Zakochani w Falenopsis

Szczegóły

Kategoria: Wiadomości rolnicze

W obrębie roślin kwiatowych rodzina storczykowatych Orchidacae zajmuje pozycję szczególną. Dzięki swym przyciągającym wzrok pięknym kwiatom i występowaniu prawie na całym świecie w ogromnej różnorodności, której odzwierciedleniem jest największa znana dotychczas w świecie roślin liczba gatunków – około 20-35 tys. – cieszy się tak wielkim zainteresowaniem. Ich potencjalna rzadkość i łatwość tworzenia się mieszańców międzyrodzajowych i międzygatunkowych podnoszą jeszcze ich atrakcyjność.

Jednym z najpopularniejszych obecnie gatunków storczyków, szczególnie atrakcyjnie prezentujących się w naszych domach jest - Phalaenopsis. Ma piękne i trwałe kwiaty o szerokiej palecie barw. Liczy od 40 do 70 gatunków i występuje na terenach tropikalnych: w południowo-wschodniej Azji, na Filipinach, Borneo, Półwyspie Malajskim. Storczyki tego gatunku rosną jako epifity (epifit – roślina rosnąca na innej roślinie, ale zwykle nie prowadząca pasożytniczego trybu życia. Korzysta z innego gatunku jako podpory, a odżywia się najczęściej samodzielnie) w ciepłych i wilgotnych warunkach, gdzie pora sucha prawie w ogóle nie występuje (z tego powodu wegetacja jest nieustanna).

W XIX w. popularność tropikalnych storczyków była tak duża, że amatorzy poszukiwali ich niekiedy z narażeniem życia w najdzikszych dżunglach. Kolekcjonerzy byli często skłonni przeznaczyć na nie ogromne fortuny. Do połowy ubiegłego stulecia posiadaniem tych egzotycznych roślin w oranżeriach mogły szczycić się tylko najbogatsze rody. Obecnie hodowcy uzyskali storczyki bardzo trwałe, długo kwitnące, doskonale znoszące warunki we wnętrzach, niewymagające szczególnych zabiegów pielęgnacyjnych. Dzięki opracowaniu technologii rozmnażania in vitro storczyki pojawiają się na rynku coraz liczniej, stając się produktem masowym.

GATUNKI botaniczne falenopsis nie mają obecnie znaczenia, ponieważ uprawiane są wyłącznie mieszańce uzyskane z krzyżowań. Są to:

• Odmiany o kwiatach białych: P. amabilis, P. rimestandia, P. aphrodite, P. formosana, P. stuartiana.
• Odmiany o kwiatach białych z kolorową warżką uzyskane od: P. equestris, P. x intermedia, P. lindenii, P. luedemanniana i P. violacea.
• Odmiany o kwiatach różowych i jasnofioletowych: P. schilleriana, P. sanderiana.
• Odmiany o kwiatach żółtych, czerwonych, pomarańczowych, seledynowych, a także z barwnym rysunkiem na płatkach w postaci kropek, plamek i żyłek uzyskane w wyniku krzyżowania wielu dzikich gatunków, m.in. P. amboinensis i P. violacea.

Międzyrodzajowe mieszańce rodzaju Falenopsis dostępne w sprzedaży to: Asconopsis, Devereuxana, Diriella, Doritaenopsis, Ernestara, Hagerara, Hugofreedara, Moirara, Phaliella, Renanthopsis, Sarconopsis, Vandaenopsis, Vandeweghara.

Każdego roku wprowadzane są na rynek coraz atrakcyjniejsze odmiany chronione patentem. Najwięcej z nich ma kwiaty czysto białe oraz z kontrastowo wybarwioną warżką. Na kwiat cięty uprawia się głównie odmiany o kwiatach czysto białych i w odcieniach różu. Natomiast do uprawy doniczkowej wybór odmian jest bardzo szeroki – czysto białe, o śnieżnobiałych płatkach w ciemnoróżowe kropki, różowe i lawendowe, o kwiatach paskowanych. W ostatnich latach wprowadzono na rynek bardzo ciekawe niskie odmiany o niewielkich rozmiarach i bardzo trwałych kwiatach, przeznaczone do dekoracji wnętrz.

JEŚLI CHODZI O BUDOWĘ to falenopsis jest storczykiem o monopodialnym wzroście, czyli ma jeden stożek wzrostu na szczycie mocno skróconego, ale nieprzerwanie rosnącego do góry pędu. W kwiatostanie, którym jest grono lub wiecha, może być od kilku do ponad 20 kwiatów średnicy od kilku do 12 cm. Najbardziej dekoracyjną częścią kwiatu jest trzeci płatek okółka wewnętrznego, nazywany warżką, której funkcją jest przywabianie owadów zapylających. Liście stanowiące podstawową masę rośliny są duże, kształtu lancetowatego, długości 20-30 cm, mięsiste, ułożone naprzemianlegle. Dojrzały falenopsis ma od 5 do 10 liści, a w ciągu roku wyrastają 2-3 nowe.

Korzenie tej rośliny, podobnie jak innych storczyków są pokryte welamenem, czyli warstwą obumarłych komórek skórki, w których gromadzona jest woda z oparów i pary wodnej w powietrzu. Komórki welamenu są srebrzysto szare, gdy wypełnia je powietrze, a zielone, gdy woda. Korzenie wyrastają z dolnej części pędu, nie posiadają włośników, ale dzięki symbiozie z grzybami rodzaju Rhizoctonia zapewniają roślinie odpowiednie pobieranie składników pokarmowych. Storczyki falenopsis nie przechodzą w okres spoczynku, ponieważ, nie posiadają organów spichrzowych, jak inne storczyki.

Falenopsis nie znosi podlewania, ani spryskiwania wodą między liśćmi – to szybko prowadzi do rozwoju grzyba.

Suszę znosi względnie dobrze; substrat za każdym razem przed kolejnym podlaniem powinien dobrze wyschnąć; w przeciwnym razie istnieje niebezpieczeństwo rozwoju zgnilizny

ROZMNAŻANIE I ETAPY UPRAWY. W warunkach domowych stosuje się praktycznie tylko jeden sposób rozmnażania storczyków, poprzez oddzielenie pędów. Co jakiś czas zdarza się, że na łodydze lub na kwiatostanie wyrastają małe pędy – rozmnóżki. To właśnie te małe pędy stosuje się jako sadzonkę młodych falenopsisów. Trzeba poczekać, aż przy młodych pędach, (ale jeszcze na roślinie matce) pojawią się białe korzonki. Kiedy będą już przynajmniej trzy, delikatnie odcinamy i wsadzamy do doniczki. Młode tzw. ćmówki podlewamy obficiej niż duże rośliny.

Uzyskanie nasion tego gatunku nie jest trudne - dojrzewają one 6-7 miesięcy. Torebki nasienne odkaża się przed ich pęknięciem, gdyż tylko wówczas nasiona są sterylne.

W laboratorium falenopsis rozmnaża się in vitro dość często poprzez bezpośrednią embriogenezę, z pominięciem stadium protokormów, czyli regeneracji z tkanki kalusowej.

W szklarniach produkcyjnych I etap uprawy trwa 8-9 miesięcy. Młode rośliny z kultur in vitro z dwoma dobrze wykształconymi liśćmi długości 5-8 cm sadzi się do plastikowych tac, w dużym zagęszczeniu. W tym czasie temperatura powinna wynosić 26-28^oC. W początkowym okresie uprawy rośliny mają małe wymagania świetlne.

Po co najmniej 6 miesiącach od posadzenia do tac następuje II etap uprawy – przesadzanie roślin do doniczek średnicy 12 cm. Temperaturę można obniżyć do 24-27^oC, istotnym czynnikiem na tym etapie jest zwiększenie intensywności światła. Roślinom zapewnia się 12 godzinny dzień. Po 7-9 miesiącach storczyki powinny wykształcić 4 duże liście długości 20-24 cm. Jest to właściwa wielkość falenopsisu do inicjacji pąków kwiatostanowych, co jest III etapem uprawy.

III etap polega na lekkim przechłodzeniu roślin – 18-20^oC na 5-6 tyg. W tym czasie należy zwiększyć natężenie światła. Od zainicjowania kwiatostanów do kwitnienia roślin i ich sprzedaży upływają kolejne 2-3 miesiące; jest to ostatni – etap IV produkcji. Temperatura w szklarni powinna wtedy wynosić 19-21^oC. Zwiększa się też natężenie światła. Gdy pędy kwiatostanowe osiągną odpowiednią wysokość stosuje się cienkie podpórki.

Standardowe falenopsisy uprawiane na parapecie to najodporniejsze rośliny ze wszystkich storczyków. Dobrze znoszą krótkie przechłodzenie (do 16^oC), a w zdolności i długości kwitnienia nie mają sobie równych.

WARUNKI UPRAWY. W uprawie tego gatunku niezwykle istotna jest temperatura: nie może spadać poniżej 15^oC i wzrastać powyżej 32^oC. Ważnym czynnikiem jest: wysoka wilgotność powietrza, zapewnienie ruchu powietrza, jakość wody do nawadniania, podłoże oraz odpowiednia zawartość składników pokarmowych.

Storczyki preferują oszczędne podlewanie. Najlepsza jest woda miękka, niechlorowana. Znoszą jednak wodę wodociągową, jeśli pojemnik z wodą jest odstawiony na kilka godzin. Wówczas chlor wytrąca się w sposób naturalny. Wilgotność powietrza można im zapewnić, ustawiając doniczkę na podstawce wypełnionej piaskiem, kamykami lub keramzytem, a także na kratce nad podstawką z wodą, tak, aby doniczka nie stała w wodzie.

Podłoże powinno być przewiewne, o trwałej strukturze. Optymalne podłoże do uprawy storczyków zawiera: kłącza i korzenie paproci, surową lub kompostowaną korę jodły, włókna endokarpu orzecha kokosowego, mech torfowiec, pumeks, żużel, węgiel drzewny. Podłoża mogą zawierać też np. korę jodłową, perlit i torf.

Doniczki, w których uprawia się rośliny w szklarni i sprzedaje odbiorcy są przezroczyste z dużymi otworami w wyprofilowanym dnie. Przezroczyste ścianki zapewniają korzeniom dostęp światła i prawidłową fotosyntezę.

Falenopsis nawozi się co 7-14 dni nawozem specjalistycznym do storczyków np. firmy Pokon „Storczyki” z mikroelementami; Agrecol z witaminą C, Florovit z borem, miedzią, żelazem, manganem, molibdenem i cynkiem. Nawozy do storczyków nie powinny zawierać wapnia. Łatwo przyswajalne są preparaty płynne.

Często na roślinach Phalaenopsis uprawianych na parapecie na brzegach spodniej strony liści zauważa się kleistą masę. Nie jest to objaw choroby, tylko nadmiar glukozy, której można się pozbyć, przemywając spód liści ciepłą wodą z odrobiną płynu do mycia.

Gatunek ten nie wymaga przesadzania, przez co najmniej 2 lata. Jeżeli korzenie nie mieszczą się w doniczce lub podłoże jest zbyt rozłożone po zakończeniu kwitnienia, storczyki przesadzamy do doniczek większych o 2 cm. Należy uważać na kruche korzenie, wyciąć te zaschnięte lub uszkodzone.

Po przekwitnięciu nie zaleca się wycinania pędu kwiatostanowego, skraca się tylko jego górną część pod pierwszym przekwitniętym kwiatem. Przyczyną braku kwitnienia jest najczęściej niedobór światła, zwłaszcza zimą.

CHOROBY I SZKODNIKI. Storczyki w uprawie na kwiat cięty mogą być porażone przez wirusa mozaiki cymbidium. Przy dużej wilgotności i słabym wietrzeniu szklarni może rozwijać się bakterioza storczyków. Najgroźniejsze choroby grzybowe to: fytoftoroza storczyków i antraknoza. Gdy objawy choroby widać na liściach porażone rośliny należy usunąć, a pozostałe opryskiwać 2-3 krotnie, co 7 dni zalecanymi preparatami.

W uprawie towarowej i w mieszkaniach najgroźniejszym szkodnikiem jest wełnowiec cytrusowiec, który może się znajdować na wszystkich częściach rośliny. Wówczas konieczne jest użycie środków chemicznych jak np. Mospilan 20 SP lub Confidor 200 SL. Zabieg trzeba powtórzyć po 14 dniach. Rośliny mogą też być atakowane przez tarczniki i miseczniki – do zwalczania stosuje się te same preparaty, które zaleca się na wełnowce. Niska wilgotność powietrza sprzyja rozwojowi przędziorka chmielowca. Po zauważeniu objawów żerowania rośliny opryskujemy preparatem Vertimec 018 EC lub Karate Zeon CS.

PODSUMOWUJĄC: storczyki są niezwykłą rodziną roślin - wytwarzają niezwykłe kwiaty i kwitną przez wiele miesięcy; uważane są przez większość osób za najpiękniejsze i najbardziej zmysłowe kwiaty; odznaczają sie niezwykłą odpornością; lubią światło, ciepło i wysoką wilgotność powietrza; preferują oszczędne podlewanie; nie lubią przesadzania; zadowalają się odrobiną ziemi, a właściwie mieszanką kory, włókna kokosowego i węgla drzewnego; wydzielają tlen w naszej sypialni, a pochłaniają dwutlenek węgla.  Kwiaty te bez wątpienia zasługują na naszą uwagę i warto je mieć w swojej kolekcji.

Oprac. Aleksandra Szymańska

Źródła:

• G. Dietrich, Storczyk – łatwa i przyjemna uprawa orchidei, Warszawa 2011
• T. Kubala, T. Kusibab, D.L. Szlachetko, Orchidee – amatorska uprawa storczyków, Warszawa 2002
• B. i S. Rittershausen, Storczyki, Warszawa 2008
• L. Röllke, Storczyki – uprawa i pielęgnacja, Warszawa 2010
• Owoce, Warzywa, Kwiaty, 2007 nr 14, 15, 16, 18

• Następny artykuł