Emila Wyskota Zakrzewska – pionierka pracy organicznej wśród kobiet wiejskich

Szczegóły

Kategoria: Kobiety polskiej wsi

Emila Wyskota Zakrzewska, córka Władysława i Marii z Trąmpczyńskich urodziła się 11 marca 1877 roku w Poznaniu. Po ukończeniu szkoły powszechnej podjęła naukę w prywatnej szkole dla dziewcząt w Poznaniu,  a następnie Zakładzie Sercanek Sacré Coeur w Boulogne Sur Mère we Francji. Wychowana w rodzinie inteligenckiej zaangażowanej w działalność społeczną, była zaznajomiona z funkcjonowaniem takich organizacji jak Towarzystwo Kupców, Towarzystwo Przemysłowców, Towarzystwo  Gimnastyczne „Sokół”, Towarzystwo Pomocy Naukowej, Towarzystwo Czytelń Ludowych, czy Towarzystwo  Śpiewacze.

W  Poznaniu poznała swojego przyszłego męża Zygmunta Wyskotę Zakrzewskiego, którego poślubiła w 1898 roku. Przez pierwsze pięć lat młodzi małżonkowie mieszkali w Rybitwach koło Pakości, gdzie Zygmunt Zakrzewski pełnił funkcję dyrektora Cukrowni „Pakość”. Tam na świat przyszła trójka ich dzieci: Wojciech, Stanisław i Władysław. W 1904 roku Zakrzewscy kupili majątek Mirosławice koła Strzelna. W tym czasie urodził się ich syn Zygmunt i córka Katarzyna. „Głównym zainteresowaniem Emilii Z. było wychowanie dzieci, których miała 5-cioro, praca społeczna a w gospodarstwie ogrodnictwo i pszczelarstwo” – wspominał Stanisław Zakrzewski. „Dzieci wychowywała w duchu Polskim. Czytała im dobrane książki ilustrujące czyny bohaterskie i wzniosłe. Uczyła piosenek tradycjonalnych, które śpiewali przy akompaniamencie fortepianowym matki […] Specjalnym jej zainteresowaniem w domu było ogrodnictwo i pszczelarstwo, traktowane fachowo. W jej posiadaniu znajdowała się cała biblioteka dotycząca tych działów, która pomagała jej pogłębiać swoją wiedzę. Około 1910 roku założyła nowy kilku morgowy sad z selekcją dobrych owoców. Produkcja miodu, jak i warzywnictwo było również prowadzone na wysokim poziomie”.

Obok obowiązków rodzinnych Emilia Wyskota Zakrzewska poświęciła się również działalności społecznej w różnych organizacjach i stowarzyszeniach  związanych głównie z rolnictwem. Brała aktywny udział w pracach Towarzystwa Czytelń Ludowych i Komitecie Wyborczym w Strzelinie. Jednak najbardziej leżał jej na sercu los kobiet wiejskich. W 1906 roku wraz z Zofią Kozłowską próbowała stworzyć organizację kobiecą w środowisku wiejskim. Mimo, że projekt nie został do końca zrealizowany, to myśl o powołaniu do życia tego typu stowarzyszenia towarzyszyła jej przez najbliższe cztery lata, kiedy to 7 marca 1910 roku doszło do zawiązania Kółka Włościanek w Kościeszkach, które skupiało żony rolników i było wzorowane na istniejących już wcześniej kółkach rolniczych. Była to pierwsza tego typu organizacja na terenie Kujaw i Wielkopolski i bardzo szybko stała się wzorem dla podobnych grup powstających w innych częściach naszego kraju. Jej zadaniem miało być „wprowadzenie postępu, rozwijanie oświaty i umiejętności nowoczesnego gospodarowania”. Sama założycielka zachęcała włościanki do „wspólnej pracy, do wzajemnego wspierania się radą i pomocą i do kształcenia się w tych kierunkach gospodarstwa, które są u nas jeszcze niestety bardzo zaniedbane i nie wykorzystane należycie […] Stanąć trzeba kobiecie chętnie obok męża, aby być pomocnicą i razem z nim przyczyniać się do coraz większego dobrobyt” - głosiła.

Emilia Wyskota Zakrzewska została pierwszą prezeską Kółka Włościanek w Kościeszkach i funkcję tę pełniła przez siedem lat. Równocześnie kierowała Kołem Ziemianek w Strzelnie. Program działania tych organizacji zakładał organizację kursów i wykładów z zakresu hodowli, ogrodnictwa, mleczarstwa, pszczelarstwa, higieny, robót ręcznych, haftu, szycia, gotowania, urządzania mieszkań, tworzenia przydomowych sadów i ogrodów warzywnych i ozdobnych. Członkinie Koła wyhodowały drzewka morwowe, które dały początek hodowli jedwabników. Ich kokony stanowiły surowiec do wyrobu jedwabiu produkowanego w fabryce w Milanówku. Włościanki z Kościeszek odnosiły też inne sukcesy. Wyhaftowana przez nie komża została doceniona na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu. Zwieńczeniem kursów były zabawy taneczne i przedstawienia, z których dochód był przeznaczany na cele charytatywne.

Emilia Wyskota Zakrzewska była kobietą życzliwą i niezwykle pracowitą, a przy tym bardzo naturalną i skromną. Miała bardzo wiele zainteresowań, które z pasją realizowała.  Była wielką patriotką gotową na wszelkie poświęcenia dla dobra ojczyzny i społeczeństwa polskiego. Pomimo wrodzonej pokory umiała też być stanowcza i uparcie dążyła do wyznaczonego celu. Ujmującym wyrazem twarzy i pogodnym usposobieniem łatwo zjednywała sobie ludzi.

Jej pasją było ogrodnictwo i pszczelarstwo, do których podchodziła bardzo poważnie i profesjonalnie. Zbierała wszelkiego rodzaju literaturę poświęconą tym dziedzinom. Dużą uwagę przywiązywała do prawidłowego wychowania, odżywiania i higieny. Prowadziła ogródek warzywny, sad i pasiekę, a wyhodowane własnoręcznie płody rolne wykorzystywała we własnym gospodarstwie domowym. Swoją rozległą wiedzą ogrodniczą chętnie dzieliła się z kobietami zrzeszonymi, w zorganizowanym przez nią, Kole Włościanek.

Organizowane za jej pośrednictwem spotkania włościanek były znakomitym pretekstem do prowadzenia lekcji języka polskiego i historii. Aranżowała też wieczory poświęcone pamięci wieszczów narodowych oraz upamiętniające ważne wydarzenia w dziejach Polski. Podejmowane przez nią inicjatywny służyły uświadomieniu i wzbudzeniu w ludności wiejskiej uczuć patriotycznych oraz poczucia przynależności narodowej. Poprzez swoją działalność zabiegała o podniesienie oświaty rolniczej oraz poziomu życia kobiet wiejskich.

Założenie pierwszego Kółka Włościanek na terenie zaboru pruskiego, gdy społeczeństwo polskie było dyskryminowane zarówno pod względem społecznym, jak i gospodarczym i narodowym, świadczyło o jej wielkiej odwadze i determinacji. Było ważnym wydarzeniem, które zapoczątkowało ruch organizacyjny kobiet na wsi. ”Dziś wzmagania i czyny na ówczas wielkie, w naszych czasach atomu i pojazdów kosmicznych zdają się być mało ważne. A oni to właśnie zaczęli podnosić kulturę rolną na wsi, nieść oświatę i pomagać tym, którzy poprzez osiągniętą wiedzę wzbogacali spichlerz dla wyżywienia narodu” – pisała Elżbieta Pawlik.

Emila Wyskota Zakrzewska zmarła 2 czerwca 1917 roku w Mirosławicach i została pochowana na cmentarzu w Kościeszkach. Pozostawiła po sobie kilkanaście dobrze działających kółek, które były pierwowzorem funkcjonujących do dnia dzisiejszego Kół Gospodyń Wiejskich.

Oprac. Joanna Radziewicz

Na podstawie publikacji Henryka Łady „Emilia Wyskota Zakrzewska: założycielka pierwszego Kółka Włościanek”.