Agresywna turystyka szkodzi przyrodzie!

Szczegóły

Kategoria: Ekologia i środowisko

Do napisania tego artykułu skłonił mnie tegoroczny pobyt na greckiej wyspie Zakynthos, gdzie od tysiącleci żyją żółwie morskie CarettaCaretta, dla których rozwijający się przemysł turystyczny, bezmyślne zachowania turystów, łamanie prawa w miejscach lęgowych mogą być ZABÓJCZE. To tylko jeden z niechlubnych przykładów tego,do czego prowadzi agresywna turystyka nastawiona na szybki zysk, kosztem degradacji środowiska.

Przykład 1.

Żółwie CarettaCaretta

Żółw morski CarettaCaretta to gatunek zagrożony. Dziś można go spotkać jedynie w obrębie basenu Morza Śródziemnego. Żółw może osiągnąć wielkość 1,2 metra długości i 100 kg wagi.  Pułapką dla tego gatunku są ogromne, huczące, przerażające łodzie i statki – rybackie, turystyczne, pasażerskie itd. Atrakcją turystyczną jest otaczanie żółwia przez łodzie z turystami i oczekiwanie na moment, w którym żółw będzie musiał zaczerpnąć powietrza.  Czasem przypomina to nagonkę na żółwia, który ze strachu próbuje przepłynąć pod łodzią, co  może kończyć się dla niego tragicznie.

Dużą atrakcją są łodzie ze szklanym dnem, które dosłownie najeżdżają na żółwia. Te kontrowersyjne działania są, niestety, prawnie dozwolone.

Dla dobrego „selfie” turyści są gotowi niemal na wszystko. Nurkują w miejscach bytowania żółwi, pomimo zakazów, specjalnie wchodzą na teren chronionych plaż po zmroku i niepokoją samice w czasie gniazdowania.

Zagrożeniem dla tych pięknych zwierząt są także śmieci pozostawione przez turystów. Szczególnie niebezpieczne są foliowe reklamówki i woreczki, które żółwie biorą za swój przysmak - meduzy.

Głównym celem Caretta jest zachowanie ciągłości gatunku, a więc złożenie na plażach jaj. W tym celu muszą znaleźć wystarczającą ilość miejsca. Nowo budowane pensjonaty i hotele, które dla wygody turystów stawiane są jak najbliżej morza, powodują kurczenie się plaż.

W niektórych krajach  nadal uprawiane jest kłusownictwo. Carettacaretta są tam  „poławiane” dla mięsa, które jest rarytasem i atrakcją kulinarną dla turystów. Jego poławianie jest wręcz masowe.Miejscowa ludność ma w zwyczaju wykopywanie jaj żółwiowych do celów konsumpcyjnych. Gniazda okradane są z jaj również przez lisy i psy. Gatunek ten jest  tam zagrożony wyginięciem.

Wrażenia po obserwacji Carettakaretta w ich naturalnym środowisku są  niezapomniane i cudowne, ale ogromnie stresujące dla tej drugiej strony.

Przykład 2.

Półwysep Helski

Światowy Fundusz na rzecz Przyrody WWF Polska opublikował raport poświęcony wpływowi przemysłu turystycznego na Półwysep Helski, w którym donosi, że właściciele kempingów położonych w tym rejonie bezkarnie łamią prawo i niszczą środowisko. Jednym z głównych problemów przedstawionym w raporcie jest nadsypywanie piasku i rozbudowa kempingów od strony Zatoki Puckiej, wbrew obowiązującym zakazom. Zmiany linii brzegowej kempingów, czyli nielegalne dosypanie terenu kosztem wód Zatoki, przy jednoczesnym niszczeniu fragmentu siedliska, dotyczy większości pól kempingowych na odcinku Władysławowo - Chałupy.

Ten nielegalny proceder nadsypywania terenu przy kempingach odbywa się na obszarach Natura 2000, co więcej, bez kontroli i koniecznych zezwoleń. W efekcie, na terenie jednego z kempingów ważne i cenne trzcinowiska zostały w całości zniszczone, a w ich miejscu sztucznie usypano plażę.

Kempingi, w okresie wakacyjnym,przekraczają przyjętą pojemność osób na jeden hektar,która została ustalona na 150 osób. Sprzeczna z prawem jest również lokalizacja kempingów, które powinny być usytuowane w odległości 20 metrów od brzegu. Łamany jest też zakaz używania łodzi motorowych.

Inne zagrożenie dla przyrody, z przytoczonych w raporcie przykładów, to propagowanie masowej turystyki na mieliźnie Ryf Mew, jedynym, izolowanym w naturalny sposób od ludzi i infrastruktury, obszarem Zatoki Gdańskiej.Mielizna ma istotne znaczenie dla zapewnienia miejsca odpoczynku dla ptaków w czasie wiosennych i jesiennych migracji oraz dla fok. Mimo to, od kilku lat organizowane są tu spacery dla turystów. W efekcie może to doprowadzić do zniszczenia ważnej ostoi przyrody.

Przykład 3.

Polskie góry

Obszar Tatr, ze względu na swą ogromną wartość,oficjalnie został objęty szczególną ochroną przyrody. Niestety,teoria rozmija się z rzeczywistością, bowiem do działań tatrzańskich parków narodowych można mieć wiele zastrzeżeń. Dopuszcza się do wielu negatywnych, szkodliwych zjawisk takich jak:. kłusownictwo, łowiectwo, wybujała gospodarka schroniskowo-hotelowa, „tłumy” w popularnych miejscach, ruch samochodowy, napór infrastruktury, które stanowią poważne obciążenie dla przyrody.

W przypadku Tatr głównym czynnikiem niszczącym jest zwiększenie presji inwestycyjnej na ich obszarze. Można powiedzieć, że to, co obecnie dzieje się w polskich górach jest oznaką „rozwoju cywilizacyjnego gór” i reprezentuje trend ukierunkowany na bezwzględne wykorzystywanie zasobów przyrody. Poza tym pokazuje, jak w Polsce jest przestrzegane prawo krajowe i unijne oraz traktowana ochrona przyrody.

Polskie góry są zagospodarowywane w przyspieszonym tempie. Tym trendom sprzyja szybko rozwijająca się turystyka masowa, która zwykle nie liczy się z wymaganiami środowiska naturalnego. Tak dzieje się m.in. w Karpatach. Rozwojowi masowych form turystyki, w szczególności rozwojowi infrastruktury narciarstwa zjazdowego towarzyszą: oszpecenie krajobrazu górskiego, zagrożenie funkcjonowania i życia wielu gatunków roślin i zwierząt, katastrofy ekologiczne, tj. osuwanie się zboczy, odsłanianie skał, osuszanie rozległych terenów czy lawiny błotne.

Turystyka a środowisko

Negatywny wpływ przemysłu turystycznego na środowisko przyrodnicze wiąże się zazwyczaj z budową infrastruktury, tj. lotniska, drogi, porty, ośrodka wypoczynkowego itd. Infrastrukturę turystyczną tworzy się najczęściej w pobliżu atrakcyjnych krajobrazowo terenów, bowiem turyści oczekują malowniczych widoków z okien hoteli lub restauracji.

Obszary o najwyższych walorach przyrodniczych to zarazem najbardziej wrażliwe i cenne ekosystemy, szczególnie podatne na negatywne wpływy turystyki. Najbardziej dotkliwie odczuwają skutki obciążenia turystyką:

• obszary nadmorskie (wyspy, wody przybrzeżne, rafy koralowe, laguny, namorzyny, plaże i wydmy),
• obszary wysokogórskie,
• ekosystemy słodkowodne (stawy, jeziora, bagna).

Regionami w Europie, które najsilniej doświadczyły skutków ekologicznych zagrożeń związanych z turystyką są Alpy oraz wybrzeże Morza Śródziemnego – najczęściej odwiedzany region świata.

Z jakimi problemami dla środowiska wiąże się turystyka:

• ogólna degradacja środowiska,
• nadmierne zużycie wody,
• zanieczyszczenie wody- ścieki z obiektów hotelarskich i gastronomicznych, śmieci wytworzone przez organizatorów turystyki i turystów, wycieki benzyny i ropy z łodzi motorowych,
• zanieczyszczenie powietrza- emisja szkodliwych związków wywołana przez motoryzację i nowoczesne technologie grzewcze,
• odpady,
• zmiany w krajobrazie, ubożenie krajobrazu - zaśmiecanie regionów turystycznych, powstawanie miast turystycznych, zagęszczanie obiektów turystycznych, co zaburza rodzimy charakter krajobrazu,
• degradacja gleb- wydeptanie gleby przez turystykę pieszą, narciarstwo zjazdowe,
• utrata bioróżnorodności,
• zmniejszenie znaczenia funkcji zdrowotnej turystyki- agresje biologiczne wynikające z zanieczyszczenia wody, powietrza, agresje nerwowe wywołane nadmiernym hałasem,
• niszczenie roślinności - deptanie, łamanie gałęzi drzew, zbieranie roślin i grzybów, fragmentacja lasu wywołana uprawianiem narciarstwa, wycinanie lasów,
• szkody w świecie zwierząt - płoszenie zwierząt, ginięcie zwierząt w wypadkach samochodowych, szlaki turystyczne kolidujące z szlakami wędrówki zwierząt, zanik niektórych gatunków, hałas.

Zgodnie z prognozami dotyczącymi rozwoju turystyki światowej przewiduje się dalszy wzrost ruchu turystycznego.Aby zapobiec negatywnym skutkom rozwoju turystyki popularyzowane są nowe formy turystyki definiowane,jako turystyka zrównoważona, turystyka łagodna. Mają one ograniczyć niekorzystny wpływ masowego ruchu turystycznego.Głównymi priorytetami turystyki zrównoważonej są:

• turystyka powinna sprzyjać prowadzeniu zdrowego trybu życia w harmonii z przyrodą,
• ochrona środowiska powinna stanowić integralną część procesu rozwoju turystyki,
• turystyka powinna opierać się na zrównoważonych modelach produkcji i konsumpcji,
• turystyka, pokój, rozwój społeczno-ekonomiczny oraz ochrona środowiska są zjawiskami wzajemnie się warunkującymi.

Należy pamiętać, że zrównoważona turystyka jest jedyną alternatywą dla wyniszczającej turystyki masowej. Zazwyczaj turystyka ta powoduje poważną degradację środowiska.Często  naprawienie powstałych w ten sposób szkód staje się niemożliwe. 

Oprac. Aleksandra Szymańska

Źródła:

• S. Bosiacki, Gospodarka turystyczna w XXI wieku - stan obecny i perspektywy rozwoju, AWF Poznań, Poznań 2002.

• Bożek, Turystyka masowa kontra Karpaty, [w]: „Dzikie życie” 2006 nr 10
• Czerwiński, Podstawy turystyki, Warszawa 2015
• Raport WWF „Przemysł turystyczny i przyroda morska na Półwyspie Helskim”, oprac. zbior., 2011, tekst dostępny w Internecie:

http://www.wwf.pl/?7500/Kempingi-wbrew-zakazom-marsze-wbrew-przyrodzie

• Poprzedni artykuł