Skarby w zbiorach CBR

Szczegóły

Kategoria: Skarby w zbiorach CBR

3 maja 1791 uchwalono drugą, po korsykańskiej, konstytucję w nowożytnej Europie, a na świecie trzecią, po amerykańskiej. Konstytucja ta została uchwalona przez Sejm Czteroletni, który rozpoczął obrady w październiku 1788 roku.

3 maja obchodzimy Święto Narodowe Trzeciego Maja, ustanowione w 1919 r. i ponownie przywrócone w 1990 r. 

Ponad 200 lat temu o konstytucji napisał  Hugo Kołłątaj, herbu Kotwica - polski polityk, publicysta oświeceniowy, pisarz polityczny, jeden z twórców Konstytucji 3 Maja - w swym dziele pt.: 

„O ustanowieniu i upadku konstytucyi polskiey 3go Maia 1791”,
Cz. 1 i 2, Kraków 1793

. 

Konstytucja 3 Maja to niewątpliwie jeden z najważniejszych symboli niepodległości Polski. Uchwalona przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego wraz ze stanami skonfederowanemi w liczbie podwóyney naród Polski reprezentującemi. Została zaprojektowana w celu zlikwidowania obecnych od dawna wad, opartego na wolnej elekcji i demokracji szlacheckiej, systemu politycznego Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Konstytucja zmieniła ustrój państwa na monarchię dziedziczną, ograniczyła znacząco demokrację szlachecką, odbierając prawo głosu i decyzji w sprawach państwa szlachcie nieposiadającej ziemi, wprowadziła częściowe zrównanie praw osobistych mieszczan i szlachty oraz stawiała chłopów pod ochroną państwa, w ten sposób łagodząc nadużycia pańszczyzny. Konstytucja formalnie zniosła liberum veto. 

. 

Dzieło Hugo Kołłątaja składa się z dwóch części. Pierwsza z nich traktuje o ustanowieniu Konstytucji i została podzielona na osiem rozdziałów opisujących treść samego dokumentu i zawartych w nim decyzji, ale również okoliczności, które towarzyszyły jego powstaniu.

Fragment przedmowy: Rzucone od roku fałsze na konstytucyą 3go Maia, potwarze na seym ostatni, zniewagi na naród polski, rządu i pokoiu pragnący, przechodzą owe złośliwe zarzuty, które dowcipnie Fedr opisał w pierwszey bayce swoiey, obróconey od tych, co ze zmyślonych powodów niewinność uciemiężają…

Uchwalenie Konstytucji 3 Maja 1791 roku, obraz Kazimierza Wojniakowskiego z 1806 roku

. 

Część druga dzieła to stadium upadku Konstytucji 3 Maja spisany w ośmiu rozdziałach. Zdaniem dwóch współautorów: Ignacego Potockiego i Hugona Kołłątaja była „ostatnią wolą i testamentem gasnącej Ojczyzny”.

. 

Konstytucja przestała w praktyce obowiązywać 24 lipca 1792 roku (w momencie przystąpienia króla Stanisława Augusta Poniatowskiego do konfederacji targowickiej) – w tym czasie ( ponad 14 miesięcy) Sejm Czteroletni uchwalił szereg ustaw szczegółowych, będących rozwinięciem jej postanowień. Przestała natomiast być obowiązującym aktem prawnym 23 listopada 1793 roku. Sejm grodzieński uznał wtedy Sejm Czteroletni za niebyły i uchylił wszystkie ustanowione na nim akty prawne. Po utracie niepodległości w 1795 roku przez 123 lata rozbiorów przypominała o walce o niepodległość.

Zapraszamy do naszego Katalogu: http://gamma.cbr.edu.pl/F/?local_base=CAL01 oraz na stronę Rolniczej Biblioteki Cyfrowej: http://mars.cbr.edu.pl:8080/dlibra na której znajdą Państwo inne dzieła Hugo Kołłątaja i nie tylko.

Oprac. Aleksandra Szymańska