Vilcacora – życiodajne zioła Amazonii

Szczegóły

Kategoria: Ziołowy zakątek

Vilcacora Uncaria tomentosa (Willd) DC, czepota puszysta, koci pazur… to tylko niektóre nazwy tego znanego na całym świecie gatunku pnącza. Vilcacora stosowana od wieków przez plemiona indiańskie ze względu na swoje właściwości lecznicze, dziś, stała się przedmiotem wielu badań klinicznych, które wykazały jej przydatność w profilaktyce i leczeniu chorób nowotworowych.

W miarę stopniowego odkrywania indiańskiej sztuki leczenia stwierdzono, że nieprzebranym źródłem zasobów służących ratowaniu ludzkiego zdrowia są rosnące w dżungli amazońskiej rośliny zwane vilcacora. Ich działanie daje radykalne, niezawodne rezultaty, nieznane medycynie konwencjonalnej. Vilcacora jest niekwestionowaną królową wszystkich leczniczych roślin rosnących w Amazonii nazywaną też – świętym pnączem Inków.

Roślina ta występuje na wysokościach 800 m n.p.m. w lasach tropikalnych Amazonii, gdzie zwykle oplata inne rośliny mocną, twardą łodygą, a niekiedy w Kolumbii, Gujanie, Ekwadorze, Trynidadzie, Wenezueli, Surinamie oraz w Ameryce Środkowej, gdzie rośnie dziko, choć w rejonach tych podejmuje się także jej uprawę. Warto jednak dodać, że vilcacora spoza peruwiańskich terenów amazońskich nie wykazuje tak cennych właściwości leczniczych.

Wygląd, skład chemiczny i działanie rośliny

Uncaria tomentosa (Willd) DC to duży pnący krzew, osiągający około 20 m wysokości o czterokanciastej zdrewniałej łodydze, pokrytej prostymi kolcami, długości 2 cm, skierowanymi do dołu, od których pochodzi ludowa nazwa koci pazur, Una de gato, Cat’s claw, katzenkralle. Owalno-podłużne liście (9-17 cm długości i 4-7 cm szerokości), w środku blaszki zielone, a na bokach żółtawe, pokryte są delikatnym owłosieniem, szczególnie obfitym w centralnej części ciemno zabarwionego unerwienia. Tubylcy znają trzy różne formy tego gatunku, różniące się zabarwieniem kory, która tuż po przecięciu staje się biała, ciemnożółta lub ciemnoczerwona. Z cechą tą wiążą się różnice w zawartości substancji czynnych oraz aktywność terapeutyczna.

W swoim naturalnym środowisku czepota puszysta Uncaria tomentosa występuje w dwóch modyfikacjach chemicznych, zależnych od bliżej jeszcze nie określonych wpływów otoczenia. Rośliny te gromadzą w korzeniach albo alkaloidy oksyndolowe pentacykliczne stosowane w lecznictwie, albo tetracykliczne alkaloidy oksyndolowe nieprzydatne do celów terpeutycznych. Do celów farmaceutycznych zbiera się korzenie czepoty puszystej wyłącznie odmiany pentacyklicznej i suszy w warunkach naturalnych. Surowcem jest korzeń czepoty puszystej Uncariae tomentosae radix, syn. Radix Uncariae tomentosae. W lecznictwie ludowym Ameryki bywa też stosowana jej kora.

Badania naukowe korzeni tej rośliny zapoczątkował w Austrii w 1974 r. Klaus Keplinger. Razem z grupą współpracowników przeprowadził wnikliwe badania farmakognostyczne, biologiczne i chemiczne. Nawiązując do osiągnięć lecznictwa ludowego indiańskich uzdrowicieli w Peru, wyjaśnił naukowo wiele ich pilnie dotąd strzeżonych tajemnic. Keplinger otrzymał w lipcu 1989 r. pierwszy amerykański patent, a w rok później drugi na uzyskiwanie alkaloidów z korzeni vilcacory.

W korzeniu vilcacory, odmiany zawierającej pentacykliczne alkaloidy oksyndolowe zaobserwowano obecność takich substancji czynnych, jak: speciofilina, mitrafilina, unkaryna F, pteropodyna, izomitrafilina i izopteropodyna, w łącznej ilości od 0,5 do 3,0 proc. W nieznacznych ilościach znaleziono w korzeniu alkaloid indolowy akuamiginę, stanowiącą główny składnik młodych liści i pędów tej rośliny. Natomiast w korzeniu odmiany tetracyklicznej występują przede wszystkim izorynchofilina i rynchofilina. W małych ilościach są izokorynokseina i korynokseina oraz alkaloidy indolowe - hirsutyna i dihydrokorynanteina. W liściach i pędach czepoty puszystej stwierdzono też hirsuteinę oraz niektóre N-oksydy, a także glikozydy kwasu chinowinowego, wielohydroksylowe triterpeny, steroidy, jak: betasitosterol, kampesterol, stigmasterol oraz inne związki, jak epikatechina i procyjanidyna.

We Włoszech i Austrii zarejestrowano

preparat zawierający wyizolowane alkaloidy z vilcacory jako środek farmaceutyczny ze wskazaniem do leczenia chorób

reumatycznych.

Co do działania vilcacory, to cztery pentacykliczne alkaloidy oksyndo­lowe tego gatunku, a zwłaszcza izopte­ropodyna, zwiększają fagocytozę, czyli pro­ces wychwytywania, pochłaniania i trawie­nia przez leukocyty i makrofagi szkodliwych drobnoustrojów oraz obcych cząstek wnikających do organizmu. Podnoszą, więc odporność organizmu i zabezpieczają przed infekcjami. Zwiększają przyrost limfocytów T i B, a hamują wzrost wirusowo zmienionych chłoniaków i komórek białaczkowych, jednak nie osłabiają ich żywotności. Z kolei sitosterol zmniejsza stężenie cholesterolu w osoczu krwi, glikozydy kwasu chinowinowego wykazują działanie przeciwwirusowe, epikatechina przeciwzapalne i hipoglikemiczne, zaś katechina ułatwia regenerację komórek wątroby. Jej pochodne uszczelniają ściany włosowatych naczyń krwionośnych i poprawiają funkcjonowanie układu krążenia. Hamują powstawanie wolnych rodników tlenowych i zapobiegają nowotworom.

Alkaloidy oksyndolowe tetracykliczne, szczególnie rynchofilina, hamują agregację, czyli sklejanie się płytek krwi i przeciwdziałają zakrzepicy, a także obniżają ciśnienie krwi. W większych dawkach działają silnie sedatywnie i wywierają niekorzystny wpływ na układ krążenia. Nawet niewielka ich zawartość niweczy działanie pentacyklicznych alkaloidów oksyndolowych.

Zastosowanie w lecznictwie

Dotychczas opublikowano wiele prac na temat zastosowań leczniczych Vilcacory oraz występujących w niej substancji czynnych. Została przebadana klinicznie w wielu krajach. Badania przeprowadzone w Moskwie trwały 6 lat i wykazały, że ekstrakt Vilcacory działa immunostymulująco i immunomodulująco, może więc być przydatny w profilaktyce i leczeniu chorób nowotworowych. Czasopismo „Hagers Handbuch der Pharmazeutischen Praxis” klasyfikuje wyciąg z Uncaria tomentosa jako preparat o właściwościach cytostatycznych, przeciwwirusowych, przeciwobrzękowych, antymutagennych, regulujących aktywność centralnego układu nerwowego i stymulujących fagocytozę. Ze względu na szerokie spektrum działania Vilcacora jest stosowana zarówno w profilaktyce, jak i we wspomaganiu leczenia wielu chorób o podłożu immunologicznym.

Ze względu na walory smakowe wyciągi z vilcacory stosowane są też jako dietetyczny środek spożywczy poprawiający łaknienie, usprawniający funkcjonowanie przewodu pokarmowego i działający ochronnie na śluzówkę przewodu pokarmowego. Ostatnio wykorzystuje się cenne przeciwzapalne i przeciwwolnorodnikowe właściwości tej rośliny w przemyśle kosmetycznym do produkcji kremów, balsamów i mydeł oraz szamponów i odżywek do włosów.

Surowiec ten w ciągu ostatnich lat został wszechstronnie poznany. Wyizolowano i określono działanie zgromadzonych w nim farmakologicznie czynnych związków chemicznych. Uznano, że ma działanie immunostymulujące, przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe. Zatem płynne wyciągi stosuje się w leczeniu chorób nowotworowych i w obu rodzajach infekcji, również w biegunkach. Właściwości przeciwzapalne surowca wykorzystuje się pomocniczo w leczeniu wielu schorzeń takich jak astma, artretyzm, stany zapalne żołądka, jelit i nerek, podając w tym celu doustnie napary lub odwary z niego przygotowane. Obecne w specjalnie przygotowanych ekstraktach, odwarach lub naparach pentacykliczne alkaloidy oksoindolowe wzmagają aktywność fagocytów, wpływając tym samym na modulowanie procesów immunologicznych organizmu. Poprzez właściwości wzmacniające system odpornościowy, koci pazur stosowany jest w różnych chorobach nowotworowych, głównie przeciw nowotworowym chorobom przewodu pokarmowego i białaczce.

Powstrzymanie wzrostu komórek nowotworowych dzięki wyciągom z vilcacory wyjaśniła tzw. indukcja pęknięć DNA. Prace badawcze w tym kierunku stały się decydującym poświadczeniem na własności antynowotworowe tej rośliny, których mechanizm opiera się na wybiórczej indukcji apoptozy. Alkaloidy tetracykliczne natomiast wykazują działanie na centralny układ nerwowy. Z racji wpływu na stan naczyń krwionośnych grupa alkaloidów wykazuje działanie hipotensyjne, obniżając poziom cholesterolu i zmniejszając zdolności agregacyjne płytek krwi. Przytoczone tu rezultaty służą wspomaganiu leczenia chorób układu krążenia. Gatunek ten wykorzystuje się też w schorzeniach trzustki.

Standaryzowane preparaty vilcacory, które zarejestrowano jako farmaceutyki, zalecane są przez Światową Organizację Zdrowia głównie w chorobach nowotworowych jako preparat do leczenia pacjentów o złych rokowaniach oraz w sytuacjach zaburzeń układu immunologicznego (np. reumatoidalne zapalenia stawów i alergie). Preparaty te używane są również w infekcjach retrowirusami i wirusami opryszczki. Są pomocne w zmniejszaniu skutków ubocznych chemio- i radioterapii. Zewnętrznie - na skórę - odwary i napary z vilcacory stosuje się w postaci okładów w przypadkach nadwrażliwości, odczynów alergicznych, stanów zapalnych oraz w celach pielęgnacyjnych. Preparaty kosmetyczne zawierające wyciąg z Uncaria tomentosa łagodzą podrażnioną skórę, a dzięki aktywności antyoksydacyjnej chronią przed wpływem szkodliwych czynników środowiska.

Podsumowując, działania farmakologiczne wodnego ekstraktu z vilcacory to: przeciwzapalne, przeciwreumatyczne, antymutagenne (powoduje spadek liczby uszkodzeń DNA), przeciwnowotworowe (hamuje namnażanie komórek, indukuje apoptozę), wzmacniające układ odpornościowy (przedłuża przeżycie limfocytów). Jednak jak twierdzą niektórzy, vilcacora nie leczy raka! Jest to obiecujące źródło naturalnych substancji o działaniu przeciwnowotworowym, a także przeciwzapalnym, które są obecnie intensywnie badane w laboratoriach farmaceutycznych.

Oprac. Aleksandra Szymańska

Źródła:

• Grodecka M., Vilcacora – geniusz wśród roślin, [w:] Wiadomości Zielarskie, 1999 nr 9, s. 8-9
• Hojden B., Uncaria tomentosa – cenny gatunek w immunoterapii, [w:] Wiadomości Zielarskie, 1998 nr 11, s. 17
• Joroniewski W., Koci pazur – atrakcyjna roślina lecznicza z Ameryki, [w:] Wiadomości Zielarskie, 1998 nr 5, s. 13-14
• Koci pazur – cudowne zioło z lasów deszczowych nad Amazonką, [w:] Zdrowa Żywność, 2010 nr 1, s. 38-40
• Ziołolecznictwo amazońskie i andyjskie, pod red. K. Żurowskiej, Gdańsk 2001
• http://naukadlazdrowia.pl/koci-pazur-badania-leczniczych-wlasciwosci-vilcacory/