Innowacyjność w rozrodzie i odchowie trzody chlewnej

Szczegóły

Kategoria: Wiadomości rolnicze

Hodowla zwierząt jest jednym z ważniejszych działów rolnictwa. W hodowli tej znaczącą rolę odgrywają poza bydłem i drobiem, trzoda chlewna (tuczniki, maciory oraz prosięta), uznawana za trudną i kosztowną w hodowli. Hodowla tej grupy zwierząt nie jest jednak tak pracochłonna jak hodowla bydła, ale i tak w jej przypadku odnotowuje się znacznie większe straty. Celem rolników, którzy mimo wszystko podejmują się hodowli trzody chlewnej jest hodowla zwierząt o odpowiednich cechach genetycznych i hodowlanych. Z jednej strony świnie powinny cechować się odpowiednią jakością mięsa, ale z drugiej muszą spełniać wysokie kryteria plenności, co zapewnia właściwy przyrost. Każdy musi, więc opracować swój własny plan hodowli i prowadzić właściwy dobór zwierząt.

Najważniejsze w tym przypadku są: odporność na choroby oraz uniezależnienie od odziedziczonych anomalii zdrowotnych, jakimi są np. nagłe padnięcie prosiąt, trudne porody, czy poronienia. Warunkiem osiągnięcia zadowalających wyników z hodowli, jest również wprowadzanie innowacji oraz podjęcie właściwych rozwiązań systemowych, które uzależnione są od: skali i koncentracji produkcji, czy nakładów inwestycyjnych.

Innowacje w rozrodzie świń

W ostatnim czasie dużo się mówi o nowatorskim podejściu do rozrodu świń tj. stymulacja występowania rui, badania genetyczne, czy łączenie miotów. Zdaniem ekspertów, wprowadzanie tych innowacji może korzystnie rzutować na wydajność produkcji.

Jeśli chodzi o kwestię wspomagania rui u loszek, można wymienić trzy różne sytuacje:

• stymulowanie wystąpienia pierwszej i kolejnych rui u loszek,
• wzmocnienie zewnętrznych objawów rui u loszek pozwalających wykryć najbardziej właściwy moment do przeprowadzenia skutecznej inseminacji, czyli określenie tzw. „odruchu tolerancji lub przyzwolenia”,
• synchronizacja występowania rui w odpowiednim terminie u loszek.

Każda z tych sytuacji wymaga innych sposobów postępowania, a skuteczność tych sposobów zależy najczęściej od wielu czynników.

Po wielu latach różnych prób i doświadczeń stwierdzono, że najlepszym i najbardziej skutecznym sposobem stymulowania rozwoju płciowego każdej loszki jest jej codzienny, 20-minutowy bezpośredni kontakt z dojrzałym w pełni knurem, przejawiającym silne libido, w połączeniu z odpowiednim wysokoenergetycznym programem żywienia loszek. Knur odgrywa w takim przypadku bardzo ważną rolę stymulującą prawidłowy, równomierny i naturalny rozwój płciowy loszki.

Niestety, wysoki koszt robocizny w przemysłowych fermach trzody chlewnej zmusił właścicieli do rezygnacji z czasochłonnego naturalnego stymulowania rozwoju płciowego loszek i zachęcił do stosowania łatwych w użyciu środków zastępczych w postaci różnego rodzaju preparatów. Ale stosowanie różnych preparatów hormonalnych, witaminowo-mineralnych lub ziołowych może nie być do końca skuteczne, jeśli loszki nie są dojrzałe płciowo i nie są stymulowane w swoim rozwoju poprzez bezpośredni kontakt z knurem.

W Polsce stada trzody są innowacyjne, jeśli gospodarstwo posiada co najmniej 250 sztuk trzody, mniejsze hodowle są mało rentowne.

Do dalszego postępu w hodowli trzody chlewnej niezbędna jest wiedza o molekularnym podłożu zmienności cech produkcyjnych. Dynamiczny rozwój technik badawczych z zakresu genetyki molekularnej umożliwił – zakrojone na szeroką skalę – badania organizacji i funkcjonowania genomów zwierząt gospodarskich, w tym genomu świń. Pracuje się obecnie nad zastosowaniem metod cytogenetyki molekularnej w diagnozie i profilaktyce wad genetycznych u świń; czy zastosowaniem genetyki molekularnej w doskonaleniu jakości wieprzowiny.

Łączenie miotów to kolejny element innowacyjności. Na fermach wielkotowarowych, gdzie w jednej komorze porodowej znajduje się kilkanaście lub nawet kilkadziesiąt kojców porodowych, i gdy w krótkim czasie prosi się kilkanaście loch, znajomość zasad przemieszczania prosiąt (łączenie miotów) jest podstawą działania zmierzającego do zminimalizowania strat ponoszonych wśród prosiąt w okresie ich pobytu na porodówce. Choć zdaniem niektórych łączenie miotów narusza ustaloną wcześniej hierarchię i powoduje dużą stresogenność oraz występowanie zachowań agresywnych u zwierząt.

Ciąża u świni trwa 113 dni
2,4 miotów powinna w ciągu roku dać locha, musi urodzić 14 prosiąt

Innowacje w odchowie trzody chlewnej

W odchowie i tuczników i świń proponuje się również pewne unowocześnienia, których przestrzeganie może wpłynąć na osiągnięcie oczekiwanych wyników produkcyjnych. Są to:

1. Rezygnacja z kastracji knurów;
2. Żywienie świń paszą półpłynną, tzw. „na mokro”;
3. Stymulowanie metabolizmu ziołowymi dodatkami;
4. Suplementacja paszy drożdżami selenowymi dla bezpieczeństwa zwiększenia poziomu selenu w mięsie oraz poprawy jego jakości;
5. Algi morskie w paszy świń m.in. podnoszą poziom kwasów omega 3 w mięsie;
6. Pozytywny wpływ ma zwiększony poziom magnezu na zmniejszenie występowania poubojowych wad mięsa.

Ad. 1. Kastracja knurów pozostaje wiodącym zagadnieniem związanym z dobrostanem zwierząt w globalnej produkcji trzody chlewnej. Pojawiły się naciski i działania zmierzające do zakończenia tej odwiecznej praktyki, ale w taki sposób, aby zachować niewątpliwe korzyści – brak knurzego zapachu i uniknięcie agresywnych zachowań. Jednak zaniechanie kastracji i przejście na produkcję niekastrowanych tuczników uważa się w wielu krajach za niepożądane, ze względu na zwiększone ryzyko skażenia mięsa kurzym zapachem i uszkodzenie tuszy. Wprowadza to całkowicie nowe podejście do problemu dobrostanu zwierząt. Wyniki wieloletnich doświadczeń doprowadziły do wyprodukowania szczepionki, która pozwala skutecznie eliminować zapach knura z uzyskiwanego mięsa i tłuszczu nie powodując cierpienia wywoływanego zastosowaniem skalpela.

Ad. 2. Model żywienia tuczników na mokro jest uważany za nowoczesny w wielu krajach naszego kontynentu. W Danii czy Szwecji stanowi on ponad 60 proc. systemu żywienia na wszystkich fermach trzody. System zadawania paszy na mokro jest wciąż niedoceniany. Wiele badań wskazuje, że żywienie tuczników na mokro zapewnia dokładne zadawanie paszy i lepsze jej wykorzystanie - udowodniono, że występuje mniejsze wydalanie azotu razem z kałem do środowiska, w wyniku czego zostaje on lepiej wykorzystany na przyrost masy mięśniowej zwierząt. Przy dozowaniu mokrej paszy panuje również korzystniejszy mikroklimat i warunki higieniczne w chlewni. W budynku występuje wówczas mniejsze zapylenie i zwierzęta rzadziej zapadają na choroby układu oddechowego. Dodatkowo pasza się nie osypuje, co ogranicza przypadkowe straty.

Ad. 3. Preparaty ziołowe odgrywają dziś bardzo ważną rolę w hodowli i żywieniu zwierząt. Jednym z głównych celów nowoczesnych metod żywienia jest poszukiwanie coraz wyższych poziomów ochrony zdrowia zwierząt, poprzez stosowanie w ich żywieniu leków i dodatków, które nie będą wywierały negatywnych skutków na organizm zwierząt, a w konsekwencji również i na ludzi. W przyjętej strategii bezpiecznej żywności pochodzenia zwierzęcego, zwierzęta hodowlane nie mogą być skarmiane paszami z dodatkami syntetycznych substancji chemicznych z uwagi na ich pozostałości spożywane przez konsumentów wraz z produktem spożywczym. Fakt ten otwiera wielkie możliwości przed preparatami ziołowymi, gdyż zawarte w nich substancje czynne wykazują w wielu przypadkach działanie podobne do syntetycznych substancji chemicznych, a przy odpowiednim zestawieniu ziół, nawet działanie szersze, niewywołujące efektów niepożądanych, a przede wszystkim wpływające na dobrą zdrowotność żywności pochodzenia zwierzęcego, co jest warunkiem zdrowia konsumenta.

Ad. 4. Drożdże paszowe wzbogacone selenem wykazują swoje skuteczne działanie w następujących przypadkach: wystąpienie zaburzeń trawiennych w jelicie grubym, które występują przy jednostronnym żywieniu, złym wymieszaniu składników paszy, przy niedoborach żywieniowych w systemie oborowego utrzymania zwierząt, w przypadku dawek nadmiernie obciążonych włóknem, przy zmianach rodzaju paszy w sytuacjach stresowych - transport, zaawansowana ciąża, łączenie w grupy żywieniowe, krycie i trwanie cyklu rozrodczego okresach zmiany sierści, piór, regeneracji naskórka, kopyt i racic, w okresie wzmożonej laktacji.

Ad. 5. Algi, jako składnik paszy dla świń oraz ich wpływ na żywienie i zdrowie świń nie są dobrze poznanym zagadnieniem. A jednak mogą być cenne w odchowie prosiąt ze względu na trzy różne aspekty: wartość odżywczą, wartość technologiczną oraz funkcjonalną wartość ich czynnych składników.

Ad. 6. W mięsie po uboju możemy mieć do czynienia z różnymi wadami, jest to odchylenie od normalnego procesu zmian poubojowych mięsa (zmiany nietypowe). Powodują one obniżenie jakości konsumpcyjnej oraz przetwórczej mięsa wieprzowego. Takie anormalne zmiany prowadzą do dużych strat ekonomicznych w zakładach przetwórczych, jak i dla hodowców. Zdaniem naukowców na zmniejszenie występowania poubojowych wad mięsa pozytywny wpływ ma zwiększony poziom magnezu.

Przedstawione powyżej nowatorskie podejścia do rozrodu świń, oraz odchowu tuczników i świń mogą znacząco podnieść opłacalność produkcji trzody chlewnej. Niestety, polscy hodowcy są oporni na wdrażanie postępu w swoich gospodarstwach. Tylko 20 proc. z nich wdraża w swoich gospodarstwach nowoczesne metody hodowli. Pozostali ciągle tkwią przy starych zasadach i nie chcą skorzystać z dostępnych innowacji, które pozwolą na większe dochody. A przecież chodzi o to, aby koszty produkcji były jak najniższe, a rentowność produkcji jak najwyższa.

Oprac. Aleksandra Szymańska

Źródła:

• Algi w paszy dla świń, [w:] „Trzoda chlewna 2013 nr 2, s. 42-44
• K. Tarasiuk, Dlaczego bywają agresywne? „Hoduj świnie z głową”, 2011 nr 2
• Roczniki Naukowe Zootechniki. Monografie i Rozprawy, Kraków 2010, zeszyt 44
• Postępy genetyki molekularnej bydła i trzody chlewnej, pod red. M. Świtońskiego, Poznań 2004
• Zamieszanie wokół kastracji knurów, [w:] „Trzoda Chlewna” 2012 nr 7, s.23-24
• portalhodowcy.pl
• Strategia odbudowy i rozwoju produkcji trzody chlewnej w Polsce do roku 2030 mająca na celu poprawę funkcjonowania sektora produkcji wieprzowiny, Warszawa 2013
• Zygmunt Pejsak: Nowoczesna hodowla jest opłacalna, http://www.kurierlubelski.pl/artykul/413639,zygmunt-pejsak-nowoczesna-hodowla-jest-oplacalna,id,t.html#czytaj_dalej

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł