Program „Owoce w szkole” – dotychczasowe doświadczenia

Szczegóły

Kategoria: Rolnictwo w Uni Europejskiej

Program „Owoce w szkole” został uruchomiony w roku szkolnym 2009/2010 w ramach Wspólnej Polityki Rolnej. Jako jedno z działań prowadzonych przez Komisję Europejską promuje zasady prozdrowotnego odżywiania wśród dzieci i młodzieży. Polska jest realizatorem tego projektu od początku jego istnienia i zajmuje miejsce w grupie liderów.

W Unii Europejskiej nadwagę ma około 22 mln dzieci, a ponad 5 mln z nich cierpi na otyłość. Zdaniem ekspertów zmiana nawyków żywieniowych może odegrać bardzo ważną rolę w zwalczaniu tego problemu. Drogą do osiągnięcia tego celu jest spożywanie odpowiednich ilości owoców i warzyw. Program „Owoce w szkole” został stworzony jako jedno z działań Komisji Europejskiej zmierzających do zmiany tej sytuacji. Inicjatywa jego powołania została zawarta w dokumencie „Strategia dla Europy w sprawie zagadnień zdrowotnych związanych z odżywianiem, nadwagą i otyłością”, który jest poświęcony m.in. analizie takich zagadnień jak problem otyłości dzieci w Europie, zagrożeniom, jakie pociąga za sobą to zjawisko dla zdrowia publicznego oraz jego skutkom społecznym i ekonomicznym.

Zgodnie z oczekiwaniami Komisji Europejskiej program „Owoce w szkole” ma zachęcić dzieci do spożywania większych ilości owoców i warzyw, a co za tym idzie przyczynić się do ukształtowania dobrych nawyków żywieniowych, które będą się utrzymywały także w późniejszym okresie ich życia. Realizacja wytyczonych celów polega na zaopatrywaniu dzieci w szkołach w wybrane owoce i warzywa oraz uczestnictwo uczniów w odpowiednio przygotowanych działaniach edukacyjnych. Jednak trwała zmiana ich sposobu odżywiania jest dużym wyzwaniem wymagającym ścisłej współpracy sektorów: rolnictwa, zdrowia publicznego oraz edukacji.

Podczas prac nad uruchomieniem programu oraz określeniem zasad jego funkcjonowania wykorzystano doświadczenia krajów, które wdrażały już podobne projekty. Szczególne uznanie zyskały programy funkcjonujące w krajach skandynawskich, a zwłaszcza w Norwegii, gdzie władze szkół mają obowiązek zapewnić uczniom bezpłatną porcję owoców w każdy dzień nauki szkolnej. Bardzo dobrze ocenione zostały też projekty: „5 a day” w Anglii, „Food Dudes” w Irlandii oraz „Tutti-Frutti” w Belgii.

Wytyczne dotyczące wdrażania programu „Owoce w szkole” są określone przez następujące akty prawne: rozporządzenie Rady nr 13/2009 z dnia 18 grudnia 2008 roku i rozporządzenie KE nr 288/2009 z dnia 7 kwietnia 2009 roku. Jednocześnie kraje, które zdecydują się na jego przyjęcie są zobowiązane do opracowania strategii krajowej realizacji, która określa m.in. grupę docelową dzieci, które będą mogły uczestniczyć w projekcie, rodzaj dostarczanych produktów, model dystrybucji, czas trwania akcji oraz jej budżet.

Program jest współfinansowany zarówno ze środków UE jak i funduszy krajowych. Komisja Europejska co roku przeznacza na ten cel 90 mln euro z budżetu UE. W Polsce 75 proc. budżetu programu pochodzi ze środków UE, zaś 25 proc. pokrywa państwo.

W roku szkolnym 2009/2010 na uczestnictwo w projekcie zdecydowały się 24 kraje członkowskie, chociaż dostawy owoców i warzyw były realizowane jedynie przez 22 z nich. W obecnym roku szkolnym 2010/2011 program jest wdrażany w 24 państwach. Do końca stycznia 2011 roku wszystkie strony, które zamierzają wziąć w nim udział w następnym sezonie, w tym Polska, przekazały Komisji Europejskiej swoje strategie działania, zaś w marcu zostały podjęte decyzje co do podziału środków finansowych. Nasz kraj otrzymał z budżetu UE około 9,2 mln euro, co stanowi czwartą, co do wielkości kwotę po Włoszech, Niemczech i Francji. Łączny budżet programu w Polsce w połączeniu z krajowymi środkami finansowymi wyniesie około 12,3 mln euro.

Realizacja programu „Owoce w szkole” w wybranych krajach UE

W Irlandii program „Owoce w szkole” jest kontynuacją krajowego projektu „Food Dudes” i jest skierowany do dzieci w szkołach podstawowych, w wieku 5-13 lat. Jego realizacja składa się z kilku etapów. Przez 16 dni uczniowie codziennie dostają do wypróbowania różne rodzaje owoców i warzyw oraz uczestniczą w wielu działaniach towarzyszących (prowadzą dzienniczki, w których notują, jakie owoce i warzywa zjadły w ciągu dnia, oglądają filmy edukacyjne). Za udział w programie są odpowiednio nagradzane. W kolejnym etapie dzieci nie otrzymują już owoców i warzyw w szkole, ale dostają specjalne pojemniki, w których przynoszą produkty z domu, za co też są nagradzane.

Włochy są liderem w realizacji omawianego programu. W tym kraju jest on skierowany do dzieci uczęszczających do szkół podstawowych, w wieku 6-11 lat (1,3 mln uczniów). Dostawy odbywają się raz w tygodniu i składają się na nie różnorodne owoce i warzywa, włączając w to świeżo wyciskane soki z pomarańczy. Poza wzmocnieniem spożycia zdrowych artykułów żywnościowych program zakłada również pogłębienie relacji pomiędzy producentami i dostawcami a konsumentami oraz pomoc dzieciom w dokonywaniu świadomych wyborów żywieniowych i rozpoznawaniu produktów naturalnych. Realizacji wytyczonych celów towarzyszy wiele działań edukacyjnych, na które składają się przedsięwzięcia promujące lokalne specjalności, wizyty na farmach, targach, zakładach przetwórczych, zakładanie ogródków owocowo-warzywnych przy szkołach czy organizacja imprez tematycznych z udziałem dzieci. Program jest dodatkowo wspierany przez prężnie działającą akcję promocyjno-informacyjną.

W Hiszpanii program jest wdrażany w poszczególnych regionach i w każdym z nich posiada odrębną specyfikę i strategię. W bieżącym roku szkolnym w programie uczestniczy około 1,15 mln dzieci w grupach wiekowych 6-11 i 3-12 lat – w zależności od obszaru którego dotyczy. Uczniowie otrzymują produkty o wysokiej jakości, lokalne, świeże i ekologiczne. Jednym z podstawowych narzędzi wykorzystywanych w ramach działań towarzyszących jest tutaj interaktywna strona internetowa, zawierająca różnego rodzaju gry i zabawy edukacyjne oraz materiały szkoleniowe dla rodziców, nauczycieli i dzieci. Został też uruchomiony specjalny adres mailowy, pod który można wysyłać wszelkie zapytania związane z programem. Ponadto są organizowane wycieczki na farmy, teatrzyki czy dni owocowe w szkole. Podobnie jak we Włoszech akcja jest wspierana przez dobrze zorganizowaną kampanię informacyjno-reklamową.

Program „Owoce w szkole” realiowany w Polsce

Polska uczestniczy w programie „Owoce w szkole” od samego początku. Główne zasady jego realizacji są określone w specjalnym dokumencie „Strategia krajowa wdrożenia w Rzeczypospolitej Polskiej programu „Owoce w szkole” w latach szkolnych 2010/2011 – 2012/2013”, a nad zadaniami związanymi z wdrożeniem czuwa Agencja Rynku Rolnego na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 lipca 2010 roku (Dz.U. nr 136, poz.913 z późn.zm.). Program jest skierowany do uczniów szkół podstawowych uczęszczających do klas I-III, których rodzice wyrazili zgodę na udział w tym przedsięwzięciu. Obecnie bierze w nim udział około 792 tys. dzieci z przeszło 8,6 tys. szkół. Każde z nich otrzymuje w ramach programu jednorazowo porcję składającą się z jednego produktu owocowego i warzywnego, wybranego z katalogu opracowanego przez Ministerstwo Zdrowia. Są to jabłka, gruszki, truskawki, marchew, rzodkiewka, papryka słodka, soki owocowe, soki warzywne lub owocowo-warzywne. Wybrane artykuły nie mogą zawierać dodatku tłuszczu, soli, cukru lub substancji słodzących. Produkty są udostępniane dzieciom w ciągu 10 dowolnie wybranych tygodni w ramach danego semestru. W tym okresie łącznie otrzymują one 20, 30 lub 40 porcji owoców i warzyw (2, 3 lub 4 razy w tygodniu).

W programie mogą brać udział szkoły podstawowe, które zgłoszą zamiar uczestnictwa oraz dostawcy owoców i warzyw, po wcześniejszym zatwierdzeniu przez ARR. Placówki szkole mają możliwość samodzielnego organizowania dostaw lub mogą skorzystać z pomocy Agencji. Zatwierdzony dostawca lub szkoła, która samodzielnie pozyskała potrzebne produkty składa w Oddziale Terenowym ARR wniosek o pomoc. W roku szkolnym 2010/2011 stała stawka pomocy wynosiła 1,03 zł w I semestrze i 1,10 zł w II semestrze.

Źródło: Biuletyn Informacyjny ARR

Ponadto szkoły podstawowe uczestniczące w programie są zobowiązane do prowadzenia zajęć edukacyjnych z zakresu zdrowego odżywiania, według wytycznych Ministerstwa Edukacji Narodowej oraz umieszczenia w widocznym miejscu specjalnie przygotowanego plakatu informacyjnego. Dodatkowym elementem promującym całą akcję jest przygotowana na ten cel strona internetowa oraz broszury informacyjne.

Państwa członkowskie, które biorą udział w programie są zobowiązane do jego regularnej oceny. W Polsce jednostką oceniającą jest Instytut Żywności i Żywienia. Badanie jest przeprowadzane na reprezentatywnej próbie obejmującej dzieci z III klas szkół podstawowych, zarówno uczestniczących, jak i nieuczestniczących w programie, z województw: mazowieckiego, pomorskiego, podkarpackiego, opolskiego i wielkopolskiego. Metodologia badań obejmuje wypełnianie ankiet przez dzieci, rodziców i przedstawicieli szkół, jak również prowadzenie przez rodziców wraz z dziećmi trzydniowych dzienniczków spożytych pokarmów oraz pomiary wagi i wzrostu dzieci. Uzyskane wyniki zostaną przekazane Komisji Europejskiej i posłużą do opracowania specjalnego raportu dla Rady i Parlamentu Europejskiego na temat wdrożenia programu. Raport będzie podstawą do podjęcia dalszych decyzji, co do przyszłości omawianego przedsięwzięcia oraz wskaże kierunek jego rozwoju i ewentualnych zmian.

Oprac. Joanna Radziewicz.

Literatura:

1. Bisz A., Niewiarowska M.: Program „Owoce w szkole”. Biuletyn Informacyjny ARR 2010 nr 7, s.8-14.
2. Strategia krajowa wdrożenia w Rzeczypospolitej Polskiej programu „Owoce w szkole” w latach szkolnych 2010/2011 – 2012/2013. Biuletyn ARR 2010 nr 3, s.41-48.

Niewiarowska M.: Program „Owoce w szkole” – dotychczasowe doświadczenia. Biuletyn ARR 2011 nr 1, s.29-34.

• Poprzedni artykuł