Czesława Konopka – dama polskiej wycinanki

Szczegóły

Kategoria: Kobiety Polskiej Wsi - portrety

Czesława Konopka urodziła się 16 kwietnia 1925 roku  w wsi Tatary koło Kadzidła. Pochodziła z rodziny o tradycjach rolniczych. Ojciec Konstanty zajmował się uprawą ziemi, zaś matka, Marianna prowadzeniem domu i wychowywaniem dzieci.Oprócz typowych zajęć w gospodarstwie pochłaniały ją także różnego rodzaju zajęcia twórcze. Z pasją i zaangażowaniem tkała na krosnach, szyła piękne tradycyjne stroje kurpiowskie oraz wykonywała elementy dekoracyjne do zdobienia chat, jak: wycinanki, bukiety, kierce i pająki. Pani Czesława wychowywała się w klimacie uczciwej, kurpiowskiej rodziny, w atmosferze miłości i szacunku dla tradycji i piękna sztuki ludowej.

Działalność artystyczną rozpoczęła bardzo wcześnie. Już jako mała dziewczynka pomagała mamie i rodzeństwu w wykonywaniu wyrobów szydełkowych, wycinanek, przedmiotów plastyki obrzędowej, jak pisanki, palmy, kwiaty i bukiety z bibuły, zabawki choinkowe i wiele innych. Była bardzo uzdolniona i pracowita, wykazywała się dużą inwencją twórczą i bogatą wyobraźnią. Sama o sobie mówiła: „Mając 6 lat poszłam do szkoły i wtedy już zaczęłam wycinać. Obserwowałam twórczość mamy i mojego rodzeństwa; sióstr i braci. Chciałam robić to, co oni – tworzyć. Mój wzór był zupełnie inny niż mamy, bo ja chciałam wycinać po swojemu, wymyślać ciągle nowe elementy dekoracyjne”. W latach 1946-1948 szyciem i ozdabianiem koronkami koszul i bluzek zarabiała na podatki obowiązujące wówczas w gospodarstwie. W tym samym czasieprowadziła przedszkole w Tatrach założone  przez księdza Mieczysława Mieszka.

W 1950 roku Czesława Konopka zatrudniała się w spółdzielni cepeliowskiej „Kurpianka”, gdzie przepracowała blisko 30 lat. Pełniła tam nadzór artystyczny nad wyrobami artystycznymi oraz zajmowała się skupem przedmiotów rękodzielniczych od lokalnych twórców. Jej wyczucie piękna i wrażliwości na sztukę spotykało się z pochlebnymi opiniami komisji weryfikacyjnych nadzorujących pracę spółdzielni.

Prezentację własnej twórczości rozpoczęła w 1948 roku na konkursie sztuki ludowej w Kadzidle, na którym zdobyła III nagrodę. Rok później w rywalizacji na wnętrze chaty kurpiowskiej była już najlepsza, pokonując 24 rywali. Pisano o niej wówczas: „Wnętrze jej chaty, z prostymi sprzętami domowymi, odznacza się specjalną czystością, ładem i barwnością, tworząc harmonijną całość. Wśród <zdobniczek kurpianek> - Konopkówna na wyjątkowe odczucie barw. Ich delikatny dobór w kwiatach papierowych posiada szczególny urok. W wycinankach widać daleko posuniętą lekkość i finezję, specjalne zaś leluje świadczą o własnych pomysłach twórczyni. W chacie tej można oglądać jednocześnie ozdoby typowe dla izb kurpiowskich. Twórczyni ich jest pierwszą kadzidlańską artystką zdobniczą”. Urządzona na konkurs tradycyjna izba kurpiowska w rodzinnym domu samoistnie przekształciła się w małe muzeum regionalne, które przyciągało rzesze turystów krajowych i zagranicznych pragnących podziwiać piękno tamtejszej kultury i sztuki ludowej.

Udział w kolejnych konkursach i wystawach regionalnych i ogólnopolskich przyczynił się do wzrostu popularności Czesławy Konopki. Wystawiała swoje prace w Warszawie (1955, 1962, 1968), Pułtusku (1949, 1964), Myszyńcu (1953), Łowiczu (1970), Płocku (1970, 1971), Kolnie (1971, 1972), Ostrołęce (1972) i Toruniu (1979). Była uczestniczą wielu Cepeliad organizowanych w stolicy, targów i pokazów sztuki ludowej między innymi w Krakowie, Kazimierzu Dolnym, Płocku, Poznaniu i Białymstoku. Brała udział w spotkaniach autorskich w wielu krajach w Europie i na świecie, jak Niemcy, Rosja, Włochy, Dania, Wielka Brytania, Holandia, Szwajcaria, Grecja, Emiraty Arabskie, Meksyk, Stany Zjednoczone, Chiny, Japonia, Tajlandia czy Izrael. W każdym z tych miejsc zachwalała walory polskiej sztuki ludowej, podkreślając jej piękno i niepowtarzalny charakter. Dowodem uznania dla niezwykłej twórczości Czesławy Konopki była wystawa indywidulana jej prac, prezentowana w Warszawie, Krakowie i w Szwajcarii.

Czesława Konopka należała do osób zaangażowanych w działalność społeczną. Przez wiele lat była aktywnym członkiem Stowarzyszenia Twórców Ludowych,  w latach 1968-1970 pełniąc funkcję wiceprzewodniczącej Zarządu Głównego STL w Lublinie, a w latach 1984-1993 - prezesa Oddziału Kurpiowskiego STL w Ostrołęce. Należała również do grona osób zrzeszonych w Towarzystwie Przyjaciół Ostrołęki. Była inicjatorem i współorganizatorem wielu imprez regionalnych, jak „Palna Kurpiowska” i „Kurpiowskie Dni Folkloru”. Chętnie dzieliła się swoimi pracami, ofiarowując je rozmaitym instytucjom, jak Liceum Ogólnokształcące i Sąd Wojewódzki w Ostrołęce, Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi, Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie i Zamek Królewski w Warszawie. Oprócz działalności plastycznej realizowała się również w innych formach artystycznych. Była członkinią powstałego przy spółdzielni CPLiA „Kurpianka” Zespołu Pieśni i Tańca, z którym prezentowała piękno folkloru puszczańskiego na scenach polskich i europejskich.

Spełnieniem marzeń Czesławy Konopki było otwarcie w 1979 roku Izby Kurpiowskiej w Kadzidle. Wspólnie z bratanicą Aleksandrą Oślicką zadbała o wystrój tego miejsca, które bazując na ważnych tradycjach kultury tego regionu, świadczyło o bogactwie zwyczajów tamtejszych mieszkańców. Pieczę na prowadzeniem Izby Pani Czesława powierzyła swojemu bratankowi Tadeuszowi Konopce oraz jego żonie Stanisławie. Wpisy do księgi pamiątkowej są odzwierciedleniem trafności tej decyzji. Zwiedzający Izbę goście pisali: „Mili, uczynni, dyskretni, sami zresztą doskonali ilustratorzy niezwykłych cech ludu kurpiowskiego. Widać, że kochają swoje zajęcie, wiedzą co robić i dzięki nim nie zginie prawda o tym ludzie”. Duży tutaj wpływ samej artystki, która swoją pasję i miłość do sztuki ludowej w umiejętny sposób przekazywała innym ludziom. Pragnęła by kolejne pokolenia, podobnie jak ona, potrafiły cieszyć się wyjątkowością rodzimej kultury i propagowały  jej osiągniecia na całym świecie. Jak sama mówiła: „Niezmiernie się cieszę, że mogłam swoje umiejętności przekazać innym, osobom starszym od siebie i młodszym […] Mam nadzieję, że na naszym terenie kultura i sztuka ludowa nigdy nie zginie. Ja ze swej strony, aby mi tylko zdrowie dopisało, zawsze będę starać uczyć innych, by kwitła sztuka ludowa naszego regionu”. Swoją wiedzą dzieliła się również z młodzieżą polonijną podczas organizowanych na terenie naszego kraju warsztatów rękodzielniczych. Często demonstrowała swoją twórczość w przedszkolach, szkołach, domach kultury i zakładach pracy. Współpracowała z Instytutem Wzornictwa Przemysłowego w Warszawie przenosząc wzory z wycinanek i pisanek na tkaniny. Umiejętnie wykorzystywała żywe tradycje i umiejętności ludowych twórców włączając ich w nurt kultury ogólnopolskiej.

Za swoje zasługi dla rozpowszechniania i rozwoju sztuki ludowej Czesława Konopka została uhonorowana licznymi nagrodami i odznaczeniami, mi.in: Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Nagrodą III stopnia Ministra Kultury i Sztuki, Dyplomem Honorowym Ministra Spraw Zagranicznych, Nagrodą im. Oskara Kolberga, dyplomem i tytułem „Zasłużony dla Kultury Narodowej”, odznakami „Za zasługi dla województwa warszawskiego” oraz „Za zasługi dla województwa ostrołęckiego”.

Ostatnie 15 lat swojego życia Czesława Konopka spędziła w Ostrołęce, w mieszkaniu przy ulicy Gorbatowa 18, gdzie stworzyła swego rodzaju oazę szczęścia i serdeczności. Jej dom był zawsze otwarty dla innych, dlatego chętnie gościli tu twórcy ludowi niemal z całego świata, którzy lgnęli do „swojej Czesi”.Wystrój wnętrza oczywiście świadczył o charakterze i pasji właścicielki.

Czesława Konopka zmarła 12 maja 1993 roku w Ostrołęce. Została pochowana na cmentarzu w Kadzidle, w grobie swoich rodziców.

Przyjaciele pani Czesławy Konopki i wielbiciele jej talentu, z pa­miątek, jakie pozostały po tej wspaniałej artystce ludowej utworzyli w Kadzidle „Izbę Pamięci Czesławy Konopkówny". Jej otwarcie miało miejsce 12 maja 1997 roku, w czwartą rocznicę śmierci twórczyni.

Oprac. Joanna Radziewicz

Literatura:

1. Kielak B.: Czesława Konopkówna. Zeszyty Naukowe Ostrołeckiego Towarzystwa Naukowego 1993, 7 s. 321-322.
2. Czesława Konopka. Dokument dostępny w Word Wide Web: http://www.muzeumsztukiludowej.otrebusy.pl/index.php?page=konopka-czeslawa
3. Pokropek M.: Czesława Konopka. Dokument dostępny w Word Wide Web: http://nagrodakolberg.pl/laureaci-czeslawa_konopka
4. Nowicka J.: Czesława Konopkówna. Dokument dostępny w Word Wide Web: http://www.interklasa.pl/portal/dokumenty/f028/wck.htm