Kwiaty- piękne w ogrodzie, smaczne na talerzu

Szczegóły

Kategoria: Natura i my

Tradycja wykorzystywania kwiatów do celów kulinarnych jest znana i praktykowana na całym świecie od dawna. Okazuje się, że rośliny te mogą pełnić nie tylko funkcję dekoracyjną, ale stanowić bogaty w witaminy i bardzo smaczny dodatek do znanych nam potraw.

Konsumenci coraz częściej sięgają po kwiaty jadalne w celu uatrakcyjnienia wyglądu serwowanych potraw. Są one również wykorzystywane jako dodatek do sałatek, zup, deserów, napojów i wielu innych dań. Dużą popularnością cieszą się te utrwalone w cukrze. Kwiaty sprawdzą się też jako przetwory – konfitura z płatków róży, syrop fiołkowy lub cukier lawendowy z pewnością wprowadzą odrobinę oryginalności do znanych nam deserów.

Warto eksperymentować nie tylko z rodzajami kwiatów, lecz także próbować ciekawych połączeń, z różnymi składnikami. Wcześniej dobrze jest jednak sprawdzić, czy smak danej rośliny będzie współgrał z pozostałymi komponentami danej potrawy. Każdy kwiat ma bowiem inny smak. Jedne są słodkie, inne kwaśne, niektóre bardziej wyraziste. 

Oczywiście nie wszystkie kwiaty nadają się do spożycia, przed użyciem należy mieć pewność, ze roślina nie zaszkodzi naszemu zdrowiu lub życiu. Jako żywność można bezpiecznie wykorzystywać kwiaty blisko osiemdziesięciu różnych gatunków. Istotna jest również wiedza na temat pochodzenia danego surowca. Najlepszym rozwiązaniem jest użycie roślin z własnego ogródka lub doniczki. Można tez skorzystać z oferty sklepów ze zdrową żywnością lub kupić kwiaty na targowisku u zaufanego sprzedawcy, który da gwarancję ich wysokiej jakości i bezpieczeństwa zdrowotnego.

Podczas zbioru i selekcji kwiatów jadalnych warto kierować się kilkoma podstawowymi zasadami:

• używać kwiatów pochodzących wyłącznie ze sprawdzonych źródeł. Pozwoli to na uniknięcie ewentualnych powikłań zdrowotnych,
• pod żadnym pozorem nie można wykorzystywać roślin rosnących w pobliżu ruchliwych dróg, pochodzących z kwiaciarni i sklepu ogrodniczego. Te pierwsze noszą w sobie ślady zanieczyszczeń, natomiast drugie, mogą być skażone różnego rodzaju odżywkami, nawozami, które dyskwalifikują ich kulinarne przeznaczenie,
• zbiera się tylko zdrowe kwiaty (bez uszkodzeń i przesuszeń). Do ich transportu wykorzystuje się lniane lub papierowe torebki. Opakowania z tworzyw sztucznych są raczej niewskazane,
• przed spożyciem należy dokładnie opłukać kwiaty,
• niewykorzystany surowiec można zasuszyć. Najlepiej rozłożyć oczyszczone kwiaty na papierze, w ciepłym i przewiewnym miejscu, unikając bezpośredniego kontaktu z promieniami słonecznymi. Co jakiś czas należy je przewracać, by nie pokryły się pleśnią. Po wysuszeniu powinny być przechowywane w szklanym pojemniku lub papierowej torbie.
• w celu uniknięcia ewentualnych powikłań alergicznych najlepiej zacząć od niewielkich ilości kwiatów,
• bezwzględnie nie należy wykorzystywać kulinarnie kwiatów niewiadomego pochodzenia. Mogą być niebezpieczne dla naszego zdrowia, a nawet życia!

Niektóre kwiaty roślin trujących:

azalia (rododendron lub różanecznik) (Rhododendron, Azalea), barwinek (Vinca), glicynia (Wisteria), groszek pachnący (Lathyrus odoratus), hiacynt (Hyacinthus), hortensja (Hydrangea), irys (Iris), jaskier (Ranunculus), konwalia (Convallaria), kaczeniec (knieć błotna) (Caltha palustris), krokus jesienny (Colchicum), lantana pospolita (Lantana camara), naparstnica (Digitalis purpurea), oleander (Nerium oleander), ostróżka (Delphinium), powojnik (Clematis), lobelia (Lobelia), zawilec vel anemon (Anemone), żonkile i narcyzy (Narcisuss).

Wśród najpopularniejszych kwiatów jadalnych można wymienić:

Aksamitkę - jej płatki mają intensywny cytrusowy aromat, przypominający grejpfruta. Z kwiatów przyrządza się herbaty. Można też nimi przyprawiać dania mięsne (drobiowe, wołowe), zupy, różnego rodzaju sosy (np. serowy) i pasty rybne. Suszone, starte płatki aksamitki są wykorzystywane jako naturalny barwnik spożywczy.

Begonię -  jej mięsiste kwiaty mają kwaskowy smak. Używane są przede wszystkim jako dodatek do sałatek, makaronów, dań mięsnych i ryb. Posiadają również duże walory dekoracyjne.

Bratek polny -  zawiera duże ilości witaminy C, mikroelementów i odtruwających organizm flawonoidów, dlatego bardzo często stosuje się go w leczeniu trądziku i innych chorób skórnych. Pomaga także w zwalczaniu przeziębienia, zakażenia dróg moczowych, problemów z trawieniem i miażdżycy. Z ziela bratka przygotowuje się specjalne herbatki, a kwiaty są wykorzystywane jako dodatek do wielu potraw i sałatek. Ma delikatnie miętowy smak.

Chaber -  jego kwiaty posiadają korzenno-słodkawy aromat. Pięknie prezentują się jako dekoracja sałatek, omletów, czy dań z makaronu.

Cukinia -  kwiaty te idealnie nadają się do faszerowania. Mają delikatny smak i aromat, coraz częściej są wykorzystywane jako dodatek do potraw z mięsem.

Goździk - jego jedyną jadalną częścią są płatki. Mają niezwykle słodki smak i zapach przypominający gałkę muszkatołową.

Groszek - kwiaty groszku są delikatnie słodkie, smakiem przypominają młody groszek. Idealnie nadają się do sałatek, natomiast kandyzowane stanowią świetną dekorację do dań z ryb oraz ciast.

Nagietek lekarski  - to roślina ozdobna, lecznicza i przyprawowa. Pomarańczowe, wysuszone płatki znakomicie nadają się do barwienia potraw, zastępując szafran, natomiast świeże mają ciekawy, lekko pieprzowy smak.

Nasturcja - posiada pikantny, lekko piekący smak, porównywany do smaku chrzanu, rzeżuchy, czy rzodkiewki oraz bardzo intensywny zapach. Jej płatki i liście nadają się do sałatek, mogą pełnić rolę zamiennika sałaty czy rukoli. Świetnie sprawdzają się jako dodatek do jaj, serów, pasztetów, zapiekanek oraz ryżu. Nierozwinięte pąki kwiatowe, po zamarynowaniu w łagodnej zalewie octowej, można użyć zamiast kaparów. Oprócz walorów smakowych, nasturcja posiada także właściwości lecznicze. W połączeniu z odrobiną oliwy i soku z cytryny, spożywana codziennie, pomaga w zwalczaniu infekcji dróg moczowych na tle bakteryjnym. Jest także stosowana w leczeniu przeziębień, grypy, zapalenia oskrzeli i płuc. 

Ogórecznik lekarski - jego listki mają delikatny zapach i smak, przypominający ogórki z dodatkiem cebuli. Pięciopłatkowe kwiaty zawierają magnez, potas, kwasy organiczne, flawonoidy i śluzy. Są bardzo popularną przyprawą w krajach basenu Morza Śródziemnego. Używa się ich jako dodatek do sałatek i sosów. Zamrożone z wodą, w formie kosek lodu wzbogacają smak napojów. Uatrakcyjniają smak chłodników, botwinki, barszczu ukraińskiego czy zupy pomidorowej. Siekane listki można również dodać do twarożku.

Róża - to chyba najbardziej popularny z kwiatów ozdobnych, zwłaszcza w Polsce. Zawiera duże ilości witaminy C, flawonoidy, olejki eteryczne, glikozydy oraz karotenoidy. Róża wzmacnia w chorobach, stresie i osłabieniu organizmu. Działa przeciwzapalnie, przeciwutleniająco i uspokajająco. Zarówno owoce, jak i płatki róż wykorzystywane są do produkcji wielu przetworów – konfitur, soków. Można je również kandyzować i w tej wersji wykorzystywać jako ozdobę potraw i deserów.  Doskonale sprawdza się także, jako przyprawa do mięs, składnik octu i miodu. To roślina o delikatnym aromacie, i co ciekawe każda jej odmiana jest jadalna, chociaż najlepsze gatunki kulinarne to: róża francuska, stulistna, jabłkowata, galicyjska, pomarszczona, japońska, damasceńska oraz dzika róża.

Stokrotka - jest źródłem beta-karotenu, olejków eterycznych, flawonoidów i soli mineralnych. Dawniej napar ze stokrotki był głównym lekarstwem na choroby płucne i zapalenie pęcherza. Obecnie częściej wykorzystuje się ją w kosmetykach i maściach, jako środek przeciwzapalny i przyspieszający gojenie ran. Stokrotka ma lekko miętowy smak, który doskonale sprawdza się jako dodatek do herbaty, czy zimnych napojów. Wykorzystywana jest także do sałatek, omletów, czy pieczywa. Płatki stokrotek stanowią składnik wielu deserów.

Czarny bez - kwiaty czarnego bzu, w odróżnieniu od powodujących zatrucia jego niedojrzałych owoców i łodyg, są jadalne. Roślina ta zawiera flawonoidy, kwasy organiczne, olejki eteryczne, sterole, sole mineralne oraz wiele witamin m.in. A, C i witaminy z grupy B. Ma działanie przeciwgorączkowe oraz moczopędne. Jest lekarstwem na przeziębienia i związany z nimi katar oraz kaszel. Wzmacnia ściany naczyń włosowatych, a także usprawnia krwiobieg. Ze względu na niepowtarzalny aromat i smak najczęściej z kwiatów bzu robi się syropy, nalewki, herbatki. Uatrakcyjniają też smak deserów, takich jak naleśniki, czy gofry.

Dynia zwyczajna – jej kwiaty mają łagodny smak, zbliżony do smaku surowego owocu. Można je spożywać na surowo, np. jako składnik sałatek. Stanowią też dobry dodatek do zup, naleśników, farszy serowych, warzywnych i innych.

Lawenda - ma intensywny, ziołowy zapach i cytrynowo - kwiatowy smak. Kwiaty należy zbierać tuż przed okresem ich rozkwitu. Głównym składnikiem lawendy jest olejek eteryczny zawierający do 60 proc. octanu linalonu i linalol. Roślina  ma działanie przeciwskurczowe, antyreumatyczne i antyseptyczne. Pomaga w problemach trawiennych, zmniejszając bóle brzucha i wzdęcia. Korzystnie wpływa na wątrobę. Olejek lawendowy stosuje się na stany zapalne stawów i mięśni, przy stłuczeniach i siniakach.  Świeże kwitnące gałązki oraz liście wykorzystuje się jako aromatyczną przyprawę do wielu potraw mięsnych, jako dekorację sałatek i deserów takich jak: lody, galaretki, budynie i owoce. Z lawendy można przygotować odświeżającą, aromatyczną herbatę oraz miód.

Kwiaty ozdobne:

bławatki, chryzantemy, floksy, geranium (pachnąca pelargonia), goździki, hibiskus, lewkonie, liliowce, lwiepaszcze, maki, magnolie, niecierpki, słoneczniki, szafirki, tulipany, wiciokrzew japoński

Kwiaty drzew i krzewów:

akacja (robinia), bez czarny, bez lilak, brzoskwinia, goździkowiec, grusza, jabłoń, jaśmin (nie jaśminowiec), judaszowiec, lipa, morela, pigwa, śliwka, wiśnia

Kwiaty ziół:

anyż, bazylia, czosnek, kolendra, koniczyna, koper, lawenda, lubczyk, mięta, mniszek lekarski,  oregano, rozmaryn, rumianek, szałwia, szczypiorek, ślaz, tymianek, żywokost

Kwiaty warzyw:

kwiaty cukinii (kwiaty męskie i żeńskie), dyni, kwiaty fasolki szparagowej, kalafiory, brokuły, kapary i karczochy.

            W uprawie roślin z przeznaczeniem na kwiaty jadalne należy bardzo uważnie przestrzegać zasad sadzenia, pielęgnacji i nawożenia. Kwiaty powinny być zrywane wczesnym rankiem, zaraz po obeschnięciu rosy. Należy zbierać kwiaty otwarte. Zwiędnięte, mogą mieć gorzki smak.

            Przygotowując kwiaty do spożycia zwykle usuwa się z nich słupek i pręciki, jak również działki kielicha, z wyjątkiem bratka, fiołka wonnego i trójbarwnego, u których elementy te dodają smaku. W przypadku niektórych gatunków (np. nasturcji, dyni, fiołka) kwiaty są spożywane  w całości, natomiast u goździka i róży usuwa się biały, niewybarwiony fragment u podstawy pąka, gdyż zwykle jest on gorzki.

            Kwiaty jadane po zbiorze i  umieszczone we właściwym opakowaniu mogą być przechowywane przez 2 tygodnie, w temperaturze nieprzekraczającej 2,5 ⁰C.

Literatura:

1. Kwiaty jadalne – jako dekoracja i dodatek kulinarny. http://www.polskagastronomia.pl
2. Kwiaty jadalne. http://agnieszkamaciag.pl
3. Grzeszczuk M.: Kwiaty jadalne. Hasło Ogrodnicze 2012 nr 6, s. 128-129.