Hanna Hirszeld – niezwykła polska lekarka

Szczegóły

Kategoria: Świat kobiet

Hanna Hirszfeld z domu Kasman urodziła się 17 lipca 1884 roku, w majątku Wilczkowice. Ukończyła gimnazjum w Łodzi. Tam poznała swojego przyszłego męża Ludwika Hirszfelda, który już wówczas darzył ją uczuciem. Całymi dniami przesiadywał w maleńkiej księgarni, naprzeciwko jej domu. Aby pozyskać fundusze na ten cel, sprzedawał swoje książki gimnazjalne, dzięki czemu, jak żartował, uratował resztki swojej inteligencji od ogłupienia przez władze carskie.

W roku 1900 Hanna rozpoczęła studia medyczne w Montpellier. Potem kontynuowała je w Paryżu i Berlinie, gdzie ponownie spotkała Ludwika Hirszfelda. Młodzi pobrali się w 1905 roku, w przerwie pomiędzy wykładami, w urzędzie, w obecności dwóch świadków. Po ceremonii wrócili na zajęcia. 14 lat później swoje małżeństwo przypieczętowali sakramentem w kościele rzymskokatolickim.

Mimo, że kobietom trudno było wówczas piąć się po szczeblach kariery naukowej, Hanna Hiszfeldowa w 1908 roku uzyskała stopień doktora medycyny i została asystentką w klinice pediatrycznej w Heidelbergu. Pracowała tam do 1911 roku. Potem wraz z mężem przeniosła się do Zurychu, gdzie Ludwik otrzymał posadę w Instytucie Higieny. Rozpoczęła pracę w Klinice Dziecięcej, a następnie pracowała w Klinice Chorób Wewnętrznych, Klinice Neurologicznej Uniwersytetu w Heidelbergu oraz Klinice Dziecięcej Uniwersytetu w Zurychu.

Hirszfeldów łączyło nie tylko uczucie. Obydwoje byli zafascynowani nauką, a w szczególności medycyną. Interesowali się zwłaszcza kwestiami związanymi z badaniem krwi. Pasją Hanny była również pediatria, a szczególnie hematologia dziecięca i leczenie alergii.

W 1915 roku Ludwik podjął decyzję o wyjeździe do Serbii, gdzie panowała wówczas epidemia duru plamistego. Nie chciał, aby towarzyszyła mu żona, bowiem obawiał się o jej bezpieczeństwo na obszarach objętych działaniami wojennymi. Jednak Hanna, nie zważając na sprzeciwy, wkrótce dołączyła do niego. Podjęła pracę w szpitalu polowym, była jednocześnie lekarzem i pielęgniarką. Organizowała dezynfekcję, leczyła, zajmowała się edukacją.

Zajęcie Serbii przez wojska austriackie zmusiło Hirszfeldów do wyjazdu. Zostali ewakuowani do Albanii, potem na wyspę Korfu, a dalej przez Włochy do Szwajcarii. Następnie na zaproszenie serbskiego rządu na uchodźstwie udali się do Grecji. Tam, w rejonie Salonik, zorganizowali laboratorium bakteriologiczne. Hanna objęła kierownictwo nad jednym z oddziałów szpitalnych. Saloniki były miejscem, gdzie trafiali przedstawiciele wielu ras, dzięki czemu Hirszfeldowie mieli okazję zbadania żołnierzy pochodzących z różnych stron świata, pod kątem identyfikacji grup krwi. Fakt ten przyczynił się do stworzenia nowej dziedziny medycyny – seroantropologii.

W 1919 roku małżonkowie podjęli decyzję o powrocie do kraju. Hanna rozpoczęła pracę jako lekarz szkolny, potem jako pediatra w ubezpieczalni społecznej, w ambulatorium warszawskiej Kasy Chorych. W latach 1922–1939 była ordynatorem w Klinice Pediatrii Uniwersytetu Warszawskiego. Aktywnie działała w warszawskim oddziale Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego.

W 1920 roku na świat przyszła ich córka Maria. Młoda matka łączyła wówczas pracę zawodową z opieką nad dzieckiem. Swoją pracowitością i zaangażowaniem pokazała, że kobiety potrafią nie tylko dobrze wypełniać obie te role, ale również rozwijać się naukowo. Jej ambitne plany przerwał wybuch II wojny światowej. W ogarniętej walkami stolicy kierowała ośrodkiem ratownictwa sanitarnego, pracowała w przychodni, ubezpieczalni i  żłobku, zorganizowała ambulatorium i pomagała rannym. Stworzyła prowizoryczny szpital w szkole na Saskiej Kępie. Podczas wojny udało się jej również przygotować kilka prac z zakresu nauk medycznych.

W 1941 roku Hirszeldowie zostali przesiedleni do getta. Hanna została ordynatorem oddziału niemowlęcego filii szpitala Bersonów i Baumanów na Lesznie. Rodzina trafiła pod opiekę katolickiego księdza Marcelego Godlewskiego i zamieszkała na plebanii kościoła Wszystkich Świętych przy pl. Grzybowskim. W 1942 roku udało im się uciec z getta. Ukrywali się u przyjaciół i znajomych. W styczniu 1943 roku zmarła ich ukochana córka Maria.

Pod koniec wojny małżonkowie wyjechali do Lublina. Tam podjęli się otwarcia Wydziału Lekarskiego na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej. W 1944 roku Hanna objęła Katedrę Pediatrii i zorganizowała Klinikę Pediatryczną.

Zaraz po zakończeniu wojny Hanna wraz z mężem zamieszkała we Wrocławiu. Tam została kierownikiem Katedry Pediatrii. Zorganizowała Klinikę Pediatryczną, w której  z równym zaangażowaniem leczyła polskie i niemieckie dzieci, jak podkreślała, „dzieci nie leczy się dla sławy”. Uzyskała habilitację z pediatrii, a następnie tytuł profesora nadzwyczajnego. Angażowała się w działalność charytatywną. W latach 1946–1947 pełniła funkcję dyrektora Miejskiego Szpitala dla Dzieci, w którym stworzyła, pierwszy po wojnie, Oddział Dziecięcy na Dolnym Śląsku. W 1947 roku, z jej inicjatywy, Polski Czerwony Krzyż powołał do życia pierwszą szkołę pielęgniarską. Zajmowała się także pracą naukową i organizacją polskiego życia naukowego we Wrocławiu, m.in. współtworząc tamtejszy oddział Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego.

Hirszfeldowie byli wyjątkowym małżeństwem. Darzyli się niezwykłą miłością, uzupełniali w życiu i pracy zawodowej. Hanna zawsze aktywnie wspierała męża we wszystkich działaniach. Podchodziła do niego z ogromną wyrozumiałością, potrafiła wybaczyć, że czasami nauka była dla niego ważniejsza niż rodzina.

Choć była zawsze w cieniu męża, to pozostawiła własny znaczący dorobek naukowy. Napisała wiele prac z zakresu choroby głodowej, hematologii dziecięcej, czynności układu wegetatywnego, symptomatyki choroby reumatycznej, problematyki konfliktu serologicznego i wad wrodzonych. Za prace nad przyczynami poronień i wad rozwojowych została wyróżniona w 1955 roku nagrodą państwową. Była odznaczona Orderem Sztandaru Pracy I Klasy, Krzyżem Kawalerskim i Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Państwową Nagrodą II stopnia, odznaką „Za Wzorową Pracę w Służbie Zdrowia”, serbskim Orderem św. Sawy oraz francuskim Złotym Medalem Epidemicznym.

Zmarła 20 lutego 1964 roku we Wrocławiu. Została pochowana obok męża na cmentarzu św. Wawrzyńca.

Oprac. Joanna Radziewicz

Źródła:

1. Piekutowska, M.: Biografie: Hanna Hirszfeldowa. https://bml.pl/
2. Załęczny, J.: Biografie godne pamięci. Warszawa, 2020