O polskich parkach narodowych – tych „starych” i tych „nowych”

Szczegóły: Kategoria: Ekologia i środowisko

W Polsce istnieją 23 parki narodowe wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi. Są jedną z form ochrony przyrody. Każdy z nich posiada swój niepowtarzalny klimat i każdy z nich wart jest zobaczenia.

Parki tworzy się w celu zachowania różnorodności biologicznej, zasobów, tworów i składników przyrody nieożywionej i walorów krajobrazowych, przywrócenia właściwego stanu zasobów i składników przyrody oraz odtworzenia zniekształconych siedlisk przyrodniczych, siedlisk roślin, siedlisk zwierząt lub siedlisk grzybów.

Tereny wszystkich parków są wpisane w unijną sieć Natura 2000 i zajmują 1% powierzchni kraju. Łączna powierzchnia parków wynosi 3282,19 km². Łączna długość szlaków turystycznych w parkach wynosi 4053 km. Największy - Biebrzański Park Narodowy - zajmuje nieco poniżej 60 tys. hektarów, zaś najmniejszy - Ojcowski - mieści się na ponad 2 tys. hektarów. Najwięcej parków narodowych mieści się w województwie małopolskim. Najchętniej odwiedzanym z polskich parków jest Tatrzański Park Narodowy, a jednym z najciekawszych jest Słowiński Park Narodowy z imponującymi wydmami.

Pierwszym ustanowionym parkiem narodowym w Polsce był Pieniński Park Narodowy otwarty w 1932 roku. W tym samym roku otwarto również Białowieski Park Narodowy - prawdopodobnie najbardziej znany na świecie z polskich parków. Zarówno Pieniński jak i Białowieski były jednymi z najwcześniej ustanowionych w całej Europie.

W polskich parkach narodowych prowadzone są liczne programy badawcze. Odgrywają one istotną rolę w edukacji ekologicznej społeczeństwa. Na terenie parków możliwe jest zwiedzanie oraz turystyka. Wiele z nich posiada specjalnie przygotowane szlaki i centra dydaktyczne oraz muzea przyrodnicze.

Najważniejsze informacje o polskich parkach narodowych:

Białowieski Park Narodowy (1932) - symbol: żubr. Ostatni w Europie las naturalny o charakterze pierwotnym, rezerwat biosfery UNESCO. Na jego terenie znajduje się Muzeum Przyrodnie oraz rezerwat Pokazowy Żubrów. Wiosną w parku wystukują dziuple wszystkie z 9 leśnych europejskich gatunków dzięciołów. Co roku odwiedza go ok. 140 000 turystów.
Biebrzański PN (1993) - symbol: batalion (bojownik). Cechy: dolinowe torfowiska, bagna i szuwary z różnorodnymi gatunkami roślin i zwierząt, Dolina Biebrzy - uznana za ostoję ptaków o randze światowej.
Pieniński PN (1932) - najstarszy w Polsce. Symbol: Trzy Korony. Cechy: pasmo górskie z pięknymi i ostrymi sylwetkami szczytów, doliny w postaci wąwozów skalnych. Będąc w Pieninach warto udać się na spływ Dunajcem.
Babiogórski PN (1955) - symbol: okrzyn jeleni. Cechy: bogactwo źródeł i strumieni, 19 jezior, dwie przełęcze, wypiętrzony obszar, dobrze wykształcone piętra roślinne, rezerwat biosfery UNESCO.
Świętokrzyski PN (1950) - symbol: jeleń. Cechy: najstarsze góry w Polsce o oryginalnej budowie, urozmaicona roślinność, wiele gatunków zwierząt, charakterystyczne skalne gołoborza, Muzeum Przyrodnicze, Święty Krzyż.
Bieszczadzki PN (1973) - największy w Polsce. Symbol: ryś. Cechy: połoniny - unikalne pasma górskich łąk położonych ponad górną granicą lasu, rzadkie gatunki roślin, fragmenty puszczy karpackiej, rezerwat biosfery UNESCO, Muzeum Przyrodnicze.
PN Bory Tucholskie (1996) - symbol: głuszec. Cechy: unikalny w skali Polski i Europy sandrowo-pojezierny krajobraz, Struga Siedmiu Jezior - unikalne zjawisko hydrologiczne, torfowiska, rezerwat biosfery UNESCO.
Drawieński PN (1990) - symbol: wydra. Cechy: zwarty kompleks leśny nie zasiedlony przez ludzi, 20 jezior, ok. 300 ha mokradeł, rzeka Płocizna o niespotykanie czystych wodach.
Gorczański PN (1981) - symbol: salamandra plamista. Cechy: rozległe kompleksy leśne
z mozaiką polan reglowych, pozostałości puszczy karpackiej, zróżnicowane wiekowo połacie lasu o naturalnym i częściowo pierwotnym charakterze.
Kampinoski PN (1959) - symbol: łoś. Cechy: najlepiej zachowane w Europie wydmy śródlądowe, Puszcza Kampinoska, rezerwat biosfery UNESCO, Muzeum Przyrodnicze. Jest jedynym tak wielkim kompleksem leśnym na naszym globie, który bezpośrednio sąsiaduje z dwumilionową metropolią. Na terenie parku znajduje się najgrubsze drzewo w Polsce, czyli rosnąca w miejscowości Leszno topola licząca sobie w obwodzie aż 11 m oraz najdłuższy budynek Europy, czyli dwukilometrowa cytadela Twierdza Modlin.
Karkonoski PN (1959) – symbol: dzwonek karkonoski. Cechy: Śnieżka, góra Chojnik, Wodospad Szklarki, naturalne lasy podgórskie i dolnoreglowe, unikatowe ekosystemy, rezerwat biosfery UNESCO, Muzeum Przyrodnicze.
Magurski PN (1995) - symbol: orlik krzykliwy. Cechy: unikalny w skali Karpat obszar przejściowy między Karpatami Zachodnimi i Karpatami Wschodnimi, dwa piętra roślinne – pogórza i regla dolnego, górne dorzecze Wisłoki oraz pasmo Magury Witkowskiej, Muzeum.
Narwiański PN (1996) - symbol: błotniak stawowy. Według statystyk park najrzadziej odwiedzany - 12 tysięcy osób rocznie. Cechy: Narew - rzeka z płynąca wieloma korytami, które rozdzielając się i łącząc tworzą nieregularną, skomplikowaną sieć.
Ojcowski PN (1956) - najmniejszy w Polsce. Symbol: nietoperz. Cechy: piękne lasy, Dolina Prądnika, bogata flora i fauna, liczne jaskinie, w których zimą hibernują kolonie nietoperzy, Maczuga Herkulesa - najsłynniejsza skała w Polsce, Muzeum, malownicze zamki w Ojcowie i Pieskowej Skale.
PN Gór Stołowych (1993) - symbol: Szczeliniec Wielki. Cechy: unikalna rzeźba terenu, zróżnicowane formy erozji.
PN Ujście Warty (2001) - najmłodszy w Polsce. Symbol: gęś zbożowa. Cechy: tereny podmokłe, łąki, pastwiska, turzycowiska i trzcinowiska, awifauna.
Poleski PN (1990) - symbol: żuraw. Cechy: jeziora, strawy, rzeki, rowy, zagłębienia krasowe, fragmenty torfowisk niskich, rezerwat biosfery UNESCO.
Roztoczański PN (1974) - symbol: konik polski. Cechy: urozmaicony krajobraz, duże zróżnicowanie warunków glebowych, siedliskowych i stosunków wodnych, wiele gatunków zwierząt leśnych, różnorodna roślinność, Muzeum.
Słowiński PN (1967) - symbol: mewa. Cechy: jeziora przymorskie, bagna, torfowiska, bory, lasy, łąki, wydmowy pas mierzei z unikatowymi w Europie wydmami ruchomymi, rezerwat biosfery UNESCO, Muzeum.
Tatrzański PN (1954) - symbol: kozica tatrzańska. Jedyny w Polsce obszar o charakterze wysokogórskim typu alpejskiego. Cechy: piętrowość klimatu, niezwykły skład gatunkowy fauny i flory, płynące dolinami strumienie, potoki i wytryskujące źródła, najwyższe szczyty i najgłębsze jaskinie w Polsce, rezerwat biosfery UNESCO, Muzeum Przyrodnicze.
Wielkopolski PN (1957) - symbol: puszczyk. Cechy: wysoczyzna morenowa zbudowana z glin, piasków i żwirów zwałowych, liczne jeziora, Muzeum Przyrodnicze.
Wigierski PN (1989) - symbol: bóbr. Cechy: lasy, jeziora, łąki, zadrzewienia w otwartym, pofałdowanym terenie, morenowe wzniesienia, różnorodność ekosystemów wodnych, Muzeum Wigier. Najcenniejszą częścią tej zacisznej oazy zieleni jest Jezioro Wigry, którego głębokość przekracza 70 metrów.
Woliński PN (1960) - symbol: bielik. Najpiękniejszy odcinek polskiego wybrzeża klifowego. Cechy: lasy bukowe, wyspiarska delta Świny, przybrzeżny pas wód Bałtyku, Muzeum Przyrodnicze.

Na tle innych krajów Polska posiada niewiele chronionych terenów. Zajmujemy odległe 26 miejsce w europejskim rankingu. Ostatni park powstał w naszym kraju w 2001 r., a plany powołania następnych utknęły w martwym punkcie. W 2020 r. planowano utworzyć: Szczeciński PN, Dolina Dolnej Odry, Mazurski PN, Lasy Mirachowskie, Jurajski PN, Turnicki PN. Poza tym wysuwano również projekty utworzenia parku narodowego: Knyszyńskiego, Orawskiego, Janowskiego, Sobiborskiego, Chełmskiego oraz Podziemnego PN Kopalni Soli Wieliczka. Jednak wg Ministerstwa Środowiska „aktualnie nie toczą się prace nad utworzeniem nowych parków narodowych. Powodem jest sprzeciw samorządowców, na terenie których miałyby być utworzone parki”. Chodzi głównie o obawę gmin, że parki narodowe nie przyniosą żadnych zysków. Co ciekawe według ustawy z początku XXI w. samorządy mają prawo weta jeśli chodzi o tworzenie nowych parków narodowych. Jeśli w tej kwestii nic się nie zmieni, powstawanie nowych parków stoi pod znakiem zapytania.