Szafran – złoto wśród przypraw viagra online

Szczegóły

Kategoria: Ziołowy zakątek

Szafran należy do najdroższych przypraw świata. Pozyskanie jednego kilograma surowca wymaga zużycia od 150 do 200 tysięcy kwiatów krokusa uprawnego (Crocus sativus). Jest on ceniony ze względu na walory kulinarne i lecznicze. Nadaje potrawom jednocześnie barwę, aromat i smak. Obecnie, rozważane jest także potencjalne zastosowanie szafranu w chorobach takich jak: depresja, wrzody żołądka, rak jelita grubego, bezpłodność i dolegliwości sercowe.

Krokus uprawny (Crocus sativus), powszechnie znany jako szafran, należy do rodziny  kosaćcowatych (Irdaceae) i jest uprawiany w Azji (Turcja, Iran, Indie) oraz Europie (Francja, Hiszpania, Grecja). Najważniejsze są jego barwne słupki kwiatowe, zbierane ręcznie wczesnym rankiem, kiedy kwiaty zaczynają się otwierać. Następnie poddaje się je procesowi suszenia, w trakcie którego tracą około 80 procent pierwotnej masy, zmieniają kolor i zyskują charakterystyczny zapach.

Szafran był znany i stosowany od najdawniejszych czasów jako przyprawa, barwnik i lek. Pierwsze wzmianki o tej roślinie pochodzą z roku 3000 p.n.e. Znaleziono je w egipskich papirusach medycznych, gdzie zalecano szafran jako lek na schorzenia oczu. Jego właściwości i zastosowanie opisywali najwięksi ówcześni lekarze – Hipokrates, Pliniusz Starszy, Galen, a w późniejszym okresie także Paracelsus. W starożytnym Egipcie jako roślina ekskluzywna był wykorzystywany przede wszystkim przez faraonów i kapłanów, składano go także w ofierze bogom. Wierzono, że szafranowe kąpiele wskrzeszają męskie siły witalne. W wielu kulturach do dziś jest traktowany jako silny afrodyzjak, wzmagający popęd płciowy młodych mężczyzn. Zdaniem starożytnych Greków szafran pobudzał też kobiece narządy płciowe, wywoływał silny orgazm i jednocześnie miał działanie aborcyjne. W medycynie ludowej służył jako środek przeciwbólowy, przeciwskurczowy, wykrztuśny, pobudzający apetyt. Stosowano go w dolegliwościach menstruacyjnych, w astmie, chorobach wątroby, szkarlatynie i ospie wietrznej.

Walory smakowe szafranu zostały docenione przez antycznych Persów. Stamtąd też wywodzi się jego nazwa. Arabsko-perskie słowo el-zafaran oznacza kolor żółty i nitkę. Przyprawa ta ceniona była ze względu na aromatyczny zapach, lekko gorzkawy smak i charakterystyczny pomarańczowy lub ciemnoczerwony kolor.

Szafran był również używany do farbowania włókien i wyrobu produktów tekstylnych, z których wiele miało znaczenie liturgiczne i obrzędowe.

Właściwości lecznicze

Właściwości szafranu zostały docenione przez współczesną medycynę i farmację, zwłaszcza w krajach Azji Mniejszej, gdzie stosowanie tej rośliny jako leku ma swoją  wielowiekową tradycję. Głównym związkiem surowca, odpowiedzialnym za działanie rośliny, jest karotenoid krocyna, stanowiąca od 6 do 16 procent suchej masy. Ponadto zawiera ona w swoim składzie do 2 procent olejku eterycznego, pikrokrocynę i safranal. W niewielkich ilościach obecne są w niej również: likopen, karoten i zeaksantyna. Od wieków wierzono, że szafran wspomaga układ trawienny, działa uspokajająco, przeciwgorączkowo, napotnie i uspokajająco. Wzmacnia kobiece narządy płciowe i reguluje cykl menstruacyjny. Prowadzone obecnie badania naukowe potwierdzają, że zastosowanie lecznicze szafranu sprzed lat ma swoje uzasadnienie.

Choroby układu pokarmowego

Szafran stosowany jako dodatek do potraw wpływa na regulację procesów trawiennych. Badania naukowe prowadzone w tym zakresie wykazały, że powoduje on wydzielanie pepsyny i soku żołądkowego, prawdopodobnie przez aktywację syntezy tlenku azotu, stymulującej uwalnianie histaminy z komórek błony śluzowej, która bierze udział w pobudzaniu wydzielania soków trawiennych.

Prowadzone były także analizy dotyczące udziału szafranu w leczeniu wrzodów żołądka i dwunastnicy, które dowiodły, że dzięki antyoksydacyjnym właściwościom składników aktywnych w nim występujących nastąpił spadek peroksydacji lipidów i wzrost poziomu glutationu w błonie śluzowej żołądka, czyli zmniejszenie nasilenia stresu oksydacyjnego i stanu zapalnego, w stopniu porównywalnym z omeprazolem – lekiem przeciwwrzodowym.

Choroby układu sercowo-naczyniowego

Badania naukowe wykazały, że właściwości antyoksydacyjne związków szafranu zabezpieczają organizm przed rozwojem zmian miażdżycowych. Występujące w roślinie krocyna i krocetyna wpływają na obniżenie poziomu cholesterolu, hamują peroksydację lipidów i zmniejszają wychwyt utlenionego LDL u zwierząt karmionych karmą wysokotłuszczową. Można przypuszczać, że także inne składniki szafranu wykazują działanie antyoksydacyjne oraz normalizują poziom lipidów.

Choroby nowotworowe

W walce z chorobami nowotworowymi największe znaczenie przypisywane jest występującej w szafranie krocynie, która już w małych dawkach silnie działa na wiele rodzajów komórek rakowych, w tym raka jelita grubego, który zajmuje drugie miejsce pod względem śmiertelności powodowanej przez nowotwory. W doświadczeniach na zwierzętach zaobserwowano zmniejszenie toksyczności leków cytostatycznych. Wyniki analiz wykazały również możliwość stosowania szafranu w chemoprewencji i terapii nowotworów, wymaga to jednak dalszych badań klinicznych.

Depresja

W dawnej medycynie ludowej szafran był powszechnie stosowany jako środek poprawiający nastrój. Współcześnie, gdy depresja stała się niemal chorobą społeczną zaczęto poszukiwać naturalnych metod łagodzących jej skutki. Ekstrakt z szafranu podawany pacjentom z łagodną i średnią depresją powodował poprawę ich samopoczucia po 6 tygodniach leczenia. Osiągnięcie pożądanych rezultatów wiązało się ze zwiększeniem poziomu dopaminy i serotoniny w ośrodkowych układzie nerwowym. Naukowcy z Uniwersytetu Medycznego w Teheranie oświadczyli, iż przyprawa ta jest tak samo skuteczna w leczeniu choroby jak leki: fluoksetyna i imipramina. W polskich aptekach dostępne są nalewki na bazie szafranu, stosowane w celu poprawy nastroju.

Zespół napięcia przedmiesiączkowego

Przy okazji badań nad skutecznością stosowania szafranu w leczeniu depresji odkryto również, iż łagodzi on objawy napięcia przedmiesiączkowego, na które cierpi około 40 procent kobiet w wieku rozrodczym. Doświadczenia na grupie kobiet w wieku 20-45 lat wykazały, że aż 75 procent z nich, po podaniu wyciągu z szafranu (15 mg – 2 razy dziennie), odczuło znaczne złagodzenie objawów towarzyszących PMS. Uzyskane wyniki wymagają jeszcze dodatkowego potwierdzenia, aczkolwiek dają dużą nadzieję cierpiącym na tę dolegliwość pacjentkom.

Bezpłodność

Optymizmem napawają badania nad wykorzystaniem antyoksydacyjnych właściwości szafranu w leczeniu bezpłodności u mężczyzn. U ponad 40 procent z nich występuje zwiększony poziom uszkodzeń wywołanych przez wolne rodniki. Reaktywne formy tlenu powodują peroksydację lipidów w błonie komórkowej plemników i w efekcie wpływają niekorzystnie na ich ruchliwość oraz zdolność łączenia się z oocytem. Badania kliniczne przeprowadzone na grupie 52 mężczyzn, którym przez 3 miesiące podawano po 50 mg rozpuszczonego w mleku ekstraktu z szafranu, dowiodły wzrost ilości prawidłowych morfologicznie plemników oraz zwiększenie ich ruchliwości.

Choroba Alzheimera

Można przypuszczać, że szafran i jego związki czynne znajdują zastosowanie w terapii chorób neurodegeneracyjnych, wywołanych przez stres oksydacyjny. Wymaga to jednak szczegółowych badań klinicznych.

Niezwykle wartościowe właściwości szafranu oraz jego bioaktywnych związków z powodzeniem mogą być wykorzystane w lecznictwie i powinny być poddawane dalszym badaniom. Warto również dokładniej zagłębić się w fitochemię całej rośliny, płatków kwiatu, liści, bulwy, stosując nowoczesne techniki analityczne.

Walory kulinarne szafranu

Szafran jako przyprawa jest szeroko wykorzystywany w kuchni europejskiej, azjatyckiej i północno-afrykańskiej. Występuje w dwóch formach: jako proszek oraz w postaci nitek. Dobrej jakości surowiec powinien charakteryzować się:

• zdecydowanym pomarańczowym kolorem,
• silnym aromatem,
• ostrym, lekko gorzkawym smakiem,
• nie powinien mieć więcej niż rok.

Ze względu na silne właściwości bawiące jest on używany do produkcji sera, wyrobów cukierniczych, alkoholi, potraw mięsnych, rybnych i zup. Znakomicie komponuje się z potrawami z ryżu, jak chociażby hiszpańska paella.

Z powodu wysokich kosztów produkcji szafran jest bardzo często zastępowany lub mieszany z kurkumą i krokoszem. Mimo podobieństw w barwie, smak obu tych przypraw zdecydowanie różni się od oryginału. Zdarza się także, że niektórzy producenci za pomocą nowoczesnych technologii genetycznych i molekularnych starają się wpłynąć na zwiększenie ilości plonów tej cennej rośliny.

Jakość szafranu można sprawdzić poprzez:

• wrzucenie go do ciepłego mleka lub wody. Oryginalny surowiec oddaje swój barwnik systematycznie przez kilka minut, a nie natychmiast,
• wyróżnikiem prawdziwego szafranu są nieznaczne różnice w natężeniu barwy poszczególnych znamion, nigdy nie są jednakowe,
• znamiona naturalnego szafranu bywają połączone ze sobą – tak jak na słupku kwiatowym.

Szafran jest uprawiany przede wszystkim w pasie od Morza Śródziemnego po Kaszmir, jednak największym producentem tej przyprawy jest Hiszpania. Jej wysoki koszt jest spowodowany koniecznością ręcznego zbioru dużych ilości niewielkich słupków kwiatowych krokusa uprawnego, jedynej części rośliny o pożądanym smaku i zapachu. Dodatkowym utrudnieniem jest także krótki okres kwitnienia tych kwiatów, a ponieważ do wyprodukowania przyprawy zużywa się ich ogromne ilości, często jest to walka z czasem, wymagająca dużego zaangażowania sił i środków. Po oddzieleniu znamiona muszą być poddane natychmiastowemu procesowi suszenia, aby uchronić je przed rozkładem i pleśnią. Następnie wysuszony produkt jest zamykany w szczelnych pojemnikach. Najwyższej jakości szafran powinien być elastyczny i lekko wilgotny w dotyku, mieć intensywny karmazynowy kolor i pochodzić z ostatnich zbiorów.

Szafran, żółte złoto nie tylko nadaje potrawom intensywny smak i aromat, ale także jest interesującym surowcem o wielokierunkowym działaniu farmakologicznym. Ocena możliwości jego stosowana w terapii wymaga jeszcze wielu badań, chociaż dotychczasowe wyniki wskazują na celowość prowadzenia dalszych prac. Dotyczy to zwłaszcza jego działania przeciwnowotworowego.

Oprac. Joanna Radziewicz

Literatura:

1. Biesowski A.: Przyprawy, które leczą. Sandomierz: Wydaw. Diecezjalne i Drukarnia, 2008.
2. Nartowska, J.: Najdroższa przyprawa świata. Panacea 2011 nr 1, s.5-7.
3. Sobiech K.: Szafran – stary lek na choroby współczesności. Gazeta Farmaceutyczna 2010 nr 4, s.36-37.
4. Jurkjan J.: Szafran na dobry nastrój. Dokument dostępny w Word Web: http://aptekajagiellonska.pl/uploads/files/szafran.pdf