Certyfikowane produkty tradycyjne i regionalne

Szczegóły

Kategoria: Wiadomości rolnicze

W ramach Unii Europejskiej prowadzona jest polityka jakości i wyróżniania produktów żywnościowych, która pozwala na wyselekcjonowanie wyrobów wysokiej jakości o specjalnych cechach, wynikających z pochodzenia i tradycyjnej lub specjalnej metody produkcji. Polska odgrywa bardzo ważną rolę jako producent tego typu żywności. Z roku na rok wytwórców wciąż przybywa. Według wstępnych analiz w tym roku ich liczba przekroczy 400.

Produkty tradycyjne i regionalne na polskim rynku żywnościowym

Współcześni konsumenci przy wyborze produktów żywnościowych coraz częściej kierują się jakością, a nie ceną. W wielu miejscowościach powstają sklepy oferujące szeroką gamę wyrobów regionalnych i tradycyjnych, które cieszą się coraz większym zainteresowaniem zarówno klientów krajowych i zagranicznych. Odwiedzający nas turyści doceniają szeroki wybór serwowanych w różnych regionach Polski potraw tradycyjnych, wytwarzanych według starych receptur przekazywanych z pokolenia na pokolenie, charakteryzujących się specyficznym smakiem i aromatem.

Aby dany produkt uzyskał miano tradycyjnego bądź regionalnego musi spełnić wiele warunków dotyczących wymagań higieniczno-sanitarnych, weterynaryjnych, rejestracyjnych i podatkowych, wynikających z prawa krajowego i unijnego. Dostosowanie się do narzuconych norm wynika z dbałości o utrzymanie tradycyjnych metod produkcji oraz wyjątkowego charakteru dziedzictwa kulinarnego na poziomie regionalnym, przy jednoczesnym zachowaniu najwyższej jakości żywności i zapewnieniu bezpieczeństwa zdrowotnego konsumentów.

Obrót produktami regionalnymi i tradycyjnymi może być prowadzony w ramach sprzedaży bezpośredniej (w przypadku produktów nieprzetworzonych) oraz sprzedaży marginalnej, lokalnej i ograniczonej (w przypadku produktów przetworzonych).

Sprzedażą bezpośrednią są objęte produkty własne pochodzenia zwierzęcego (np. jaja, surowe mleko, miód, ryby) rozprowadzane w niewielkich ilościach na terenie gospodarstwa rolnego lub targowiska, a także za pośrednictwem zakładów zajmujących się handlem detalicznym z przeznaczeniem dla odbiorcy finalnego lub ze statków (z wyjątkiem statków zamrażalni i statków przetwórni). Sprzedaż towarów może być prowadzona na obszarze województwa, w którym odbywa się produkcja danego wyrobu lub województw z nim sąsiadujących. Wszystkie podmioty podejmujące się realizacji tego typu działalności są zobowiązane do zgłoszenia jej odpowiednim służbom weterynaryjnym oraz rejestracji u Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego, w terminie co najmniej 30 dni przed jej rozpoczęciem. Ponadto sprzedaż bezpośrednia wymaga spełnienia określonych warunków sanitarno-higienicznych. W przypadku, gdy jest prowadzona poza terenem gospodarstwa rolnego lub miejscami określonymi w przepisach producent jest zobowiązany do umieszczenia na opakowaniach zbiorczych lub transportowych informację zawierającą jego dane oraz adres miejsca prowadzenia działalności.

W przypadku produktów pochodzenia roślinnego (np. zboże, owoce, warzywa, zioła, grzyby uprawne), dostawcami bezpośrednimi mogą być producenci małych ilości żywności nieprzetworzonej, która jest sprzedawana konsumentowi finalnemu na targowiskach, we własnych gospodarstwach rolnych, w ramach handlu obwoźnego oraz lokalnym sklepom i zakładom gastronomicznym. Nie obejmuje ona dalszej odsprzedaży innemu podmiotowi gospodarczemu. Działalność ta może dotyczyć wyłącznie surowców wyprodukowanych we własnym gospodarstwie, pochodzących z własnych upraw.

Zarówno przy obrocie produktami pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego obowiązują limity, określone rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie dostaw bezpośrednich środków spożywczych.

W ramach sprzedaży marginalnej, lokalnej i ograniczonej producenci rolni mogą wytwarzać i bezpośrednio sprzedawać na małą skalę konsumentom, lokalnym sklepom i podmiotom gastronomicznym wyprodukowane przez siebie artykuły pochodzenia zwierzęcego (np. wyroby mięsne, przetwory mleczne). Podjęcie tego typu działalności wymaga rejestracji, po uprzednim zatwierdzeniu projektu technologicznego zakładu, oraz zgody powiatowego lekarza weterynarii, które muszą być dokonane w terminie, co najmniej 30 dni przed jej rozpoczęciem.

Warto też podkreślić, że w przypadku produkcji i sprzedaży wyrobów nieprzetworzonych pochodzących z własnego gospodarstwa nie jest konieczne prowadzenie działalności gospodarczej, natomiast producenci artykułów przetworzonych muszą uzyskać wpis do rejestru przedsiębiorców, zgodnie z ustawą z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności.

Produkty tradycyjne i regionalne z certyfikatem

Od dnia 3 stycznia 2013 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1151/2012 z dnia 21 listopada 2012 roku w sprawie systemów jakości produktów rolnych i środków spożywczych, które zastąpiło do tej pory obowiązujące rozporządzenie Rady (WE) nr 510/2006 z dnia 20 marca 2006 roku w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia produktów rolnych i środków spożywczych oraz rozporządzenie Rady (WE) nr 509/2006 z dnia 20 marca 2006 roku w sprawie produktów rolnych i środków spożywczych będących gwarantowanymi tradycyjnymi specjalnościami. Wdrożenie tego przepisu pozwoliło na ujednolicenie kwestii związanych z ochroną nazw produktów rolnych i środków spożywczych oraz ochroną tradycyjnych metod produkcji, przepisów i receptur. Zgodnie z tymi ustaleniami produkty rolne i artykuły spożywcze mogą być wpisane do: Rejestru Chronionych Nazw Pochodzenia (CHNP), Chronionych Oznaczeń Geograficznych (CHOG) oraz Gwarantowanych Tradycyjnych Specjalności (GTS).

Chroniona Nazwa Pochodzenia może być przyznawana produktowi, którego jakość lub cechy charakterystyczne są głównie lub wyłącznie związane ze szczególnym otoczeniem geograficznym i właściwymi dla niego czynnikami naturalnymi i ludzkimi. Cały proces technologiczny, czyli produkcja, przetwarzanie i przygotowywanie ma miejsce na określonym terenie, a wszystkie surowce pochodzą z tego właśnie obszaru. Przykładem mogą być m.in: bryndza podhalańska, oscypek, wiśnia nadwiślanka.

Chronione Oznaczenie Geograficzne oznacza nazwę regionu, konkretnego miejsca lub w wyjątkowych przypadkach kraju, używaną do opisu produktu rolnego lub artykułu spożywczego z nich pochodzącego. Produkt ten posiada szczególną specyficzną jakość, markę, cieszy się uznaniem lub też posiada inne cechy przypisywane danemu pochodzeniu geograficznemu. Na określonym obszarze powinien odbywać się, co najmniej jeden z trzech procesów: produkcja, przetwarzanie lub też przygotowywanie produktu. Wśród tego typu wyrobów można wymienić m.in.: rogale świętomarcińskie, andruty kaliskie, miód wrzosowy z Borów Dolnośląskich, jabłka łąckie, obwarzanek krakowski czy miód kurpiowski.

Gwarantowana Tradycyjna Specjalność to zgodnie rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1151/2012, produkt lub środek spożywczy, którego skład, sposób produkcji lub przetwarzania odpowiada tradycyjnej praktyce w odniesieniu do tego produktu lub został on wytworzony z surowców lub składników, które są tradycyjnie stosowane. W odróżnieniu od Chronionych Nazw Pochodzenia i Chronionych Oznaczeń Geograficznych, produkty posiadające certyfikat Gwarantowanej Tradycyjnej Specjalności mogą być wytwarzane na terenie całej Polski, z zachowaniem ściśle określonych i zatwierdzonych receptur (specyfikacji). Ich niepowtarzalny charakter jest związany z właściwościami procesu produkcji, który wyraźnie wyróżnia je spośród innych podobnych wyrobów należących do tej samej kategorii. Produkty zaliczane do tej kategorii muszą być w obiegu przez okres umożliwiający przekaz z pokolenia na pokolenie, który zgodnie z ustaleniami powinien wynosić, co najmniej 30 lat. W Polsce certyfikatem tym są objęte m.in.: kiełbasa krakowska, kiełbasa myśliwska, kiełbasa jałowcowa, kabanosy czy olej rydzowy.

Stosowanie tych oznaczeń pozwala na łatwiejszą identyfikację produktów, ich ochronę przed nielegalnym używaniem zarejestrowanych nazw oraz promocję wyrobów o niepowtarzalnych cechach i określonym pochodzeniu. Dla wytwórców produktów tradycyjnych i regionalnych to szansa na umocnienie swojej pozycji na rynku. Nie chodzi tu wyłącznie o większą rozpoznawalność marki. Uzyskanie certyfikatu przekłada się również na wzrost obrotów firmy, co jest związane ze stale rosnącą liczbą konsumentów zainteresowanych kupnem wysokiej jakości żywności, wytwarzanej według starych, tradycyjnych receptur lub wyrobów charakterystycznych tylko dla danego regionu. Ponadto produkty z certyfikatem są coraz chętniej kupowane przez nabywców zagranicznych. Tradycyjne wyroby cukiernicze czy wędliniarskie zyskały uznanie klientów z Niemiec, Belgii, Szwecji, Francji i Wielkiej Brytanii. W opinii ekspertów uzyskanie certyfikatu coraz skuteczniej wpływa na popularność produktów nieprzetworzonych, jak truskawka kaszubska, fasola wrzawska czy wiśnia nadwiślanka.

Wydawaniem stosownych certyfikatów zajmuje się Inspekcja Handlowa Artykułów Rolno-Spożywczych, jak również uprawnione jednostki certyfikujące: PNG Sp. z o.o., Polskie Centrum Badań i Certyfikacji S.A., COBICO Sp. z o.o., BIOCERT MAŁOPOLSKA Sp. z o.o., TUV Rheinland Polska Sp. z o.o.

Oprac. Joanna Radziewicz

Literatura:

1. Tradycyjne jedzenie z certyfikatem. Dziennik Gazeta Prawna, z dnia 28 października 2014 roku, nr 209 s. E2-E3.
2. Lipieńska I., Suchoń A.: Wprowadzanie do obrotu żywności tradycyjnej i regionalnej. Poradnik Gospodarski 2013 nr 11, s.35-36.
3. Sawa P.: Produkty regionalne i tradycyjne z europejskim certyfikatem jakości. Dokument dostępny w Word Wide Web: http://dziedzictwo.kpodr.pl
4. www.ijhar-s.gov.pl

• Następny artykuł