Teofil Witold Staniszkis – agrotechnik, działacz społeczny i polityczny

Szczegóły

Kategoria: Zasłużeni Polacy

Teofil Witold Staniszkis, syn Witolda i Weroniki ze Szmittów urodził się 20 grudnia 1880 roku w Mariampolu w guberni suwalskiej. Naukę rozpoczął w miejscowym gimnazjum, gdzie uczestniczył w organizacji polskiej biblioteki samokształceniowej. Karą za te nielegalne poczynania było oddelegowanie rodziny do Łomży w ostatnim roku jego edukacji gimnazjalnej. Po uzyskaniu świadectwa dojrzałości w 1899 roku podjął studia przyrodnicze na Uniwersytecie Warszawskim. Dużą część swojej aktywności na uczelni przeznaczył na działalność społeczną w zarządzie Bratniej Pomocy studenckiej oraz Związku Młodzieży Polskiej „Zet”. Jako emisariusz „Zetu” nadzorował realizację projektu przygotowanego przez młodzież gimnazjalną na rzecz przywrócenia języka polskiego na lekcjach religii na terenie Wilna i Grodna oraz pomagał uczniom relegowanym ze szkół za udział w tym przedsięwzięciu. Aktywnie uczestniczył też w pracach koła studenckiego Towarzystwa Oświaty Narodowej, przewodniczył Sekcji Koronnej Centralizacji Gimnazjalnych Kół Samokształceniowych w Królestwie Polskim oraz reprezentował Łomżę w Centralnym Komitecie Organizacji Uczniowskich. W 1903 roku zakończył naukę na Uniwersytecie Warszawskim i po odbyciu praktyki wakacyjnej w Sieburczynie, wstąpił na II rok Studium Rolniczego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Z praktycznymi aspektami przyszłej pracy zawodowej zapoznał się w majątku doświadczalnym w Mydlnikach oraz na polu doświadczalnym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Prądniku Czerwonym pod Krakowem, gdzie pracował pod kierunkiem Kazimierza Rogoyskiego. W 1906 roku złożył egzamin dyplomowy. W czasie studiów krakowskich był prezesem Akademickiego Koła Związku Pomocy Narodowej, członkiem Akademickiego Koła Towarzystwa Szkoły Ludowej, a także rozprowadzał popularny na tych terenach, a zakazany w Królestwie Polskim miesięcznik „Polak”. W 1905 roku został członkiem Ligi Narodowej.

W zakresie działalności naukowej jego głównym zainteresowaniem była wówczas chemia rolna, dlatego też po zakończeniu studiów zatrudnił się jako asystent u profesora Emila Godleskiego w Katedrze Chemii Rolnej i Fizjologii Roślin Uniwersytetu Jagiellońskiego. Cztery lata asystentury u boku tak znakomitego badacza zadecydowały o dalszym kierunku pracy zawodowej Witolda Staniszkisa, który postanowił poświęcić się doświadczalnictwu rolniczemu. W celu wzbogacenia swojej wiedzy i umiejętności odbył praktykę w Zakładzie Doświadczalnym UJ pod kierunkiem profesora Stefana Jentysa, a następnie w Stacji Doświadczalnej w Chruszczewie pod opieką wybitnego naukowca i organizatora ówczesnych zakładów doświadczalnych, Ignacego Kosińskiego. Nawiązał też współpracę z „Tygodnikiem Rolniczym” i „Przeglądem Rolniczym”, w których zamieszczał artykuły, sprawozdania i recenzje z zakresu gleboznawstwa i uprawy roślin. W 1909 roku na łamach „Roczników Nauk Rolniczych” pojawiła się jego praca „Znaczenie kwasu fosforowego w życiu roślin, jego pobieranie i przerabianie”, która została przyjęta jako rozprawa doktorska.

W latach 1909-1911 pracował jako nauczyciel w Średniej Szkole Rolniczej w Czernichowie, natomiast od lipca 1911 pełnił obowiązki kierownika stacji doświadczalnej w Kutnie. W „Gazecie Rolniczej” ukazywały się jego sprawozdania z działalności placówki oraz artykuły o tematyce rolniczej. Był też związany z Kutnowskim Towarzystwem Rolniczym oraz stał na czele stworzonego przez siebie oddziału Towarzystwa Krajoznawczego. Od 1912 roku rozpoczął wykłady z zakresu uprawy roślin na Kursach Przemysłowo-Rolniczych prowadzonych przy Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie. Z ramienia Centralnego Towarzystwa Rolniczego prowadził w Kownie podobne prelekcje w języku polskim. Miał również możliwość zapoznania się w metodami pracy wykorzystywanymi w doświadczalnych ośrodkach rolniczych w Niemczech.

Po wybuchu I wojny światowej Witold Staniszkis przez pół roku piastował stanowisko burmistrza Kutna. W sierpniu 1915 roku zrezygnował z kierownictwa tamtejszej stacji doświadczalnej i przeniósł się do Warszawy. Rok później ukazała się jego praca „Szczegółowa uprawa roślin” stanowiąca część składową „Podręcznika gospodarstwa wiejskiego”. Liczyła ona wówczas 187 stron, podczas gdy w wydaniu z 1927 roku jej objętość została rozszerzona do 331 stron. Podręcznik charakteryzował się oryginalnym ujęciem tematu i przystępnym dla odbiorcy przekazem, popartym wynikami wieloletnich doświadczeń. Przez wiele lat nie tylko nie stracił na swojej wartości, ale był jedynym podręcznikiem akademickim z tej dziedziny. Witold Staniszkis zajmował się także działalnością edukacyjną. Po przekształceniu Kursów Przemysłowo-Rolniczych w Wyższą Szkołę Rolniczą wykładał tam nadal uprawę roślin, natomiast w latach 1916-1918 prowadził zajęcia z encyklopedii gospodarstwa wiejskiego na Wydziale Inżynierii Wodnej Politechniki Warszawskiej.

W 1919 roku został wybrany na Posła do Sejmu Ustawodawczego. Z ramienia Stronnictwa Narodowego mandat poselski uzyskał również w trzech następnych kadencjach. W latach 1927-1934 piastował urząd radnego w Radzie Miejskiej Warszawy oraz był przewodniczącym Narodowego Koła Gospodarczego.

W 1919 roku po przekształceniu Wyższej Szkoły Rolniczej w Szkołę Główną Gospodarstwa Wiejskiego został mianowany profesorem zwyczajnym na Wydziale Rolniczym. Równocześnie zajął się organizacją Zakładu Rolnictwa (Uprawy Roślin) i uczynił z niego jeden z najważniejszych ośrodków naukowych i dydaktycznych w kraju, zajmujących się tą problematyką. W latach 1930-1933, 1936-1939 był dziekanem Wydziału Rolniczego. Sprawował też funkcję referenta Senatu SGGW do spraw majątków szkolnych Skierniewice i Chylice. Był inicjatorem i pierwszym kierownikiem Pola Doświadczalnego w Skierniewicach. W 1922 roku został wybrany przez władze uczelni na delegata do Rady Państwowego Instytutu Meteorologicznego, natomiast w 1938 roku – do Rady Muzeum Przemysłu i Rolnictwa.

Witold Staniszkis miał opinię dobrego dydaktyka. Jego wykłady, oparte na materiałach uzyskanych w doświadczeniach krajowych, były zawsze rzetelnie opracowane i przystępnie podane. W swojej pracy pedagogicznej duży nacisk kładł zarówno na dobre przygotowanie teoretyczne studentów, jak i wykorzystanie zdobytej wiedzy w sposób praktyczny.

Wspominając osobę Witolda Staniszkisa nie sposób pominąć jego licznych prac poza Uczelnią. Był członkiem kuratoriów: Stacji Oceny Nasion w Warszawie, Centralnej Stacji Lniarskiej w Wilnie i Rolniczej Stacji Doświadczalnej w Sobieszynie, członkiem Komisji Współpracy w Doświadczalnictwie oraz przewodniczącym Związku Rolniczych Zakładów Doświadczalnych. Uczestniczył też w pracach Towarzystwa Popierania Produkcji Roślin Rolniczych w Polsce. Swoje artykuły publikował głównie na łamach „Gazety Rolniczej”. Były to między innymi prace: „Wpływ czasu siewu na plony pszenicy i ich jakość”, „Zasady uprawy jęczmienia browarnego”, „Nowe obserwacje nad odmianami rzepaku oraz sposobami jego uprawy i użytkowania”. Był uważany za jednego z najlepszych specjalistów z zakresu uprawy lnu; autorem kilku prac z tej dziedziny, między innymi: „Uprawa lnu”, Wpływ nawozów potasowych na rozwój lnu” czy „Różnice między lnami Wołżyńskim i Petkuskim w reagowaniu na wilgoć gleby”.

Pomimo ogromniej ilości obowiązków profesor nigdy nie zaniedbywał pracy na Uczelni. Myślał nie tylko o swoim dorobku naukowym, ale troszczył się także o interesy swoich studentów. Zawsze znajdował czas, aby przyjść z pomocą i radą tym, którzy się do niego zwracali. Po jego opieką zostały wykonane prace doktorskie Bolesława Świętochowskiego i Antoniego Wojtysiaka – przyszłych znakomitych badaczy z zakresu uprawy roślin.

Wybuch II wojny światowej zmusił profesora Staniszkisa do przerwania kariery naukowej. W tym trudnym czasie całkowicie poświęcił się działalności społecznej. Należał do Doradczego Komitetu Obywatelskiego przy Dowództwie Armii Warszawa. Był jednym z zakładników przetrzymywanych w ratuszu podczas pobytu Adolfa Hitlera w Warszawie. Zwolniony – pracował w Komitecie Obywatelskim przy wydawaniu żywności i odzieży dla potrzebujących mieszkańców miasta. Kierował też Sekcją Schronisk i Opieki nad Wysiedlonymi przy Radzie Głównej Opiekuńczej. Aresztowany przez Niemców został najpierw osadzony na Pawiaku, a potem wywieziony do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, gdzie 21 listopada 1941 roku zmarł na zapalenie płuc. Symboliczny grób Witolda Staniszkisa znajduje się na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Oprac. Joanna Radziewicz

Literatura:

1. Polski Słownik Biograficzny T.42/1 z.172, s.155-158.
2. Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego Księga Pamiątkowa Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie 1906-1956. T.1. Warszawa: Wydaw. SGGW, 1958.
3. 100-lecie Wydziału Rolnictwa i Biologii: 1906-2006. T.1, Kronika Jubileuszowa. Warszawa: Wydaw. SGGW, 2006.