Jeziora Plitwickie – duma Chorwacji
- Szczegóły
- Kategoria: Ekologia i środowisko
Tak popularna w ostatnich latach Chorwacja, to istna kraina różnorodności. Wspaniałe zabytki, cudowna przyroda, bogate dziedzictwo kulturowe, tysiące wysp… To jeden z najlepiej zachowanych pod względem ekologicznym obszarów Europy! Na tak niewielkiej powierzchni znajduje się aż osiem parków narodowych, a wśród nich jeden z najpiękniejszych - Park Narodowy Jeziora Plitwickie.
Jeszcze dzisiaj najstarsi mieszkańcy regionu Jezior Plitwickich powtarzają pewną legendę. Dawno temu okolice te zostały dotknięte katastrofalną suszą. Uprawy uschły, stada wymarły, a ludzie bezskutecznie modlili się o deszcz. W końcu ich błagania zmiękczyły serce Czarnej Królowej, która ukazała się na niebie i posłała w dolinę piorun, po którym zaczęło padać. Deszcz padał wiele dni, aż strumienie popłynęły, doliny znów się zazieleniły, utworzyły się jeziora i wodospady, – które dzisiaj określają granicę Parku Narodowego Jeziora Plitwickie.
Okoliczna ludność zawsze przypisywała tu wodzie mityczne znaczenie, zwłaszcza w regionach krasowych o skomplikowanej sieci podziemnych strumieni, zaś sceneria Plitvic – położonych w południowej części pasma górskiego Kapela – jest tak piękna, że przypisuje się jej nadprzyrodzone pochodzenie.
Temu niezwykłemu systemowi wodnemu, jaki tutaj można zobaczyć, dają początek dwa potoki Crna i Bijela, łączące się w rzekę Maticę. Ich wody, powodując erozję skał wapiennych, utworzyły w naturalny sposób zespół wielu połączonych jezior, z których każde znajduje się na innym poziomie (między 503 a 639 m n.p.m.).
Łączna powierzchnia – 16 kaskadowych zbiorników wodnych – obejmuje 2,17 km2. Dzielą się one na: Jeziora Górne i Jeziora Dolne, które łączą strumienie i 92 wodospady. Dwa jeziora wchodzące w skład Jezior Górnych: Kozjak i Prosca, obejmujące łączną powierzchnię 1,5 km2, stanowią 75 proc. obszaru parku narodowego. Do jeziora Kozjak wpadają wody rzeki Rjecica, a wypływa z niego rzeka Korana. Z Novakovica Brod, ostatniego z Dolnych Jezior, wody Korany malowniczo spadają 72 m w dół wodospadem Sastavci, który zbiera wszystkie wody przepływające przez Plitvice.
Park Narodowy Jezior Plitwickich położony jest w środkowej części kraju około 140 km od Zagrzebia. Został utworzony w 1949 r., choć pierwszy rezerwat na tym terenie został założony w 1928 r. Granice, kilkakrotnie poszerzane, ostatecznie w 1997 r. objęły powierzchnię 29 500 ha. W 1979 Park Narodowy Jezior Plitwickich znalazł się na liście Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO
Przez tysiące lat woda utworzyła rozległy system krasowych form, złożony z licznych wywietrzysk, ponorów (forma terenu właściwa obszarom krasowym, mająca postać otworu lub korytarza wydrążonego przez wodę) i jaskiń (największe z nich to Supljara o długości 70 m i Golubinjaca o długości 160 m). Kształtowanie się plitwickich „naturalnych ogrodów” to w rzeczywistości proces biodynamiczny, polegający na nieustannym budowaniu i późniejszym niszczeniu trawertynowych barier powstających wskutek narastania wapiennych osadów. Istotną rolę w przemianach tutejszych zbiorników wodnych odgrywa roślinność, glony i mchy wodne walnie przyczyniają się do tworzenia osadów, z których powstają trawertynowe skały.
Flora Plitvic
Plitvice mają bardzo zróżnicowaną roślinność, w której skład wchodzą liczne gatunki wodno błotne. Rosną tu także rozległe lasy jodłowo - świerkowo - błotne. Stwierdzono około 1100 gatunków roślin, w tym wiele endemitów. Są tu rośliny zarówno śródziemnomorskie, jak i właściwe terenom borealnym. Występują też rośliny zielne - m.in. prawie 50 gatunków storczykowatych np. europejska orchidea - obuwik pospolity.
Dominującym gatunkiem w lasach jest buk zwyczajny - 73 proc. powierzchni leśnej to lasy bukowe. Drugi ważny gatunek to jodła pospolita - zajmuje 22 proc. powierzchni leśnej. Powszechnie występują też: klon zwyczajny, klon jawor, dąb bezszypułkowy, wiąz górski, a z iglastych: sosna czarna, świerk pospolity i sosna zwyczajna. Często spotykane są również dorodne okazy cisa pospolitego – występują w formie drzewiastej i krzaczastej.
Lasy jodłowo-bukowe, które zachowały swój naturalny charakter, tworzą Puszczę Dynarską. Pełnią one bardzo ważną funkcję, zapobiegają erozji gleby i przenoszeniu jej do jezior przez biegnące w dół zboczy strumienie.
Fauna Plitvic
Oprócz 70 gnieżdżących się tutaj gatunków ptaków, park stanowi środowisko życia niedźwiedzia brunatnego, wilka i rysia.
Mimo niezwykle czystych wód, nie ma tu zbyt wielu gatunków ryb. Najbardziej pospolitą jest troć wędrowna. Pozostałe to: strzebla potokowa i golec, oraz kleń i pstrąg potokowy wprowadzone przez człowieka.
Dość licznie występują tu płazy, m.in. salamandra plamista, traszka górska, traszka zwyczajna, żaba trawna, żaba zwinka, ropucha szara, rzekotka drzewna i kumak górski.
Ze względu na długo zalegającą pokrywę śnieżną nie ma zbyt wiele gadów, można jednak spotkać jaszczurkę żyworodną, jaszczurkę zieloną, zaskrońca zwyczajnego, a także żółwia błotnego i żmiję nosorogą.
W Parku Narodowym Plitvice występuje największa w Chorwacji populacja pluszcza. A wśród kilkudziesięciu gatunków ptaków można tu spotkać także: głuszca, puchacza, bociana czarnego, sóweczkę, dzięcioły, orły przednie, sokoły wędrowne.
Wśród ssaków, poza wspomnianymi wcześniej – niedźwiedziem brunatnym, wilkiem i rysiem – występują lisy, kuny, borsuki, wydra, sarny, dziki, jelenie, oraz 15 gatunków nietoperzy.
Park Plitwicki, jako atrakcja turystyczna
Jeziora Plitvickie to jedno z najczęściej odwiedzanych miejsc w Chorwacji, gdzie w miesiącach letnich przyjeżdża tu kilka tysięcy osób dziennie. Do obiektu można wejść jednym z czterech wejść, przy których znajdują się parkingi i centra obsługi turystów. Zwiedzać go można kilkunastoma różnymi trasami: pieszo, statkami, pociągami drogowymi. Niedozwolone jest jednak opuszczanie oznakowanych ścieżek, a także biwakowanie, rozpalanie ognisk, łowienie ryb, kąpiel w jeziorach itp.
Należy podkreślić, że zarządzanie parkiem jest wzorowe i może służyć jako doskonały model do naśladowania dla wielu innych parków. Ponad 2 tys. pracowników, doskonale poprowadzone i utrzymane trasy wycieczkowe oraz skuteczna opieka przewodników nad grupami odwiedzających, prowadzonymi do głównych atrakcji turystycznych, czyni z Plitvic prawdziwy „kombinat przyrodniczy”, przynoszący zresztą niemałe roczne dochody.
Jeziora Plitvickie w latach 1991-1995
Jeziora położone są w pobliżu granicy Chorwacji z Bośnią i Hercegowiną w rejonie określanym jako Krajina. W czasie rozpadu Jugosławii w I połowie lat dziewięćdziesiątych XX w. do terytorium tego zgłaszali pretensje także zamieszkali w Bośni Serbowie, nazywając je „Republiką Serbską Krajina", tym bardziej, że choć sam Park formalnie podlegał chorwackim władzom, to okoliczną ludność w owym czasie stanowili jednak w większości Serbowie.
To właśnie na terenie Plitvic - 31 marca 1991 r. rozpoczęła się wojna domowa pomiędzy armią chorwacką i Armią Republiki Serbskiej Krajiny, gdy wczesnym świtem serbski oddział zaatakował na drodze Karlovac - Knin autobus wiozący do parku chorwackich milicjantów. Pierwszą ofiarą wojny został jeden z nich.
Serbscy separatyści sprzeciwiający się niepodległości Chorwacji specjalnie wybrali Jeziora Plitwickie na miejsce rozpoczęcia wojny - ponieważ przyjeżdżali tu zachodni turyści i świat od razu mógł usłyszeć o ich żądaniach.
Śmierć milicjanta wzmogło napięcie pomiędzy domagającą się autonomii jugosłowiańską republiką Chorwacji a władzami Jugosławii i istotnie wpłynęło na późniejsze wydarzenia, w tym na formalną deklarację niepodległości Chorwacji i będącą jej konsekwencją wojnę jugosłowiańsko-chorwacką.
Chorwaci zbudowali w lesie stanowiska ogniowe. Przy granicach rezerwatu stanęły serbskie czołgi, które wyparły chorwackie oddziały i przez pięć lat Plitvice były wielkim wojskowym obozem. Serbscy żołnierze m.in. zaminowali zatrzymujące spadającą wodę trawertynowe tamy, grożąc ich wysadzeniem i zniszczeniem parku. Zaniepokojone UNESCO kilkakrotnie przysyłało swoje misje, by zapobiec najgorszemu. Na szczęście gróźb nigdy nie spełniono, a w sierpniu 1995 r. Chorwaci odbili te tereny z rąk Serbów.
W ciągu dziesięciu lat po zakończeniu wojny pieczołowicie odrestaurowano i odnowiono ukryte w lesie hotele. Dziś bez wątpienia to jedna z głównych atrakcji turystycznych tego młodego państwa.
Oprac. Aleksandra Szymańska
Źródła:
- F. Andreone, Europa – cuda przyrody, Warszawa 2007
- M. Cattaneo, J. Trifoni, Cuda świata przyrody pod patronatem UNESCO, Warszawa 2004
- P. Gloaguen, Chorwacja, Warszawa 2007
- http://croatia.hr/pl-PL/Odkryj-Chorwacje/Dziedzictwo-UNESCO/UNESCO/Park-narodowy-Jeziora-Plitwickie?ZHNcNjE2
