Czosnek – najstarsze lekarstwo świata

Szczegóły
Kategoria: Ziołowy zakątek

Od zarania dziejów czosnek był uważany za roślinę wyjątkową – jadalną i leczniczą. Jednak dopiero niedawno zbadano jego składniki, które jak się okazało wykazują właściwości antybakteryjne, antybiotyczne i przeciwutleniające. Regularne spożywanie czosnku wpływa na poprawę kondycji naszego organizmu. Choć jego zapach nie jest zbyt zachęcający, warto by znalazł stałe miejsce w naszej codziennej diecie.

Jak było kiedyś…

Z pośród wielu roślin leczniczych, czosnek jest prawdopodobnie jedyną, której użyteczność została tak mocno potwierdzona. Jego ojczyzną jest Wschód – Indie i Afganistan. Z tych terenów już w starożytności czosnek rozpowszechnił się w innych krajach. W Egipcie był otaczany kultem. Z jego ząbków wyrabiano naszyjniki, które miały chronić dzieci przed chorobami. Faraon Cheops nakazał, aby robotnicy biorący udział przy budowie jego piramidy regularnie spożywali czosnek, który miał im dodać sił i energii do pracy, jak również zapobiegać wszelkim chorobom i epidemiom.

Papirusy Georgia Moritza Ebersa dostarczają informacji na temat innych właściwości tej rośliny. Otóż w starożytności służyła ona między innymi do wywabiania węży z kryjówek. Wciąż nie wiadomo czy wąż opuszczał bezpieczne schronienie, bo nie mógł znieść jej charakterystycznego zapachu, czy też działała na niego tak zachęcająco, że wychodził by ją zjeść.

Z zachowanych zapisków Kahonna i Carlsberga wynika, że poprzez wkładanie ząbków czosnku do pochwy kobiety próbowały leczyć się z bezpłodności. W związku z tym Hipokrates w rozprawie „Kobieta sterylna” pisał, że jeśli oczyszczony z łuski i tak zaaplikowany na drugi dzień rano jest odczuwany przez kobietę w ustach, na pewno zajdzie w ciąże.

W starożytnej Gracji wojownicy i atleci przed walką wzmacniali się dawką czosnku. I chociaż Ateńczycy spożywali go w dość dużych ilościach, powszechny był zakaz wpuszczania osób cuchnących czosnkiem do świątyni matki i bogów Kybele. Wierzono, bowiem, że ten charakterystyczny zapach nie sprzyja praktykom religijnym.

Starożytni Rzymianie uważali, że czosnek zwiększa męstwo wojowników, dlatego zgodnie z nakazem Nerona był on składnikiem codziennej diety żołnierzy rzymskich. Spożywali go również żniwiarze, podczas wytężonej pracy w polu.

We Francji Karol Wielki i jego syn Ludwik Pobożny wprost nakazywali uprawę tej rośliny. W ówczesnych ogrodach przyklasztornych był uprawiany na bardzo szeroką skalę. Stanowił antidotum przeciwko pijaństwu i popędom płciowym. W tym celu kilka główek czosnku dodawano do wina i pito taką miksturę lub spryskiwano nią chleb. Znana jest też legenda, mówiąca o tym, że dziadek Henryka IV, zaraz po , natarł wnukowi usta czosnkiem i dał wypić kilka kropel wina. Miało to w przyszłości zabezpieczyć go przed negatywnymi skutkami picia alkoholu i wzmocnić jego organizm.

Arabowie do tej pory wierzą, że czosnek zapobiega zatruciom, a na pustyni potrafi ukoić pragnienie. Pitagoras nazywał go „królem przypraw”, zaś Horacy pisał o nim wiersze. Zielnik Szymona Syreniusza z 1613 roku wymienia ponad 100 wskazań leczniczych dla tej rośliny, chociaż jej zalety dla zdrowia nauka potwierdziła dopiero w XIX wieku. Ludwik Pasteur wykazał jej działanie antybakteryjne i udowodnił, że hamuje rozwój grzybów i wirusów, chroni przed różnymi infekcjami oraz zapewnia równowagę mikroflory bakteryjnej w jelitach.

Swoją karierę w Polsce czosnek rozpoczął prawdopodobnie w XIII wieku, za sprawą Tatarów, którzy sprowadzili go na te tereny. Już w XVII wieku lwowski misjonarz Michał Boym pisał o nim w relacjach z wypraw do Chin. Na podstawie podań i legend wiemy, że był stosowany przez naszych przodków do walki z magicznymi mocami: strzegł od nieprzyjaciół, czarownic, wampirów i chorób. Do tej pory jest ceniony przez naszych rodaków, nie tylko jako przyprawa, nadająca daniom znakomity smak i aromat, ale także jako roślina lecznicza.

 

Skład i właściwości

Czosnek pospolity w 60 procentach składa się z wody, a w 40 procentach z substancji o wysokich walorach odżywczych: minerałów, witamin, węglowodanów i białek. Najbardziej wartościową częścią rośliny jest bulwa, składająca się kilku lub kilkunastu cebulek, zwanych ząbkami, które są wykorzystywane zarówno w kuchni, jak i w celach leczniczych. W czosnku znajduje się mieszanina pochodnych siarkowych, a wśród nich tioglikozydowe skordyniny i allina, która pod wpływem enzymu allinazy, uwalniającego się z uszkodzonych komórek, rozpada się na silnie zapachowy i bakteriobójczy związek, zwany allicyną. Pod wpływem destylacji z parą wodną ze zmiażdżonego ząbka czosnku otrzymywany jest olejek czosnkowy, który wykazuje działanie odkażające.

Czosnek jest również źródłem witamin C, B1, B2, B6 oraz pierwiastków, takich jak: wapń, żelazo, fosfor, potas, cynk, selen, magnez, kobalt, nikiel, chrom, jod, chlor i wanad. Zawiera też w swoim składzie olejki eteryczne, błonnik, niewielkie ilości uranu i naturalne antyoksydanty.

Czosnek wykazuje właściwości przeciwzapalne i przeciwwirusowe. Jego działanie antybakteryjne pomaga w przeciwdziałaniu chorobom nowotworowym, między innymi poprzez spowolnienie procesu namnażania się komórek. Działa też jak antybiotyk. Jego ząbki zawierają duże stężenie siarki, flawonoidów i selenu. Wiele wskazuje na to, że siarczki selenu blokują uszkodzenia w DNA komórek i pobudzają naprawę uszkodzonego kwasu nukleinowego. Z kolei flawonoidy to związki roślinne o właściwościach przeciwutleniających i przeciwzapalnych.

 

Działanie lecznicze

Badania nad leczniczym wykorzystaniem czosnku trwają od dziesięcioleci, a w ciągu ostatnich lat nabrały ściśle naukowego charakteru. W Niemczech, gdzie przeprowadzono bardzo wiele analiz, został oficjalnie zarejestrowany lek czosnkowy sprzedawany na receptę. Czosnek pomaga przy leczeniu bardzo wielu schorzeń. Sprawdza się jako doskonały inhalator przy przeziębieniach, można go spożywać w stanie surowym, dodawać do potraw lub stosować w formie tabletek, maści i olejków. Do najważniejszych jego zastosowań należą:

 

  • Regulacja i obniżenie ciśnienia tętniczego krwi. Dla osób z wysokim ciśnieniem zaleca się picie (na czczo, rano) następującego napoju: 1 ząbek czosnku zmiażdżyć i zalać szklanką przegotowanej, zimnej wody i zostawić na noc.
  • Korzystnie wpływa na pracę serca i chroni przed występowaniem chorób wieńcowych. Czosnek normalizuje poziom lipidów we krwi, hamuje rozwój tzw. złego cholesterolu, poprawia przepływ krwi oraz pozytywnie oddziałuje na system krzepnięcia. Wykazano również, że zabezpiecza przez nieregularnymi uderzeniami serca i uszkodzeniami komórek, kiedy brakuje tlenu. Ogranicza zdolność komórek w ścianach naczyń do wzrostu, mnożenia się i zatykania naczyń.
  • Działa odmładzająco i przedłuża życie. Tybetańscy mnisi opracowali specjalną recepturę, według której: 25 dag czosnku należy zatrzeć na miazgę i zalać 300 g czystego spirytusu. Szczelnie zakorkowaną miksturę trzeba przechowywać w ciemnym i chłodnym miejscu przez 10 dni. Po tym czasie przecedza się ją przez gazę i zlewa do butelki. Po 3 dniach można już rozpocząć kurację odmładzającą, która polega na spożywaniu leku, po wymieszaniu z 50 g letniego mleka, ściśle wg przedstawionego poniższego schematu.

Dzień 1 – po śniadaniu – 1 kropla, po obiedzie – 2 krople, po kolacji – 3 krople
Dzień 2 – po śniadaniu – 4 krople, po obiedzie – 5 kropli, po kolacji – 6 kropli
Dzień 3 – po śniadaniu – 7 kropli, po obiedzie – 8 kropli, po kolacji – 9 kropli
Dzień 4 – po śniadaniu – 10 kropli, po obiedzie – 11 kropli, po kolacji – 12 kropli
Dzień 5 – po śniadaniu – 13 kropli, po obiedzie – 14 kropli, po kolacji – 15 kropli
Dzień 6 – po śniadaniu – 15 kropli, po obiedzie – 14 kropli, po kolacji – 13 kropli
Dzień 7 – po śniadaniu – 12 kropli, po obiedzie – 11 kropli, po kolacji – 10 kropli
Dzień 8 – po śniadaniu – 9 kropli, po obiedzie – 8 kropli, po kolacji – 7 kropli
Dzień 9 – po śniadaniu – 6 kropli, po obiedzie – 5 kropli, po kolacji – 4 krople
Dzień 10 – po śniadaniu – 3 krople, po obiedzie – 2 krople, po kolacji – 1 kropla.

W jedenastym dniu kuracji dawkę mikstury zwiększamy do 25 kropli. Przyjmujemy również trzy razy dziennie po jedzeniu i tak aż do wyczerpania zapasu. Tak przeprowadzona kuracja oczyszcza organizm ze zbędnych tłuszczów i osadów wapniowych, poprawia przemianę materii, wzrok, wzmacnia i uelastycznia ścianki naczyń krwionośnych, zapobiega udarowi mózgu oraz wrzodom w przewodzie pokarmowym. Ważne jest również to, że przyjmowany w tej formie czosnek nie wydziela specyficznego zapachu. Kurację stosuje się raz na 5 lat.

  • Odkaża.
  • Pobudza do wydzielania soków trawiennych. Gdy w przewodzie pokarmowym następuje fermentacja i wytwarzają się gazy, zalecane jest picie (po posiłkach) filiżanki mieszanki składającej się z: 5-10 g zmiażdżonego czosnku lub soku czosnkowego, litra wody, łyżki melisy i arcydzięgla. Ulgę przynosi również zjedzenie kromki chleba z czosnkiem lub zażycie 1-2 pastylek alliofilu.
  • Łagodzie dolegliwości związane z chorobami dróg oddechowych, takich jak nieżyt oskrzeli, gardła czy astma.
  • U dzieci może być stosowany w formie napoju lub lewatywy jako środek przeciwko owsikom. Napój można sporządzić według receptury: 25 g zmiażdżonego czosnku zalać szklanką mleka lub wody i gotować na małym ogniu przez 20 minut. Pić 2 razy dziennie. W przypadku lewatyw miesza się 2-3 zmiażdżone ząbki czosnku ze szklanką przegotowanej, letniej wody.
  • Działa zewnętrznie jako okład na trudno gojące się rany, oparzenia, owrzodzenia i grzybice skóry. W początkowej fazie występowania dolegliwości zaleca się wcieranie na noc w chore miejsce soku z czosnku. Świeżą miazgą można też obłożyć zaatakowane miejsce i obwiązać je na noc bandażem.
  • Wykazuje działanie naturalnego antybiotyku niszczącego bakterie chorobotwórcze w układzie pokarmowym i oddechowym.
  • Wpływa na obniżenie stężenia cukru we krwi, dlatego może być niebezpieczny dla osób ze skłonnością do hipoglikemii.
  • W określonym zakresie pomaga w zapobieganiu chorobom nowotworowym.
  • Neutralizuje wolne rodniki i posiada zdolności do niszczenia czynników utleniających w komórkach ciała.
  • Pomaga przy leczeniu przeziębień, kataru i kaszlu. Jednym ze sposobów jest spożywanie zmiażdżonych ząbków czosnku ugotowanych z mlekiem lub mieszanki składającej się z 3-4 pociętych ząbków czosnku i 3 łyżek miodu.
  • Działa łagodząco przy zapaleniu zatok.
  • Obniża gorączkę.
  • Łagodzi bóle menstruacyjne i reumatyczne (w formie nalewki).
  • Dzięki dużej zawartości wapnia wykazuje właściwości odkwaszające.
  • Pomaga z pozbyciu się plam i czyraków (poprzez bezpośrednie nacieranie małym kawałkiem czosnku lub mieszanką czosnku i miodu).
  • Pomaga w leczeniu trądziku, na przykład poprzez stosowanie maseczki składającej się z mieszanki czosnku (3 posiekane ząbki), 10 ml płynnego miodu i łyżki proszku kaolinowego lub 3-4 posiekanych ząbków czosnku i 225 ml oczyszczonego spirytusu.
  • Wspomaga działanie strun głosowych, poprzez picie mieszanki składającej się z mleka lub wody z dodatkiem czosnku i miodu, najlepiej 4-5 razy w ciągu dnia przed występem.
  • Regularne spożywanie czosnku wpływa na poprawę krążenia krwi.
  • Od wieków uważano, że czosnek jest dobrym środkiem hamującym podniecenie seksualne i popęd płciowy. Toteż był powszechnie uprawiany w ogrodach przyklasztornych i polecany do spożywania przez zakonników. Ludowe przysłowia mówią: „Ucieka jak czarownica od białego czosnku” czy „Kto ma czosnek, ten nie boi się żadnej trucizny”. Jednak podstaw naukowych dla poparcia tej tezy jak dotychczas nie znaleziono. Zniechęcający do bliższych kontaktów fizycznych może być jedynie zapach czosnku.

 

Trzeba jednak pamiętać, że czosnek, pomimo swoich wszechstronnych właściwości, nie jest panaceum i może powodować skutki uboczne. Uważa się, że zioła wykorzystywane tradycyjnie jako pożywienie, jak to ma miejsce w przypadku czosnku, są szczególnie bezpieczne, ponieważ z powodu dużej częstotliwości ich stosowania niekorzystne reakcje ujawniłyby się dużo wcześniej. Jednak nie ma na to całkowitej gwarancji. Aby uzyskać pewność niezbędne jest wykonanie odpowiednich badań w tym zakresie. Analizy dotyczące właściwości czosnku potwierdziły bezpieczeństwo jego stosowania. Aczkolwiek w przypadku niewielkiego odsetka ludzi nadmierne spożycie tej rośliny może powodować dolegliwości żołądkowo-jelitowe. Okazjonalnie może też wystąpić reakcja alergiczna. Wszelkie dane pokazują jednak, że częstotliwość występowania skutków ubocznych oraz ich siła jest w tym przypadku prawie taka sama jak przy placebo.

 

Czosnek nie tylko dla ludzi

Czosnek pospolity jest wykorzystywany nie tylko w żywieniu człowieka, ale również niektórych zwierząt domowych, w weterynarii i ochronie roślin.

Profilaktycznie jest stosowany do podnoszenia naturalnej odporności koni, trzody chlewnej, ptactwa domowego, jak również do zwalczania glistnicy u świń oraz grzybicy strzygącej bydła. Pasze wzbogacone o mieszankę zawierającą czosnek są bardzo chętnie przyjmowane przez zwierzęta, a suplementy diety z jego dodatkiem wspierają kuracje antypasożytowe. Ponadto wszelkiego rodzaju preparaty sporządzone na bezie tej rośliny również w przypadku zwierząt wykazują aktywność przeciwgrzybiczną, przeciwrobaczą, przeciwzapalną i przeciwwirusową. Wspomagają układ odpornościowy i krwionośny oraz działają ochronnie i regenerująco na wątrobę.

Czosnek jest też wykorzystywany przez hodowców gołębi i koni. Szczególnie w przypadku tych ostatnich spektrum zastosowania jest dość szerokie. Granulaty z czosnku wpływają na poprawę odporności koni, natomiast maści z dodatkiem czosnku działają rozgrzewająco na mięśnie. W sezonie letnim czosnek znakomicie sprawdza się jako odstraszacz owadów nękających te zwierzęta. Zarówno w przypadku stosowania zewnętrznego, jak i wewnętrznego (jako dodatek do pasz) czosnek znakomicie spełnia swoją rolę w tym zakresie.

Czosnek pospolity może pełnić rolę naturalnego pestycydu. Można go stosować w postaci gotowych preparatów botanicznych lub samodzielnie przygotowanych roztworów, poprzez roztarcie 50 dag czosnku i dodanie 10 litrów wody. Opryski mogą być wykonane bezpośrednio po przyrządzeniu, bądź po 24-godzinnym leżakowaniu. Mieszanki na bazie czosnku są przydatne w zwalczaniu różnych gatunków mszyc, pchełek, połyśnicy marchwianki i przędziorka chmielowca.

 

Oprac. Joanna Radziewcz

 

Literatura:

 

  1. Frankowska, E.: Czosnek dla zdrowia i smaku. Wrocław: Wydawnictwo Astrum, 2012.
  2. Gumowska, I.: Uzdrawiający czosnek. Rzeszów: "Ad Oculos", 2009.
  3. Brown, E.: Czosnek dobry na wszystko. Warszawa: "Aba", [2000].

 

Submit to FacebookSubmit to Google PlusSubmit to Twitter