Jerzy Ostromęcki – autorytet w zakresie melioracji wodnych

Szczegóły

Kategoria: Zasłużeni Polacy

Jerzy Ostromęcki urodził się 2 listopada 1909 roku w Kowalu na Kujawach. Już od najmłodszych lat przejawiał niezwykłą dojrzałość i zaradność. Po wczesnej stracie ojca, jako najstarszy z rodzeństwa, czuł się odpowiedzialny za swoją rodzinę i jej finansowe zabezpieczenie. Już podczas nauki w gimnazjum, a potem także w czasie studiów na, Wydziale Inżynierii Wodnej Politechniki Warszawskiej, zarabiał udzielając korepetycji. Swoją pierwszą pracę zawodową rozpoczął w 1933 roku w Zakładzie Doświadczalnym Uprawy Torfowisk Wołyńskiej Izby Rolniczej w Sarnach, gdzie początkowo pełnił funkcję asystenta profesora Stanisława Baca, a od 1935 roku kierownika Działu Hydrotechnicznego. Praca w Sarnach pozwoliła mu na zdobycie doświadczenia w zawodzie hydrotechnika i melioranta. Zajmował się tam właściwościami gleb torfowych oraz ich zmianami pod wpływem działania urządzeń melioracyjnych.

W 1936 roku Jerzy Ostrołęcki otrzymał tytuł doktora nauk technicznych na Politechnice Warszawskiej na podstawie pracy „O niektórych związkach funkcjonalnych między fizykalnymi właściwościami torfu i torfowiska”, natomiast stopień naukowy doktora habilitowanego uzyskał w 1946 roku na Wydziale Rolniczym Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego na podstawie rozprawy „Projektowanie równowagi bilansu wodnego w meliorowanych zlewniach bagiennych”. Cztery lata później zdobył tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1964 roku profesora zwyczajnego.

Po wojnie profesor Jerzy Ostromęcki rozpoczął pracę w Instytucie Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa w Bydgoszczy, a od 1953 roku w nowopowstałym Instytucie Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach. Od 1946 roku zajmował się również działalnością dydaktyczną, początkowo na Wydziale Rolniczym Uniwersytetu w Poznaniu, a potem w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Był organizatorem i kierownikiem tamtejszej katedry Melioracji Rolnych. Jego życie podporządkowane było pracy zawodowej. Jak wspomina córka profesora, Anna Ostromęcka-Lewak „Ojciec mieszkał w swoim gabinecie, sypiał na rozkładanym fotelu, a do rodziny do Bydgoszczy przyjeżdżał raz na 2 tygodnie”. Oprócz kierowania Katedrą pełnił też w SGGW ważne funkcje organizacyjne: dziekana Wydziału Melioracji Wodnych oraz prorektora ds. dydaktyki.

Profesor był współtwórcą koncepcji prowadzenia studiów melioracyjnych na uczelniach rolniczych. Nieoceniona jest jego rola w kształtowaniu sylwetki absolwenta Wydziału Melioracji Wodnych o profilu technicznym, lecz z mocną podbudową przyrodniczą. Wykształcony przez niego zespół badaczy miał znaczący wpływ na rozwój dyscypliny naukowej „melioracje wodne”, opierającej się na idei zachowania równowagi w przyrodzie. Profesor uważał bowiem, że meliorować to znaczy ulepszać i ochraniać, nie naruszając naturalnego porządku, dlatego zabiegom odwadniania zawsze muszą towarzyszyć procesy nawadniania i nawożenia, a wszystkie działania inżyniersko-techniczne należy poprzeć doświadczeniami.

Badania naukowe z zakresu hydrologii, gospodarki wodnej i melioracji zajmowały bardzo ważne miejsce w życiu zawodowym profesora Jerzego Ostromęckiego. Pozyskane w trakcie studiów wiadomości teoretyczne, na temat mało wówczas znanego środowiska gleb torfowych, przekładał na grunt praktyczny. Doświadczenia zdobyte podczas pracy w Zakładzie Doświadczalnym w Sarnach znacząco wpłynęły na profil jego późniejszych prac badawczych. Analizował nie tylko funkcjonalne związki pomiędzy fizykalnymi właściwościami torfu i torfowiska, ale dążył również do poznania wzajemnych uwarunkowań obiektu zmeliorowanego i jego otoczenia. Ponadto współpraca z przyrodnikami i rolnikami zmieniła jego spojrzenie na rolę, zadania i metody melioracji w naszym kraju, a torfowisk w szczególności. W miejsce jednostronnego wprowadził dwustronny odwadniajaco-nawadniający system regulacji stosunków wilgotnościowych gleb.

W okresie powojennym ważne miejsce w pracy naukowej profesora, obok zagadnień typowo melioracyjnych, zajęły również badania z zakresu hydrologicznych podstaw melioracji i gospodarki wodnej w rolnictwie. Wynikiem prowadzonych analiz było opracowanie, miedzy innymi, metod obliczania parowania terenowego i zapotrzebowania wody do nawodnień roślin uprawnych, w szczególności użytków zielonych, które nadal są wykorzystywane przez biura projektowe. Metody te zostały również wykorzystane w opracowanym przez Polska Akademię Nauk pierwszym Planie Gospodarki Wodnej. Duże znaczenie miały prace profesora poświęcone metodyce obliczeń bilansów wodnych zlewni rzecznych.

Do najważniejszych osiągnięć badawczych profesora Jerzego Ostromęckiego należy zaliczyć:

• sformułowanie i upowszechnienie zasad melioracji terenów zabagnionych, uwzględniających proces przekształcenia gleb torfowych wskutek odwadniania,
• opracowanie metod obliczania parametrów projektowych i eksploatacyjnych systemów i urządzeń melioracyjnych,
• opracowanie metod obliczania parowania terenowego i zapotrzebowania wody do nawodnień roślin w rolnictwie.

Wieloletni dorobek naukowy i dydaktyczny został przez Profesora zawarty w 65 pracach naukowych, 30 artykułach naukowo-technicznych, podręcznikach i skryptach akademickich. Na szczególną uwagę zasługuje podręcznik „Wstęp do melioracji”, prezentujący stan wiedzy z zakresu obiegu wody, energii i materii, zużycia wody przez rośliny oraz regulowania bilansu wodnego w zlewniach rzecznych. Ważną pozycją mającą zastosowanie zarówno w dydaktyce, jak i praktyce jest skrypt „Odwodnienia w melioracjach użytków zielonych”. Zawiera on informacje dotyczące przyczyn nadmiernego dla produkcji roślinnej uwilgotnienia gleb, zasad prawidłowego projektowania systemów melioracyjnych, a także wzory potrzebne do projektowania urządzeń melioracyjnych. Niezwykle wartościowy i ciągle aktualny jest wydany w 1973 roku podręcznik „Podstawy melioracji nawadniających”, który zawiera charakterystykę urządzeń stosowanych w systemach nawadniających, w ujęciu syntetycznym oraz opis procesów zachodzących w środowisku glebowo-wodnym pod wpływem nawodnienia.

Poza pracą badawczą i dydaktyczną profesor Jerzy Ostromęcki współpracował z wieloma organizacjami naukowymi, między innymi: Towarzystwem Naukowym Warszawskim, Komitetem Melioracji, Łąkarstwa, Torfoznawstwa PAN i Międzynarodową Komisją Nawodnień i Odwodnień. Wyrazem uznania dla jego osiągnięć badawczych, dydaktycznych i organizacyjnych były liczne nagrody i odznaczenia: Nagroda Państwowa III stopnia za prace nad odwadnianiem torfowisk, tytuł doktora honoris causa SGGW, Krzyż Kawalerski, Krzyż Oficerski, Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski oraz Złota Odznaka Honorowa SITWM NOT.

Zasadniczy, surowy i skupiony na pracy profesor, w życiu prywatnym, jak wspomina córka, „poza tym, że wiecznie coś pisał przy biurku, to pasjonował się historią i literaturą, w tym – pamiętnikarską, lubił wędkowanie, wiele urlopów spędził na Mazurach, miał poczucie humoru, zdolność obserwacji i celnego komentarza. Po siedemdziesiątce powrócił do ulubionego w dzieciństwie rysowania i malowania, głównie krajobrazów nad Wisłą”.

Profesor Jerzy Ostromęcki zmarł 3 września 1988 roku w Warszawie.

Oprac. Joanna Radziewicz

Literatura:

1. Mikulski Z.: Jerzy Ostromęcki 1909-1988. Gospodarka Wodna 2009 nr 12, s.475.
2. Pierzgalski E.: Prof. dr hab. Jerzy Ostromęcki, dr h.c. 1909-1988. Postępy Nauk Rolniczych 2011 nr 1, s.7-10.
3. Somorowski C.: Jerzy Teodor Ostromęcki. Gospodarka Wodna 1989 nr 2, s.47.
4. Ostromęcka-Lewak A.: Wspomnienie o profesorze Jerzym Ostromęckim. Dokument dostępny w Word Web: http://iks_pn.sggw.pl/z29/art24.pdf