Ochrona polskiej ziemii rolnej po 1 maja 2016

Szczegóły

Kategoria: Rolnictwo w Unii Europejskiej

 Od 1 maja 2016 r. mamy nową ustawę o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw. Ma ona powstrzymać wykup ziemi przez cudzoziemców, „słupy” i spekulantów od 1 maja, kiedy to zakończyło się 12-letnie moratorium zatwierdzone dla Polski podczas negocjacji z Unią Europejską. Obowiązujące w tym zakresie dotychczasowe przepisy, jak też przyjęta w poprzedniej kadencji Sejmu ustawa z dnia 5 sierpnia 2015 r. o kształtowaniu ustroju rolnego, ochrony takiej nie zapewniały.

Uchwalona niedawno ustawa nowelizuje kilka aktów prawnych regulujących obrót nieruchomościami rolnymi. Przepisy nowej ustawy można podzielić na dwie grupy:

1. Obrót ziemią z Agencji Nieruchomości Rolnej.
2. Obrót ziemią prywatną.

W przypadku tej pierwszej grupy sprzedaż nieruchomości, które wchodzą w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa (ZWRSP) jest wstrzymana na 5 lat, tj. od 1 maja 2016 r. do 30 kwietnia 2021 r.:

• wolna jest sprzedaż nieruchomości rolnych do 2 ha z ANR,
• nie będzie ograniczeń w nabyciu agencyjnej ziemi do budowy domów,
• ograniczenie sprzedaży nie dotyczy gruntów na cele inwestycyjne, które są przeznaczone w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego gminy, bądź ostatecznej decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu,
• sprzedaż nieruchomości rolnej przez ANR może nastąpić, jeśli w wyniku tej sprzedaży łączna powierzchnia użytków rolnych które są własnością nabywcy nie przekroczy 300 ha, wliczając grunty z ZWRSP nabyte kiedykolwiek.

Uchwalenie ustawy poprzedzone było gruntownymi konsultacjami społecznymi, w szczególności ze środowiskiem wiejskim

Agencja Nieruchomości Rolnych jest uprawniona do przeprowadzania przetargów ofert pisemnych według takich kryteriów jak: odległość gospodarstwa rolnego, powierzchnia nieruchomości rolnych nabytych bądź wydzierżawionych z ZWRSP, intensywność produkcji zwierzęcej w gospodarstwie ewentualnego kupca. Jednak do przetargów ograniczonych nie będą mogły przystąpić osoby, które:

• kiedykolwiek nabyły z ZWRSP nieruchomości o powierzchni łącznej co najmniej 300 ha UR (liczy się areał zbyty, ale nie na cele publiczne),
• posiadały udziały lub akcje w spółkach prawa handlowego oraz spółkach zależnych, które są właścicielami nieruchomości rolnych,
• Agencja będzie mogła ograniczyć możliwości nabycia ziemi w przetargu do jednej nieruchomości.

W ustawie o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości z ZWRSP pojawia się również zapis „antysłupowy”:

• nabywca ziemi z Zasobu będzie zobowiązany prowadzić na niej działalność rolniczą minimum 15 lat,
• poza tym każdy nabywca nieruchomości z Zasobu będzie składał oświadczenie o pochodzeniu środków na ten zakup oraz, że nie zawarł umowy przedwstępnej na zbycie tej nieruchomości.

Gospodarstwo rolne – w rozumieniu Kodeksu cywilnego, to gospodarstwo, w którym powierzchnia nieruchomości rolnej jest nie mniejsza niż 1 ha

Właściciel nieruchomości rolnej – to również współwłaściciel nieruchomości rolnej

Nabycie nieruchomości rolnej – przeniesienie własności nieruchomości rolnej lub nabycie własności nieruchomości rolnej w wyniku dokonania czynności prawnej lub orzeczenia sądu albo organu administracji publicznej, a także innego zdarzenia prawnego.

Zgodnie z ustawą od 1 maja Agencji Nieruchomości Rolnych będzie przysługiwać prawo pierwokupu udziałów i akcji w spółkach prawa handlowego, które są właścicielem nieruchomości rolnej.

A jak wygląda sytuacja w odniesieniu do gruntów i transakcji prywatnych? Otóż od 1 maja:

• Nabywcą nieruchomości może być wyłącznie rolnik indywidualny, czyli osoba fizyczna, użytkownik wieczysty, właściciel, samoistny posiadacz bądź dzierżawca nieruchomości rolnych, których łączna powierzchnia użytków rolnych nie przekracza 300 ha, posiadający kwalifikacje rolnicze oraz co najmniej od 5 lat mieszka w gminie, na terenie której jest położona jedna z nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rolnego i prowadząca przez ten okres osobiście to gospodarstwo.
• Nie będzie ograniczeń w nabywaniu nieruchomości przez osobę bliską zbywcy i w wyniku dziedziczenia. Osoba bliska – to zstępni, wstępni, rodzeństwo, dzieci rodzeństwa, małżonek, osoby przysposabiające oraz przysposobione.
• W sytuacji, gdy nabywana nieruchomość rolna lub jej część ma wejść w skład wspólności majątkowej małżeńskiej wystarczy, gdy rolnikiem indywidualnym będzie jeden z małżonków.
Powierzchnia nabywanej nieruchomości rolnej łącznie z powierzchnią nieruchomości rolnych, które wchodzą w skład gospodarstwa rodzinnego nabywcy nie może przekraczać powierzchni 300 ha UR.

Co istotne do nabycia ziemi rolnej bez ograniczeń ma prawo: samorząd terytorialny, Skarb Państwa i Agencja Nieruchomości Rolnych oraz osoby prawne działające na podstawie przepisów o stosunku państwa do Kościoła katolickiego w Polsce i innych kościołów i związków wyznaniowych.

Warto dodać, że rozwiązania zawarte w ustawie o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości ZWRSP oraz zmianie niektórych ustaw wpisują się w funkcjonujące w tym zakresie w prawodawstwie europejskim standardy prawne. Mimo to Komisja Europejska będzie sprawdzać, czy ustawa o obrocie ziemią jest zgodna z prawem Unii Europejskiej i zapisami Traktatu Europejskiego.

Oprac. Aleksandra Szymańska

Źródła:

• Łuczak, Ziemia rolna pod szczególną ochroną, [w:] „Top Agrar Polska”, 2016 nr 5
• Pokora-Kalinowska, Od 1 maj sprzedaż ziemi pod kontrolą, [w:] „Farmer”, 2016 nr 5
• Prezydent podpisał ustawę o ziemi rolnej, tekst dostępny w Internecie: http://biznes.onet.pl/wiadomosci/rolnictwo/ustawa-o-obrocie-ziemia-podpisana-jakie-zmiany-wprowadza/14qw4h
• Ziemia lepiej chroniona, [w:] „Biuletyn Informacyjny MRiRW ARiMR”, 2016 nr 4

• Poprzedni artykuł