Maj – porady

Szczegóły

Kategoria: W ogrodzie i na działce

Ze względu na dość niestabilną temperaturę, szczególnie na początku maja, zaleca się aby sadzenie roślin wrażliwych na chłód rozpocząć przynajmniej w połowie miesiąca. W tym samym czasie należy też przenieść do gruntu odpowiednio zahartowane rośliny z inspektów i domowych skrzynek wysiewnych. Rośliny odporne na niskie temperatury powinny do tego czasu rosnąć już dość silnie, a drzewa  być bogato ulistnione. W maju rozpoczynamy też sadzenie bulw dalii, rozluźniamy motyką rzędy i międzyrzędzia grządek oraz ściółkujemy glebę.

Rośliny ozdobne

Uprawa roślin w różnego rodzaju pojemnikach ozdobnych stała się ostatnio niezwykle popularna, choć właściwie od zawsze ustawiano je na balkonach i tarasach w celu uatrakcyjnienia i złagodzenia sztywnych form architektonicznych. Przed podjęciem decyzji o wyborze takiej formy uprawy należy rozważyć kilka aspektów. Po pierwsze im większy jest pojemnik tym rośliny rosną lepiej i łatwiej jest utrzymać odpowiednią wilgotność podłoża. Poza tym ważny jest także wybór odpowiedniego stanowiska dostosowanego do wymagań danej rośliny, z łatwym dostępem do źródeł wody.

Podłożem do uprawy roślin w pojemnikach może być żyzna i próchniczna ziemia ogrodowa. Można też skorzystać z gotowych substratów, koniecznie z około 10-20% zawartością piasku. Termin sadzenia jest uzależniony od gatunku i przebiegu pogody. Bratki, stokrotki i niezapominajki mogą rosnąć w pojemnikach już od początku wiosny, natomiast pelargonie, aksamitki, petunie i niecierpki mogą być uszkadzane przez przymrozki. Warto więc przeczekać ten chłodniejszy okres i sadzić je dopiero po 15 maja.  Przed podjęciem decyzji o wyborze roślin należy przede wszystkim zwrócić uwagę na wartości dekoracyjne ulistnienia, a przy ich sadzeniu unikać zbytniego zagęszczenia.

W maju rozpoczyna się obowiązkowe koszenie trawnika. Powinno się ono odbywać co 7-10 dni, chociaż jego częstotliwość jest uzależniona od jakości gleby, nawożenia, nawadniania i warunków pogodowych. Warto przy tym pozbyć się niepożądanych chwastów trawnikowych, czy to przy pomocy odpowiednich herbicydów, czy też stosując metodę usuwania ręcznego. W  przypadku występowania wysokich temperatur, z niewielką ilością opadów atmosferycznych należy pamiętać o nawadnianiu trawnika. Ogólną zasadą jest tutaj długotrwałe nawadnianie zapewniające dostęp wody do warstw usytułowanych najgłębiej, ponieważ trawy zaopatrywane w wodę tylko w górnej warstwie gruntu nie korzenią się głęboko.

Na przełomie kwietnia i maja kwitną najpopularniejsze odmiany tulipanów z grupy mieszańców Darwina. W przypadku uprawy wieloletniej konieczna jest w tym czasie selekcja zawirusowanych roślin. Porażone rośliny najłatwiej poznać po wyglądzie kwiatów, na których występują odmiennie zabarwione plamy i smugi. Poza chorobami wirusowymi tulipany są też atakowane przez szarą pleśń, która objawia się w postaci brunatnoszarych plam na liściach lub białych, okrągłych  wybawień w przypadku porażenia wtórnego. W celu zapobiegania występowaniu tej choroby zaleca się regularne stosowanie środków grzybobójczych oraz usuwanie wczesną wiosną roślin porażonych pierwotnie, poprzez zbieranie opadających płatków. W przypadku chorób wirusowych konieczne jest niestety usunięcie całych roślin wraz z cebulkami i korzeniami. Pod koniec kwietnia przeprowadza się zabieg „ogławiania” czyli usuwania przekwitających kwiatów. Zabieg ten ma na celu eliminację wtórnego porażenia przez szarą pleśń i niedopuszczenie do powstawania owoców, których rozwój następuje kosztem przyrostu cebul potomnych.

W maju usuwa się nieporządne pędy róż ogrodowych, które powinny być obcinane u samej nasady. Przycinanie odrostów na poziomie ziemi nie ma sensu, ponieważ z pozostawionej części pędu dzikiego szybko zaczynają wyrastać pędy boczne. W tym okresie róże są też narażone na atak grzybów chorobotwórczych. Mączniak rzekomy objawia się jasnożółtymi (potem czerwonymi), nieregularnymi plamami występującymi na najmłodszych liściach. Zapobieganie chorobie polega na zbieraniu opadłych liści, dość silnym cięciu wiosennym oraz ewentualnym oprysku środkami grzybobójczymi.  Z kolei mączniak prawdziwy uzewnętrznia się w postaci białych plam na liściach i do jego zwalczania stosuje się zupełnie inne środki niż w przypadku mączniaka rzekomego. Róże są również atakowane przez mszyce. Przy dość wczesnym wykryciu można ograniczyć ich występowanie zraszając krzewy silnym strumieniem wody, regularnie usuwając i niszcząc wierzchołki pędów zasiedlone przez te owady. Przy ich intensywnym występowaniu zaleca się zastosowanie środków chemicznych. W tym samym czasie zaczynają też żerować larwy nimułki różanej, które atakują liście. Występowanie szkodników eliminuje się poprzez obrywanie i niszczenie uszkodzonych liści lub zastosowanie preparatów chemicznych.

Maj to również czas intensywnego wzrostu bylin. W okresie kwitnienia pod wpływem ulewnych deszczy i porywistych wiatrów mogą być one narażone na wyleganie i wyłamanie, dlatego warto wesprzeć je bambusowymi lub metalowymi podporami. Nie można też zapominać o roślinach, które już przekwitły. Dobrze jest wówczas ściąć pędy kwiatostanowe, formując przy okazji ich pokrój. W przypadku roślin drobnocebulowych, które kwitły wczesną wiosną jakiekolwiek zabiegi nie są wskazane.

Na wiosnę zalecane jest przycinanie krzewów ozdobnych, po kwitnieniu oraz żywopłotów. Jest to również czas siewu do gruntu roślin jednorocznych (nasturcja), dwuletnich (malwy ogrodowe, naparstnicę purpurową, niezapominajki leśne, laki, dzwonki ogrodowe, goździki Grenadyn, goździki brodate i stokrotki) i bylin (rogownica kutnerowata, żagwin ogrodowy, złocienie: różowy i wielki, goździki, smagliczkę skalną). W maju sadzi się także mieczyki i rośliny pokrewne, takie jak tygrysówka, krokosmia i acidantera oraz dalie. Jest to również dobry czas dla rozmnażania przez podział wielu bylin, m.in.: rudbekii, funkii, krwawników, złocieni, liliowców, astrów jesiennych czy nawłoci.

Czasami w połowie maja na wielu gatunkach roślin ozdobnych daje się zauważyć silne pofałdowanie najmłodszych liści na pędach wierzchołkowych, które powstają na skutek działania szkodników zwanych zmiennikami. Owady te silnie uszkadzają astry chińskie, dalie, malwy, róże i szałwie. Zwalcza się je przy pomocy oprysków preparatami o działaniu wgłębnym. Ważne jest też aby wszystkie resztki poroślinne zostały zniszczone, bo właśnie w nich żerują dorosłe osobniki. Innym zagrożeniem dla roślin ozdobnych są mszyce, które żerują w licznych koloniach na młodych liściach, pędach a nawet korzeniach powodując deformacje i zahamowanie wzrostu. W maju rozpoczyna się też walkę z plamistością obwódkową, w przypadku kosaćców bródowych oraz szarą pleśnią, w przypadku lilii białej.

Sadownictwo

W pierwszych dniach maja możliwe jest jeszcze wykonanie zabiegu szczepienia drzew owocowych, najlepiej za pomocą metody zwanej kożuchówką. Należy też rozpocząć formowanie korony jednorocznych okulantów. Maj, to okres intensywnego wzrostu roślin i owoców oraz zawiązywania się pąków kwiatowych, dlatego trzeba dołożyć wszelkich starań, aby uprawiane rośliny miały zapewnioną dostateczną ilość wody i składników mineralnych. Drzewa owocowe do intensywnego wzrostu potrzebują obfitego nawożenia azotowego, które najlepiej wykonać wczesną wiosną, na przełomie kwietnia i maja. W pierwszych dwóch latach po posadzeniu, ze względu na dość płytkie ukorzenienie drzew, celowe jest podawanie dawki wiosennej w dwóch terminach (maj – czerwiec – w pierwszym roku; kwiecień – maj – w drugim roku). Należy  też pamiętać, że przez pierwsze cztery lata nawozy azotowe rozrzuca się wokół drzewek w zasięgu ich korzeni tj. na powierzchnię koła o średnicy około 1,5 razy większej niż średnica korony.

W ostatniej dekadzie maja dokonuje się zabiegu ściółkowania międzyrzędzi truskawek i poziomek, tak aby dojrzewające owoce nie dotykały ziemi. W ten sposób zabezpiecza się glebę przed parowaniem, a owoce przed gniciem, a także zwiększa ilość wilgoci w okresie największego zapotrzebowania roślin na wodę.

Przeszczepione drzewa należy otoczyć szczególną ochroną, zapewniając im odpowiednie nawożenie i ochronę przed chorobami i szkodnikami. Czynniki te wpływają bowiem na przyspieszenie odbudowy korony i jej wejście w owocowanie. Zwykle pod koniec maja na przeszczepionych konarach wyrastają pędy zwale wilkami, które przywracają równowagę między systemem korzeniowym, a koroną. Mimo ich znaczącej roli, nie należy dopuścić do tego, by wyrastały zbyt blisko miejsca szczepienia, ponieważ mogą osłabić wzrost pędów rozwijających się z założonych zrazów.

Maj to okres wzmożonej aktywności parcha i mączniaka jabłoni. Zwalczanie tej pierwszej choroby polega przede wszystkim na zastosowaniu odpowiednich preparatów chemicznych, zaś w przypadku mączniaka zaleca się wycinanie porażonych pędów. Ciepła i wilgotna pogoda sprzyja też rozwojowi najważniejszych chorób wiśni: brunatnej zgnilizny drzew pestkowych oraz drobnej plamistości liści drzew pestkowych oraz wzmożonej aktywności szarej pleśni atakującej truskawki. Ochrona przed tymi chorobami polega na usunięciu wszystkich zasychających gałązek zaatakowanych w poprzednim sezonie (mączniak) oraz użyciu właściwych środków ochrony roślin, bezpośrednio po kwitnieniu (drobna plamistość, szara pleśń).

W okresie słabszego owocowania jabłoni i śliw duże szkody powodują: owocnica jabłkowa i owocnica żółtoroga. Zwalczanie tych szkodników w sadach powinno być oparte na zbieraniu i niszczeniu zawiązków z larwami. Przy intensywnym ich występowaniu zaleca się przeprowadzenie oprysków 7-9 dni po kwitnieniu. Zabieg przeciwko owocnicy żółtorogiej należy wykonać w końcowym etapie opadania płatków kwiatowych.

Warzywnictwo

Początek maja to dobry okres na wysiew buraków ćwikłowych na letni zbiór, skorzonery i salsefii, marchwi i pietruszki odmian późnych, sałaty lodowej na zbiór w czerwcu, szczawiu, szczypiorku i siedmiolatki. Po 10 maja można przenosić do gruntu fasolę wielokwiatową, dynię zwyczajną i olbrzymią (z pewną ostrożnością) oraz soję warzywną. Z siewem ogórków i fasoli zwykłej lepiej poczekać, aż całkowicie minie ryzyko przymrozków. Natomiast do tunelu można już wsadzać rozsadę ogórka i pomidora, które powinny być przeniesione do gruntu w drugiej połowie miesiąca, podobnie jak seler korzeniowy i naciowy i papryka. Koniec maja to czas sadzenia oberżyny, melona, kawona i pepino. W tym okresie należy też wysiać lub wysadzić rozsadę kukurydzy cukrowej, a także przygotować w rozsadniku kalafiory, brokuły, jarmuż, sałatę rzymską i endywię do sadzenia latem.

Szczególną troską należy otoczyć rośliny po wschodach, zwłaszcza te których wzrost jest powolny i są narażone na zachwaszczenie (marchew, pietruszka, cebula z siewu). Przy zbyt intensywnym zagęszczeniu zaleca się przerzedzanie roślin w fazie pierwszych liści właściwych. W przypadku warzyw ciepłolubnych zasadne jest przeprowadzenie zabiegu ściółkowania gleby, a w przypadku roślin pnących – zapewnienie odpowiednich podpór.

W maju można zbierać rośliny wieloletnie, takie jak rabarbar, szparagi, szczaw i szczypiorek oraz warzywa z tunelu i spod płaskich osłon, jak sałata, rzodkiewka, koper, a pod koniec miesiąca także wczesna kapusta, kalafior i brokuł. W połowie miesiąca kończą się zbiory przezimowanych porów, szpinaku z jesiennego wysiewu. Sukcesywnie można też zbierać młodą cebulę z dymki oraz szalotkę ze szczypiorkiem.

Dużym zagrożeniem dla upraw roślin warzywnych są: ślimaki, śmietka ćwiklanka, połyśnica marchwianka, wgryzka szczypiorka, śmietka kiełkówka, śmietka glebowa i śmietka cebulanka. Atakują je także choroby takie jak: mączniak rzekomy krzyżowych, mączniak rzekomy cebuli oraz fuzyjne więdnięcie grochu. Warto więc stosować wszelkie zabiegi ochronne przeciwdziałające powstawaniu szkód powodowanych przez te choroby i szkodniki.

Oprac. Joanna Radziewicz

Literatura:

1. Cztery pory roku na działce i w ogrodzie. Praca zbiorowa. Warszawa 2006.
2. Ogród przez cały rok: poradnik Działkowca. Tł. Ratajczyk S. Warszawa 1993.
3. Rok na działce. Praca zbiorowa. Warszawa 1991.
4. Rok w ogrodzie: ogród bez tajemnic przez cały rok. Praca zbiorowa. Warszawa 2009.

• Następny artykuł