Zielone dachy - ekologia na szczytach

Szczegóły

Kategoria: Ekologia i środowisko

Zielone dachy – ekologia na szczytach

Zielone dachy (dachy odwrócone, ekodachy) to miejsca na konstrukcjach budynków, gdzie można podziwiać tereny zielone wraz z bogatą florą. Od niepamiętnych czasów ludzie okładali murawą ziemianki oraz fortyfikacje, co wynikało z potrzeby naturalnej ochrony ludzkich siedzisk pod wpływem niekorzystnych warunków atmosferycznych. Zielone dachy zyskały znaczenie utylitarne ze względu na doskonałe naturalne właściwości termoizolacyjne. Znacząca była również ich rola jako zabezpieczenia przeciwpożarowego. Dzisiaj są głównie narzędziem usprawniającym ekologiczne funkcjonowanie miast.

Historia roślinności na szczytach różnych budowli sięga początków budownictwa. Najstarsze znane przykłady zielonego dachu to słynne wiszące ogrody Semiramidy w Babilonie z VII w. p.n.e.

Genezy współczesnych zielonych dachów należy szukać w krajach niemieckojęzycznych, gdzie w latach 60-70-tych XX w. powstało wiele eksperymentalnych projektów łączących budynek z zielenią. Wówczas to ekolodzy i eksploratorzy systemów kanalizacyjnych zaczęli zwracać uwagę na problemy dotyczące przeciążenia systemów odbierających wody opadowe, a inwestorzy docenili zielone dachy jako powierzchnię biologicznie czynną. W latach osiemdziesiątych idea zielonych dachów została rozpowszechniona wśród projektantów i architektów. Pierwszym projektem w Europie, mającym na celu zagospodarowanie wody opadowej, był zrealizowany w latach 1993-1999 projekt Daimler Chryslera na Placu Poczdamskim w Berlinie. Dzięki niemu woda odbierana z 14,5 tys. m2 zazielenionych dachów jest wykorzystywana do nawadniania zieleńców, spłukiwania toalet oraz utrzymywania poziomu wody w zbiorniku zlokalizowanym w centrum placu. Oszacowane oszczędności zużycia wody rocznie kształtują się na poziomie 20 tys. m^3.

Do niedawna Niemcy byli uważani za światowego lidera w zazielenianiu dachów, obecnie trend ten rozwija się dynamicznie w innych krajach UE oraz w Japonii i Ameryce Północnej. W Polsce najbardziej znanym przykładem wykorzystania zielonego dachu jest dach Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, którego teren zagospodarowano tworząc na nim trzy zróżnicowane strefy roślinne poprzecinane alejkami spacerowymi z ławkami, a nawet strumykiem. Całkowita powierzchnia, na której została ona pokryta zielonym dachem to 1 ha.

Rozwiązania konstrukcyjne

Zielone dachy to określenie umowne systemu biologiczno-inżynierskiego, w którym rośliny uprawiane na dachach, stropach i tarasach w odtworzonych warunkach gruntowych w sposób trwały są związane z konstrukcją budowli. Wyróżnia się dwa podstawowe typy zielonych dachów: ekstensywne i intensywne. Pierwsze z nich to dachy o dużych powierzchniach obsadzone roślinnością tj. mchy, zioła, rojniki, oraz kwitnące byliny. Tego typu konstrukcje wymagają małej liczby zabiegów eksploatacyjnych. Dachy ekstensywne mogą być wykonywane na powierzchniach o nachyleniu do 30%, jednak przy nachyleniu większym od 10% należy stosować odpowiednie zabezpieczenia przed erozją i osuwaniem. Drugie natomiast to inaczej ogrody na dachu, projektowane z myślą o rekreacji oraz wypoczynku. Systemy intensywne pozwalają na zazielenienie stropów w osobny sposób jak na glebach naturalnych, umożliwiają one dowolne aranżowanie przestrzeni z małą architekturą włącznie.

Pokrycie na ekodachach składa się z wielu warstw struktury z umieszczonym na jej wierzchu podłożem gruntowym, na którym dozwolone jest sadzenie roślin. Inwestycja w ten rodzaj pokrycia wiąże się z dodatkowymi kosztami wynikającymi ze specyfiki jego instalacji na dachu. O opłacalności inwestycji, w tego typu rozwiązanie, świadczą jego liczne zalety ekologiczne.

 Kolejność ułożenia warstw zielonego dachu (od góry):

• warstwa roślinna – umożliwia prawidłowy rozwój wszelkiego typu roślinom,
• warstwa filtrująca – zabezpiecza drenaż przed zanieczyszczeniem,
• warstwa drenażu – zbiera i odprowadza wodę,
• warstwa zabezpieczająca – ochrania niższe warstwy przed rozwojem korzeni,
• warstwa termoizolacyjna - zapewnia izolację, cieplną dodatkowo odprowadza resztki wody,
• warstwa hydroizolacyjna – zabezpiecza strop przed przeniknięciem do niego wilgoci.

Zielone dachy są ważnym narzędziem usprawniającym ekologiczne funkcjonowanie miast. Do najważniejszych funkcji ekologicznych należy zaliczyć:

• Zmniejszenie ilości wody odprowadzanej do kanalizacji ściekowej dzięki retencjonowaniu w strukturze dachu średnio około 50% wody z opadów atmosferycznych oraz oczyszczenie jej przez system korzeniowy roślin i mikroorganizmy glebowe. Czynnikami wpływającymi na retencję są: grubość warstw zielonego dachu oraz typ zastosowanych roślin.
• Poprawienie współczynnika izolacji termicznej obiektów, co zmniejsza zapotrzebowanie na ogrzewanie pomieszczeń, w wyniku czego obniża emisję toksycznych gazów i zanieczyszczeń pyłowych oraz wspomaga pasywne chłodzenie w lecie.
• Filtrację powietrza z zanieczyszczeń pyłowych i gazowych na równych poziomach wysokościowych oraz produkcję tlenu.
• Tworzenie zastępczej przestrzeni życiowej dla zagrożonej fauny i flory.
• Obniżenie temperatury powietrza w upalne dni bezpośrednio nad powierzchnią zielonego dachu i łagodzenie negatywnych skutków miejskiej wyspy ciepła (zjawisko meteorologiczne polegające na termicznym uprzywilejowaniu przestrzeni miejskiej względem otaczających ją obszarów niezabudowanych) m.in. smogu.
• Zmniejszenie dziennej amplitudy temperatur, oddziaływania promieniowania UV czy uszkodzeń gradowych na pokrycia dachów, co wydłuża trwałość materiałów hydroizolacyjnych około dwukrotnie i ogranicza zaśmiecanie środowiska.

Tarasy i dachy użytkowe, poza wieloma walorami ekologicznymi, stanowią dodatkową przestrzeń do wypoczynku i życia, która w dużym stopniu może wpływać na poprawę jakości życia mieszkańców miast. Zastosowanie dachów, ścian, czy tarasów zielonych zmienia też na korzyść estetykę budynków.  Ekodachy stają się w miastach miejscem aktywności i spotkań mieszkańców. Inspirującym trendem obecnym np. w Nowym Jorku, czy Rotterdamie jest budowa farm miejskich na dachach, gdzie mieszkańcy z własnej inicjatywy uprawiają na dachach owoce i warzywa, a nawet zakładają pasieki.

Wprowadzenie na szerszą skalę ekodachów wpisuje się w potrzebę przeciwdziałania ujemnym skutkom zmian klimatu, adaptacji do nich oraz poprawy jakości życia mieszkańców miast. Mając na uwadze względy ekologiczne warto stosować te rozwiązania na szerszą skalę, w sektorze publicznym - budować dachy zielone na obiektach wielkokubaturowych.

Oprac. Aleksandra Szymańska

Źródła:

• Burszta-Adamiak, Zielone dachy jako element zrównoważonych systemów odwadniających na terenach zurbanizowanych, Wrocław 2014
• Frazik-Adamczyk, Zielone dachy – inspiracja z przeszłości, wymóg przyszłości, [w:] „Aura”, 2016 nr 11
• Wolański, Dachy zielone jako adaptacja do zmian klimatu, tekst dostępny w Internecie: http://www.muratorplus.pl/technika/dachy/dachy-zielone-jako-adaptacja-do-zmian-klimatu_84803.html
• ekologia.pl

• Następny artykuł