Lasy w walce z globalnym ociepleniem klimatu

Szczegóły

Kategoria: Ekologia i środowisko

Na ostatniej Konwencji Klimatycznej w Paryżu Polska przedstawiła koncepcję eksperymentalnych leśnych gospodarstw węglowych, które poprzez odpowiednie zalesianie wyselekcjonowanymi gatunkami drzew zwiększałyby wchłanianie dwutlenku węgla. Program byłby realizowany w latach 2017-2020 i pozwoliłby podmiotom gospodarki narodowej, objętym Europejskim Systemem Handlu Emisjami, nabywać na rynku alternatywnym od Lasów Państwowych jednostki dwutlenku węgla pochłanianego przez zasoby leśne.

Na Szczycie Ziemi w Rio de Janeiro w 1992 roku, w przyjętej Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatycznych, zwanej dalej konwencją klimatyczną, zawarto postanowienia dotyczące zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych do atmosfery. Kwestię tę uszczegółowiono pięć lat później tzw. Protokołem z Kioto, a także późniejszymi umowami ustanawiającymi określone limity emisji tych gazów oraz możliwości obrotu handlowego emisjami.

Na ostatniej Konwencji Klimatycznej, która odbyła się w grudniu 2015 roku w Paryżu po raz pierwszy uznano lasy za systemowy mechanizm mogący przyczynić się do hamowania globalnego ocieplenia. Polska przedstawiła tam nowatorską koncepcję eksperymentalnych leśnych gospodarstw węglowych, czyli obszarów leśnych w których prowadzona będzie specjalna gospodarka leśna zmierzająca do pochłaniania przez las większej ilości dwutlenku węgla.W opinii specjalistów, realizacja tej koncepcji pozwoli na zaabsorbowanie w ciągu 10 lat około 40 mln ton dwutlenku węgla. Zdaniem przedstawicieli  Lasów Państwowych, z jednego hektara lasu bukowego o kubaturze 200 m³ można wychwycić o 10 proc. dwutlenku węgla więcej niż emisji absorbowanej przez zwykły las. Wyrażono również pogląd, że pochłanianie węgla przez kompleksy leśne powinno być wpisane w ramy europejskiego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych, zaś jednostki redukcji emisji powinny stać się przedmiotami obrotu na analogicznych zasadach, jak jednostki uprawnień do emisji.

Trzeba jednak podkreślić, że obecnie ani Lasom Państwowym, ani żadnemu gospodarstwu leśnemu za pochłonięte zanieczyszczenia nie należy się gratyfikacja. To tzw. ciężar publiczny wynikający z artykułu 84 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, stanowiącego o nieodpłatnym ponoszeniu przez wszystkich obowiązków na rzecz dobra wspólnego. Jeśli jednak wartość pochłoniętych gazów cieplarnianych będzie większa niż ustalony próg (dla Polski 27,1 mln ton rocznie), warto skorzystać z szansy, że nadwyżka jest następstwem zrealizowanych przez gospodarstwa leśne działań dodatkowych. Wówczas, zdaniem dyrektora Lasów Państwowych, Konrada Tomaszewskiego, Polska będzie mogła  wykazywać efekty pochłaniania dwutlenku węgla przez lasy nie tylko w ramach działania publicznego.  Uzyskanie oczekiwanych efektów możliwe jest poprzez wprowadzenie w życie różnorodnych metod działania, wśród których można wymienić: odpowiednie urządzanie i hodowlę lasu, rewidowanie wieku, w którym drzewostany poddawane są wymianie pokoleniowej, zmianę struktury gatunkowej czy doskonalenie ochrony przeciwpożarowej. Ocenia się, że dzięki dodatkowym zabiegom, zarządzane przez Lasy Państwowe kompleksy mogą pochłaniać dodatkowe 20 mln dwutlenku węgla. Obecnie kształtuje się ono na poziomie 11,7 mln ton CO₂ rocznie.

Jeszcze w tym roku przewidywane jest uruchomienie projektu badawczego, którego celem będzie odpowiedź na pytanie, czy gospodarstwa leśne realizujące i wykazujące efekty swoich działań ponad ciężar publiczny mają rację bytu?Kolejny problemem, z jakim zmierzą się pomysłodawcy tej koncepcji, dotyczy możliwości finansowego obrotu dodatkowymi jednostkami gazów cieplarnianych. Jeżeli zaistnieje taka ewentualność, to następnym etapem będzie analiza możliwości wykorzystania pozyskanych z tego tytułu środków przez Lasy Państwowe i inne gospodarstwa leśne z przeznaczeniem np. na rozwój terenów niezurbanizowanych, oczywiście w zgodzie ze środowiskiem przyrodniczym.Leśne gospodarstwa węglowe mają powstawać, w pierwszej kolejności, w Leśnych Kompleksach Promocyjnych. Przewidywany jest również udział jednostek prywatnych, jeśli tylko ich właściciele wyrażą zainteresowanie tym projektem.W Polsce istnieje obecnie 25 Leśnych Kompleksów Promocyjnych o łącznej powierzchni 1267803 ha. Są to pilotażowe obszary wdrażania proekologicznej polityki leśnej państwa, obejmujące duże i zwarte obszary leśne. Największe z nich to: LKP Puszcza Notecka – 137 273 ha, LKP Lasy Mazurskie – 118 216 ha, LKP Bory Tucholskie – 84 140 ha i LKP Puszcza Świętokrzyska – 76 885 ha.

Nadzór nad realizacją koncepcji leśnych gospodarstw węglowych  będzie sprawować niezależna instytucja audytorska. Zadaniem Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, jako jednostki współodpowiedzialnej, będzie opracowanie szczegółowego programu działań, które, po zatwierdzeniu przez dyrektora generalnego Lasów Państwowych,  zostaną skierowane do ministra środowiska. Nieodzownym elementem opracowanego planu będzie prognoza wytwarzania jednostek pochłoniętej emisji. Przewidywane jest również prowadzenie szczegółowego monitoringu bogactwa przyrodniczego oraz zmian w zakresie gospodarki wodnej.  Zgodnie z deklaracją pomysłodawców, omawiany projekt nie naruszy ustaleń Konferencji Stron Konwencji Klimatycznej w Durbanie i polskie gospodarstwa leśne, tak jak dotychczas, będą wypełniać swoje zobowiązania wobec państwa, w zakresie stabilizacji gazów cieplarnianych.

Wyniki uzyskane podczas realizacji projektu mają być na bieżąco wykorzystywane do nowelizacji prognozy mierzonej w jednostkach pochłoniętej emisji. W przypadku wystąpienia ewentualnych problemów przewidziana została podwójna asekuracja systemu, która polegałaby na tworzeniu tzw. rezerwy jednostek pochłoniętej emisji oraz możliwości pokrycia niewytworzonych jednostek nadwyżkami niewykorzystanymi w pierwszym okresie okresu rozliczeniowego zadeklarowanego Protokołem z Kioto, w 2012 roku.

Obowiązkiem Lasów Państwowych byłoby dostarczanie ministrowi środowiska okresowych sprawozdań i raportów sumarycznych, które stanowiłby podstawę do uzyskania stosownych akceptacji ze strony Komisji Europejskiej oraz jednostek Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Konwencji Klimatycznej.

Wprowadzenie w życie eksperymentalnego systemu obrotu jednostkami pochłoniętej emisji wymaga opracowania specjalnego aktu prawnego, który regulowałby wszelkie sprawy finansowe i organizacyjne.

Podjęto już rozmowy z potencjalnymi nabywcami jednostek pochłoniętego węgla. Na międzynarodowej konferencji w Tuczynie, 28-29 kwitania 2016 roku Lasy Państwowe podpisały listy intencyjne z przedstawicielami Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa, PKN Orlen, Grupy Tauron i ENEA.

Eksperymentalny program tworzenia leśnych gospodarstw węglowych byłby realizowany w latach 2017-2020. Pozwoliłby on podmiotom gospodarki narodowej, objętym systemem ETS (Europejski System Handlu Emisjami), nabywać na rynku alternatywnym, od Lasów Państwowych, jednostki dwutlenku węgla pochłanianego przez zasoby leśne, w następstwie działań dodatkowych w leśnictwie.

Uruchomienie (na zasadach pilotażowych) krajowego systemu nabywania przez podmioty sektora energetycznego tzw. jednostek pochłoniętej emisji przez lasy, wydaje się niezbędne dla stworzenia ram czasowych, koniecznych do przeprowadzenia modyfikacji procesów technologicznych spalania węgla kamiennego i brunatnego, umożliwiających zmniejszenie emisji dwutlenku węgla do atmosfery. Program pozwoli na wywiązanie się, przy zachowaniu bezpieczeństwa ekonomicznego państwa, z limitów emisyjnych wynikających z pakietu klimatyczn-energetycznego UE oraz da szansę społeczności międzynarodowej na ustosunkowanie się do tej innowacyjnej koncepcji.

Wprowadzenie w życie opisywanego systemu jest szansą na przyczynienie się lasów do stabilizacji gazów cieplarnianych w atmosferze, a zwłaszcza do zwiększenia ich funkcji jako naturalnego zbiornika węgla organicznego.

Oprac. Joanna Radziewicz

Literatura:

1. Drabarczyk J.: Zatrzymać węgiel w lesie. Głos Lasu 2016 nr 1, s. 12-14.
2. Fronczak K.: Gra o klimat. Przyroda Polska 2016 nr 7, s. 4-5.
3. Wąsik Z.: Emisja CO2: Gdzie leśne gospodarstwa węglowe? Dokument dostępny w Word Wide Web: http://www.portalsamorzadowy.pl/ochrona-srodowiska/emisja-co2-gdzie-lesne-gospodarstwa-weglowe,80059.html

• Następny artykuł