Lud Polski. Jego zwyczaje, zabobony.

Szczegóły

Kategoria: Skarby w zbiorach CBR

Lud Polski. Jego zwyczaje, zabobony.

Przez Łukasza Gołębiowskiego.

W Warszawie, W drukarni A. Gałęziowskiego i Spółki,1830

Łukasz Gołębiowski (1773-1849) opisuje w niniejszym dziele ówczesny wygląd chłopów, podejmuje próbę ich typizacji. Opisuje jak żyli, ich zwyczaje i obrzędy. Tak zaczyna się książka „Lud polski, jego zwyczaje i obyczaje”: „Chłop. Trzy rodzaje chłopów zdają się być na ziemi naszej: polski chłop, ruski i litewski; odmienny ich stan, kultura, obyczaje, – na oddzielne każdy z nich zasługuje opisanie, z przydaniem różnicy, gdzieby jeszcze jaka zachodzić mogła wkażdem województwie”.

Dalej Łukasz Gołębiowski pisze, że: „ Lud. Pod tem ogólnem nazwaniem objąć wypadało zwyczaje i obyczaje tych miejsc, które dziś królestwo polskie stanowią, i tych, które je dawniej składały; ażeby zaś ten obraz uczynić zupełniejszym, wykazać: w czem styczność zachodzi? W czem różnica? Oto są główniejsze przedziały, które się tu spostrzegać dają, a naprzód: lud polski i ruski, odosobniony w niektórych miejscach, zmieszany i połączony w innych, zawsze jednak oddzielne cechy mający. Pierwszy oddział mieści w sobie Krakowiaków, Kujawianów albo Wielko-polanów, gmin lubelski, sandomierski, Podlasianów i Mazurów mieszkańców równin, tudzież górali, hucułów; drugi: Litwinów, Żmudzinów, Poleszuków, lud miński, Biało-rusinów i Ukraińców, obejmujących w sobie Wołyń, Pobereże i Podole, na krańcu którego znowu się górali ruskich atoli dostrzega, tudzież Ruś czerwoną”.

A tak charakteryzuje Krakowiaków: „Lud krakowski. Powiedzmy naprzód, co w ogóle, o gminie krakowskim wyrzec można, co poniekąd do całego ludu polskiego da się zastosować: odznacza się zamiłowaniem wiary swych ojców, przywiązaniem do kraju, uwielbieniem dla Monarchy, życzliwością dla swych panów i wieloma cnotami. Mimo wyższą kulturę, i Krakowiacy nie przestają wierzyć w okazywanie się diabłów, upiory, czary, uroki; nie z taką jednak ślepotą, jak w innych stronach”. Łukasz Gołębiowski opisywał także ludowe zabobony: „ Jeśli wiatry swiszczą, mówią: że się ktoś powiesił, do samobójców duszy albowiem diabeł największe ma prawo, śpieszy po nią w postaci trąby powietrznej. Może to pochwist, poświt, pogwizd czczony u Słowian, przemienił się z czasem w diabła”.

Łukasz Gołębiowski - jeden z pierwszych polskich etnografów (badacz tzw. starożytności słowiańskich oraz zwyczajów i obyczajów ludu polskiego), powstaniec kościuszkowski, historyk, bibliotekarz, tłumacz, pamiętnikarz i opiekun zbiorów Biblioteki Poryckiej, członek Towarzystwa Przyjaciół Nauk.

W latach 1823-1831 opracował i wydał m.in. pierwszy przegląd historiografii polskiej O dziejopisach Polski, ich duchu, zaletach i wadach (1826), a także jedną z pierwszych książek o historii Warszawy, z opisem jej zabytków i przewodnikiem po mieście Opisanie historyczno-statystyczne miasta Warszawy (1826), a wreszcie – pierwszą pracę etnograficzną w Polsce, pt. Gry i zabawy różnych stanów w kraju całym, lub niektórych tylko prowincyach (1831), Lud polski, jego zwyczaje i zabobony (1830) oraz Ubiory w Polszcze od najdawniejszych czasów aż do chwil obecnych (1830), które również znajdują się w zbiorach Centralnej Biblioteki Rolniczej (obecnie oddział Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi w Puławach).

Oprac. Aleksandra Szymańska