Wierzba – roślina lecznicza z tradycjami

Szczegóły

Kategoria: Natura i my

W medycynie ludowej wierzba od wieków była uznawana za roślinę pomocną w leczeniu przeziębienia, gorączki, reumatyzmu, biegunki i krwotoku u kobiet. Pierwotnie do sporządzania ziołowych mikstur wykorzystywano zarówno korę, jak i liście, owoce oraz sok z wierzby. Obecnie uznanym surowcem leczniczym jest tylko kora.

Wierzba przywędrowała na nasze ziemie po ostatnich zlodowaceniach, około 14 tys. lat temu. Początkowo była niewielką krzewinką przypominającą z pokroju brzozę karłowatą z północnej tundry. Obecnie, z rodzaju Salix wyróżnia się blisko 300 gatunków, z tego około 30 występuje w Polsce. Najbardziej popularne w naszym kraju są wierzba biała, purpurowa, szara, płacząca, głowiasta i łoza.

Od wieków z wierzbami wiązało się wiele przesądów, legend i wierzeń – przede wszystkim związanych z płodnością. Uważano, że przychodzenie z prośbami pod wierzbę  da, pragnącym macierzyństwa, kobietom potomstwo. Istniało też przekonanie, że choroby można odczynić  przenosząc je na wierzbę.  Do spróchniałego pnia tego drzewa wkładano kołtun, a do wywierconego w nim otworu końce warkoczy kobiet chorujących na tyfus, żeby choroba pozostała wewnątrz. Hubkami wierzby tamowano krew. W celu pozbycia się zimnicy należało o wschodzie słońca okrążyć wierzbę i zmówić: „Niech ciebie trzęsie, a mnie słońce grzeje”. Czasami zaziębiony wiązał na drzewie stojącym w wodzie woreczek z paznokciami rąk, nóg i trzema kosmykami włosów wierząc, że choroba z wodą odpłynie. W niektórych regionach popularny był zwyczaj połykania wierzbowych bazi, w celu zapewnienia sobie zdrowia i pomyślności. W ludowej weterynarii wywarem z liści leczono parszywe owce, natomiast palmą wielkanocną omiatano krowy i konie, dając zwierzętom do powąchania i zjedzenia gałązki wierzbowe, by w ten sposób zabezpieczyć je przed chorobami.

Spośród wielu gatunków wierzby, największe znaczenie dla fitoterapii ma wierzba purpurowa (Salix purpurea L.) i biała (Salix alba L.). Kora wierzby jest surowcem zielarskim opisanym w wielu farmakopeach, między innymi w polskiej (FP V) i europejskiej (Eur. Ph. 4, 2002) oraz w monografii Komisji Eueropejskiej. Stanowi źródło glikozydów fenolowych - odpowiedników roślinnej aspiryny, dlatego znajduje zastosowanie w leczeniu schorzeń reumatycznych, nieżytów jelit, w zwalczaniu gorączki i biegunki. Zawiera również duże ilości soli mineralnych, kwasu elagowego, garbników, katechin, flawonoidów, więc z powodzeniem można ją stosować w przypadku innych dolegliwości. Pomaga przy pobudzeniu nerwowym, bezsenności i nerwobólach, a używana do okładów ułatwia gojenie się ran.

Do celów leczniczych korę zbiera się wczesną wiosną, gdy tylko w roślinie ruszą soki (zanim zakwitną liście). Ścina się gałązki o gładkiej korze, obrzucając boczne pędy i tnie się je na odcinki o długości około 20 cm. Ostrym nożem nacina się w nich poprzecznie korę i ściąga się ją w postaci tzw. rurek. Zebrany w ten sposób materiał suszy się w przewiewnych miejscach, np. w pobliżu grzejników. Ususzony surowiec rozdrabnia się i przechowuje w suchych, szczelnych pojemnikach. Z suszonej kory wierzby można przygotować różne domowe leki, jak syropy czy mieszanki ziołowe, które mogą znaleźć zastosowanie w leczeniu  schorzeń reumatycznych i nerwobóli, których podłożem jest stan zapalny. Surowiec jest  także składnikiem preparatów o działaniu przeciwzapalnym i napotnym, pomocnych przy infekcjach górnych dróg oddechowych i towarzyszącej im gorączce, bólach głowy i mięśni.

Wywary i odwary z kory wierzby stosuje się w schorzeniach reumatycznych, w chorobach gorączkowych, w bólach stawów i mięśni, w bólach głowy (także migrenie), nieżytach jelit i w stanach zapalnych przewodu pokarmowego objawiających się np. biegunką.

Przygotowanie odwaru z kory wierzby nie jest skomplikowane. Wystarczy łyżkę suszonego surowca zalać szklanką wody i gotować przez około pięć minut na małym ogniu. Po kwadransie przecedzić. Pić 2-3 razy dziennie w przypadku przeziębień, bólów kostnych, problemów ze strony przewodu pokarmowego. Odwar można też stosować do okładów na ropiejące rany. W przypadku nadmiernej potliwości nóg można stosować odwar do kąpieli.

Tekst: Joanna Radziewicz 

Źródła:

1. poradnikzdrowie.pl
2. muratordom.pl
3. Stańczuk M.: Wierzba. Natura i Zdrowie. Dodatek do „Przyrody Polskiej” 2012 nr 3.
4. Nowak Z.T.: Wierzba zastępuje tabletki przeciwbólowe. Natura i Zdrowie. Dodatek do „Przyrody Polskiej” 2018 nr 4.
5. Strucka E.: Wierzba – drzewo jakich mało. Natura i Zdrowie. Dodatek do „Przyrody Polskiej” 2013 nr 4.