Specyfika rolnictwa Stanów Zjednoczonych

Szczegóły

Kategoria: Rolnictwo w Uni Europejskiej

Stany Zjednoczone to największy producent żywności na świecie. Kraj o wysoko rozwiniętym rolnictwie, gdzie użytki rolne zajmują 45 proc. jego powierzchni. To światowy gigant w uprawach GMO, których łączny obszar wynosi już 160 milionów hektarów. Jeden z największych na świecie producentów tytoniu, awokado, ananasów, truskawek, migdałów, orzechów włoskich i chmielu. Również pod względem ilości poławianych ryb zajmuje czołowe miejsce na świecie.

Na początku swego istnienia gospodarka Stanów Zjednoczonych opierała się na rolnictwie. Liczne swobody obywatelskie zaczęły przyciągać miliony imigrantów z całego świata. Na południu USA rozwinął się system plantacyjny oparty na pracy milionów murzyńskich niewolników. Na północy, dzięki sporym ilościom surowców mineralnych występujących w USA, liberalnym zasadom gospodarczym, stałym napływie taniej siły roboczej i dużemu rynkowi wewnętrznemu, nastąpiła eksplozja gospodarcza. Powstały olbrzymie przedsiębiorstwa. Udział amerykańskiej gospodarki w produkcji światowej wzrósł z poziomu 7% w roku 1840 do 23,3% w roku 1870.

W 1889 r. powołano do życia Departament Rolnictwa USA (United States Department of Agriculture lub USDA), który stał się odpowiedzialny za krzewienie edukacji w dziedzinie rolnictwa, ekonomiki gospodarstwa domowego i dziedzinach pokrewnych oraz za tworzenie i realizację polityki rolnej i żywnościowej rządu federalnego USA.

Na początku XX w. gospodarka USA osiągnęła status największej gospodarki świata, czego dowodem było przeniesienie światowej stolicy finansów z Londynu do Nowego Jorku. Gospodarka amerykańska od 1922 r., po krótkotrwałym kryzysie (1919-1922) rozwijała się znakomicie (roczny wzrost gospodarki wynosił 5%). W latach 1922–1929 produkcja zwiększyła się o 70%, dochód narodowy o 40%, nastąpił wzrost wydajności pracy o 75%, a bezrobocie spadło do 4%.

Podczas wielkiego kryzysu w latach 1929-1933 uprawianie roli pozostawało powszechnym sposobem życia milionów Amerykanów. Departament Rolnictwa odgrywał kluczową rolę w udzielaniu wsparcia osobom dotkniętym kryzysem, w przetrwaniu w tym trudnym okresie, zapewniając ciągłość produkcji żywności i jej dystrybucję pomiędzy potrzebujących, udzielając pożyczek drobnym właścicielom ziemskim oraz wspomagając edukację młodzieży wiejskiej. W ten sposób Departament Rolnictwa stał się źródłem pocieszenia dla ludzi walczących o przetrwanie na obszarach wiejskich. Departamentowi zarzucano, iż dyskryminował rolników afroamerykańskich poprzez nieudzielanie im pożyczek oraz odmawianie dostępu do innych programów aż do lat 90. XX w. W 1999 roku USDA rozstrzygnął polubownie proces z powództwa zbiorowego o dyskryminację rolników afroamerykańskich.

Stany Zjednoczone należą do przodujących krajów świata. Miarą osiąganego poziomu gospodarczego jest m.in. produkt krajowy brutto oraz dochód na jednego mieszkańca. Udział rolnictwa w tworzeniu PKB i w strukturze zatrudnienia nie przekracza 2%.

***

Produkcja roślinna

Podstawowym działem rolnictwa amerykańskiego jest produkcja roślinna. Warunki klimatyczne i glebowe kraju umożliwiają uprawę prawie wszystkich roślin strefy umiarkowanej, podzwrotnikowej i zwrotnikowej. Wykształciła się charakterystyczna strefowość upraw, związana z długością okresu wegetacji i wilgotnością klimatu. W miejsce monokultur, w celu ochrony gleb przed wyjałowieniem, wprowadza się płodozmian. Na zwartym obszarze USA wykształciły się wyraźne regiony specjalizacji rolniczej, dostosowane do warunków przyrodniczych oraz do rynków zbytu. Rolnictwo tego kraju wyróżniają takie cechy, jak:

• Strefowość upraw.
• Specjalizacja w obrębie każdej strefy i związany z tym sposób gospodarowania.
• Koncentracja niektórych upraw na małych obszarach.
• Duża towarowość gospodarstw rolnych.
• Wysoki stopień mechanizacji, mała liczba zatrudnionych i ogólna tendencja do organizacji poprawy w rolnictwie na zasadach przemysłowych.

Produkcja większości upraw w Stanach Zjednoczonych znacznie przewyższa potrzeby, co powoduje, że kraj ten jest największym producentem i eksporterem żywności na świecie. Użytki rolne zajmują 46% powierzchni kraju, co stanowi 9% światowego areału; z tego grunty orne i sady - 20% powierzchni, łąki i pastwiska - 25%. Powyżej 5% powierzchni upraw objęte jest siecią nawadniania i sztucznych zbiorników wody (zwłaszcza w Dolinie Kalifornijskiej, Nowym Meksyku, Arkansas i Teksasie).

Produkcja rolna w Stanach Zjednoczonych odbywa się w 2158 tys. farm, o średnim areale ok. 190 ha. Zależnie od warunków klimatyczno-glebowych ukształtowały się obszary specjalizacji rolnej. Na zróżnicowanych morfologicznie terenach pojeziernych i w północnych Appalachach przeważa gospodarka mleczna i sadownictwo, a najważniejszy obszar specjalizacji to tzw. Corn Soy Belt, obejmuje: kukurydzę, soję i jęczmień oraz mięso wołowe i wieprzowe – przebiega przez Środkowy Zachód. Na południu od Corn Soy Belt jest strefa upraw roślin przemysłowych tj. bawełny, tytoniu, orzeszków ziemnych. Największym na świecie zwartym obszarem ekstensywnej uprawy pszenicy tzw. Wheat Belt są Wielkie Równiny biegnące od Teksasu po Dakotę Północną przez Nebraskę i Kansas. W południowo-wschodniej części kraju leży Cotton Belt, czyli pas bawełny.

Wysoki stopień mechanizacji niektórych upraw (buraków cukrowych, ziemniaków, bawełny, owoców) prawie całkowicie wyeliminował pracę fizyczną człowieka. Stąd rolnictwo amerykańskie osiąga bardzo wysoką wydajność z ha na 1 zatrudnionego. Przez dziesięciolecia zdążyły rozwinąć się światowe korporacje zajmujące się produkcją maszyn rolniczych jak John Deere, Case czy New Holland.

Z USA pochodzi m.in. 44% światowej produkcji soi (1. miejsce na świecie), 34% kukurydzy (1. miejsce na świecie), 25% sorga, 12% pszenicy, 8% owsa, 9% winogron, 17% owoców cytrusowych, 17% mięsa z uboju, 15% mleka, 21% bawełny, 9% tytoniu. Duże znaczenie ma też uprawa orzeszków ziemnych, trzciny cukrowej, ryżu, koniczyny, roślin pastewnych, warzyw, ziemniaków; w Dolinie Kalifornijskiej – brzoskwiń, fig, migdałów,  oliwek, pomarańczy, cytryn; a na Florydzie – pomarańczy i grejpfrutów.

W produkcji mleka, mięsa wołowego i drobiowego, soi, sorga, migdałów, żurawiny, truskawek, borówki amerykańskiej kraj zajmuje 1. miejsce w świecie. Stany Zjednoczone są też największym w świecie eksporterem pszenicy (ok. 30 mln ton rocznie), kukurydzy i pasz kukurydziano-sojowych.

Hodowla zwierząt

Rolnictwo jest dziedziną, w której Stany Zjednoczone znacznie wyprzedziły pozostałe części świata. O wydajności świadczy fakt, że udział tego kraju w światowym pogłowiu bydła i świń wynosi zaledwie 6-7%, a w produkcji mięsa i mleka przekracza 15%. Pogłowie zwierząt hodowlanych wynosi tam:  ponad 100 mln sztuk bydła, 60 mln - trzody chlewnej, 10  mln owiec. Największe znaczenie ma hodowla bydła. W  północno-wschodnich regionach USA rozwinęła się intensywna hodowla bydła mlecznego. Natomiast w zachodnich jest prowadzona ekstensywna, pastwiskowa hodowla bydła, głównie na mięso. Jeśli chodzi o hodowlę trzody chlewnej to jest ona skoncentrowana w stanach: Indiana, Illinois, Iowa i Ohio. Podrzędne znaczenie ma hodowla owiec, która skupia się w górskich regionach, na zachodzie USA. Powszechnie rozwinięte jest drobiarstwo, najintensywniej w sąsiedztwie wielkich regionów metropolitalnych na wschodzie, oraz w Arizonie i Teksasie. Produkty hodowlane są przeznaczone głównie na rynek krajowy, roślinne - w dużym stopniu na eksport.

Uprawy GMO

USA są krajem o największej powierzchni upraw GMO na świecie z wynikiem 73 mln hektarów w 2014 r., co stanowi 63 proc. światowej powierzchni upraw roślin zmodyfikowanych genetycznie (dla porównania w Europie jest ich 110 tys. ha). Łączny obszar takich upraw na świecie wynosi już 160 mln ha.

Stany Zjednoczone, w przeciwieństwie do Europy, prowadzą politykę luźnych regulacji dotyczących GMO, co wywołuje protesty strażników praw konsumentów i ekologów. Tamtejsi naukowcy są zgodni, że żywność produkowana z wykorzystaniem GMO nie jest szkodliwa dla zdrowia. Już dwie dekady temu Federalna Agencja Kontroli Żywności i Leków (FDA) orzekła, że nie ma powodu wierzyć, by żywność zmodyfikowana genetycznie różniła się od innych jej rodzajów. Na oświadczenie to powołują się odtąd wszyscy amerykańscy producenci GMO.

W USA regulacją dostępu na rynek GMO zajmuje się przede wszystkim Ministerstwo Rolnictwa – USDA.  Tamtejsi producenci i dystrybutorzy GMO nie mają obowiązku, aby opatrywać etykietami informującymi, że żywność wytwarzana jest z GMO. USA są jednym z niewielu krajów wysoko rozwiniętych nie stawiających wymogów w tym zakresie.

Podobnie jest z testami żywności pod kątem GMO. Można je wykonywać, ale nie trzeba. W rezultacie żywność GMO sprzedawana jest nawet w sklepach specjalizujących się w zdrowej, organicznej żywności. Z tych powodów, od czasu do czasu zdarzają się demonstracje przeciw GMO.

Znaczenie rybołówstwa

Stany Zjednoczone zajmują 6. miejsce na świecie w połowach ryb, skorupiaków i małży. Ogółem – 3,1 mln t, w tym 1,4 mln t ryb i 1,7 mln skorupiaków. Flota rybacka USA pływa na Pacyfiku, Oceanie Atlantyckim, Morzu Arktycznym, Morzu Karaibskim i w Zatoce Meksykańskiej. Eksploatuje się przede wszystkim łowiska w 200-milowej amerykańskiej strefie przybrzeżnej. U wybrzeży Atlantyku poławia się: śledzie, makrele, dorsze i homary (na północy), menhadeny, krewetki, kraby i ostrygi (na południu). U wybrzeży Florydy - rekiny i marliny; na łowiskach pacyficznych, u wybrzeży Kalifornii łowi się tuńczyki, makrele i sardynki, Alaski - łososie, halibuty i kraby.

Leśnictwo

Lasami państwowymi w Stanach Zjednoczonych będącymi własnością społeczną zarządza United States Forest Service. Kraj ten jest największym producentem drewna użytkowego (27 proc. produkcji światowej), pochodzącego z lasów zajmujących obecnie ponad 33% powierzchni kraju, głównie w takich  okręgach jak: południowa Alaska (prawie połowa pozyskanego drewna), północna Kalifornia oraz zachód Oregonu i Waszyngtonu, oraz stany południowo-wschodnie, zwłaszcza Karolina Północna, Georgia i Alabama.

Intensywna eksploatacja lasów, szczególnie od XIX w., doprowadziła do zmniejszenia powierzchni leśnej kraju o ponad połowę. W roku 2000 lasy zajmowały ok. 25% pow. kraju, z tego 1/3 stanowiły lasy federalne, podlegające częściowej ochronie (limitowany wyrąb), 2/3 - lasy prywatne, dostarczające drewna dla przemysłu celulozowo-papierniczego i meblowego. Do najcenniejszych gatunków drewna zalicza się: daglezję (jodłę Douglasa), sekwoję, tuję zachodnią, świerk sitkajski, choinę kanadyjską, sosnę, ponadto dąb, orzesznik, tulipanowiec amerykański i buk. W 2004 r. pozyskano 294 hm³ drewna.

Kto ma pieczę nad rolnictwem?

Nad tym, aby cały ten dział gospodarki, jakim jest rolnictwo, dobrze funkcjonował, pieczę sprawuje wspomniany wcześniej Departament Rolnictwa USA (USDA). To organ odpowiedzialny za tworzenie i realizację polityki rolnej i żywnościowej rządu federalnego USA, w tym zagospodarowania i prewencji erozji gruntów rolnych, gromadzenia danych, udostępniania baz danych, nomenklatury, prac badawczych, pomiarów naukowych, zapewniania wytycznych bezpieczeństwa jak i standardów opakowania i oznaczenia datami ważności żywności.

Instytucja ta ma na celu uwzględnienie potrzeb rolników, przemysłu spożywczego, ranczerów, importerów, eksporterów i przede wszystkim nadzór nad dobrem konsumentów żywności produkowanej w USA, zarówno w kraju jak i za granicą.

USDA ma także na uwadze promowanie handlu zagranicznego i ułatwienie wszelakiej produkcji żywności, oraz poprzez jedną ze swych agencji - United States Forest Service - zarządza lasami państwowymi będącymi własnością społeczną, a także zapewnia ochronę dóbr naturalnych i genetycznych celem zapobiegania klęskom głodu czy praktykom dostarczania na rynek niezdrowej żywności w skali federalnej.

USDA wspiera również rolników i producentów żywności w sprzedaży płodów rolnych i żywności na rynku krajowym i na rynkach światowych.  I co szczególnie istotne, realizuje programy pomocy zagranicznej poprzez dostarczanie nadwyżek żywności do krajów rozwijających się.

Oprac. Aleksandra Szymańska

Źródła:

• M. Drygas, Zmiany w rolnictwie USA w świetle Spisu Rolnego 2012, [w:] „Wieś i Rolnictwo”, 2014, nr 4
• J. Rembeza, GMO a międzynarodowy rynek soi, [w:] „Zagadnienia Ekonomiki Rolnej”, 2012 nr 4
• A. Targowski, Spojrzenie z USA na Polskę świat i nie tylko: wybór artykułów z lat 2003-2009, Cz.2, Warszawa 2009
• F. Tomczak, Od rolnictwa do agrobiznesu: transformacja gospodarki rolniczo-żywnościowej Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, Warszawa 2004
• USA, oprac. B. Nosecka, Warszawa 2000
• www.usda.gov

• Poprzedni artykuł