Dwory z ruin powstają cz.2

Szczegóły
Kategoria: W polskich dworach, dworkach…

Przez ostatnie dziesiątki lat tak wiele ważnych obiektów, dla podtrzymania tożsamości narodowej Polaków, przestało istnieć. Jednak w ostatnim czasie coraz częściej się słyszy o ratowaniu i odbudowie polskich dworów i pałaców, co daje nadzieję na to, że zachowana zostanie tradycja polskiego dworu. Poniżej przybliżamy historię kilku budynków ocalonych od niebytu.

Historia takich dworów często jest podobna, wyeksploatowane i zdewastowane budynki są odbudowywane przez prywatnych inwestorów. Kosztuje to wiele wysiłku, mnóstwo formalności i funduszy, ale efekt końcowy rekompensuje wszystkie przeciwności. W pierwszej części artykułu przedstawiliśmy kilka niezwykle ciekawych dworów, które miały to szczęście, że znalazły inwestorów i zostały odbudowane. Teraz prezentujemy następne, o których warto napisać…

Świetność dworu w Świdniku(małopolskie) zbudowanego w 1752 r., dla rodziny Rogowskich,trwała dwa wieki. To jedna z najciekawszych dawnych siedzib ziemiańskich południowej części Małopolski. Ten modrzewiowy dwór alkierzowyznalazł się na krawędzi zagłady po parcelacji majątku w wyniku reformy rolnej i wysiedleniu ostatniej właścicielki. Opuszczony i zaniedbany popadł w ruinę. Po 1945 r. był m.in. siedzibą władz gromadzkich i szkoły.W latach 1958 - 1959 był remontowany. Dopiero jednak kapitalny remont przeprowadzony w latach 1978 - 1980 pozwolił na uratowanie obiektu. W 1991 roku dwór wraz z parkiem przejęła gmina Łukowica, wydzierżawiając go następnie prywatnym osobom. Niestety,pozostał niezamieszkały i szybko zaczął ponownie niszczeć.Uszkodzony dachpowodował  zawilgocenie ścian.W takim stanie trafił do prawowitego spadkobiercy, który sprzedał nieruchomość. Na zakup dworu zdecydowali się w 2002 roku Maria i Krzysztof Twardowscy z sąsiedniej wsi Owieczka, którzy zainwestowali swój cały dotychczasowy dorobek życiowy w zaniedbany zabytek, wiążąc z nim swoją przyszłość. Obecnie, w wyremontowanym dworze organizowane są liczne imprezy okolicznościowe, konferencje i wesela.

Na odbudowę XVII-wiecznego dworu w Dąbrówce(małopolskie) długo czekano, ale w końcu się udało. Zabytek ma być odtworzony tak, jak wyglądał 16 lat temu (w 2000 r.),przed rozbiórką.Dwór wybudowany został przez Strzałów herbu Kotwicz, ówczesnych właścicieli wsi. Pierwotny, barokowy dwór został zmieniony poprzez nadbudowanie przez ostatniego właściciela Dąbrówki, Wojciecha Łubieńskiego (od początku XX w.),drewnianego piętra. Łubieńscy zamieszkiwali go do końca II wojny światowej. Po wojnie we dworze znajdowały się prywatne mieszkania.

Dwór jest murowany, z kamienia w kondygnacji dolnej, drewniany w drugiej kondygnacji. Wybudowany na rzucie prostokąta z dwiema trójkondygnacyjnymi wieżyczkami, flankującymi elewację frontową. Układ wnętrz dwutraktowy, z sienią na osi. Budynek pokryty jest dachem mansardowym, wieżyczki daszkami czterospadowymi.

Dwór odbudowuje Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej ze Stryszowa. Jest odtwarzany w pierwotnym kształcie na tak zwanym Grodzisku w Dąbrówce, w sąsiedztwie powstającego sztucznego jeziora. Rekonstrukcja dworu o powierzchni 500 metrów kwadratowych kosztuje 2 mln złotych.Gmina zamierza urządzić tutaj muzeum, w którym mają być prezentowanie m.in. znaleziska archeologiczne z zalewanych terenów.

W Wierzenicy(wielkopolskie), na skraju Puszczy Zielonka, pośród 3,5 hektarowego parku stoi XIX wieczny dwór. Siedziba rodowa jednego z najsłynniejszych polskich filozofów - Augusta Cieszkowskiego. Jest budynkiem parterowym, na którego osi wznosi się piętrowy ryzalit zwieńczony trójkątnym frontonem. Dwór otoczony jest rozległymi zabudowaniami folwarcznymi (XIX-XX wiek) i parkiem krajobrazowym z pierwszej połowy XIX wieku. W latach 80. XX wieku częściowo przebudowany bez zachowania szacunku dla jego pierwotnej formy.W latach 2008-2012 dwór przeszedł kapitalny remont. Oddano do użytku bibliotekę, 2 salony, 5 komfortowych apartamentów hotelowych, oraz dużą salę o powierzchni ponad 100 metrów kwadratowych. Stare wnętrza, nie tracąc nic ze swojego uroku, zyskały najnowocześniejsze rozwiązania.

Dwór w Śmiłowie (świętokrzyskie)to obecniejedna z najpiękniej zachowanych ziemiańskich rezydencji w Polsce. A dodatkowo jej właściciele, po przywróceniu dawnej świetności, udostępniają ją do zwiedzania.Dwór zbudował pod koniec XVIII wieku, w barokowym stylu, Józef Wierciński. W latach 20. następnego stulecia został przebudowany przez jego zięcia, Cypriana Baczyńskiego i otrzymał klasycystyczną formę. Przejęty po wojnie przez państwo był przypadkowo użytkowany. W 1985 r., w stanie bliskim ruiny, kupili dwór wraz z otaczającym parkiem Janina i Bogdan Szczerbowscy, którzy przystąpili do jego odrestaurowania. Nowi właściciele odtworzyli przed dworem, według dawnych wzorów,gazon z brukowych kamieni. Za budynkiem urządzili ogród francuski z bukszpanami, wśród których rosną róże.

Dwór ma typowy dla XVIII wieku, amfiladowy układ - dwa ciągi pokoi, na osi hol z wyjściem do ogrodu. Odtworzony został parkiet według oryginalnych wzorów z tego okresu. Z dawnego wyposażenia nie zostało prawie nic. Właścicielom udało się jednak urządzić wnętrza tak, jak mogły wyglądać u dawnych właścicieli.

Odrestaurowanie zabytku trwało długo i kosztowało dużo, ale efekty są dziś imponujące.Szczerbowscy mieszkają w nim, a także oprowadzają zwiedzających po swoich pokojach, w których zgromadzili wiele cennych, zabytkowych przedmiotów.

Zabytkowy dwór w Leńczach(małopolskie) został zbudowany w I poł. XIX w., przez właścicieli Leńcz - rodzinę Brandysów. W 1945 r. majątek został przejęty przez skarb państwa i rozparcelowany. Jest budynkiem dwukondygnacyjnym, murowanym, zbudowanym na rzucie prostokąta, o symetrycznym układzie wnętrza, które podzielono na dwa trakty z centralną sienią.Elewacja frontowa jest symetryczna, pięcioosiowa, z ryzalitami. Parter ozdobiony boniowaniem, a wyższe kondygnacje są oddzielone wąskim gzymsem i ozdobione lizenami. Dwór przykryty jest dwuspadowym dachem z naczółkami.

Od 1957 r. tzw. resztówka dworska należała do Nadleśnictwa z Andrychowa. W 1981 r. zdewastowany (w 80 %) dwór wraz z zabudowaniami gospodarczymi i parkiem zakupił Jan Raczek, który przeprowadził generalny remont obiektu w 1984 r. Otynkowano wówczas budynek, odnowiono, poprawiono ściany, odgruzowano piwnice. Remont nie zniszczył pierwotnego charakteru dworu. Obecnie obiekt, po kolejnym remoncie, pełni funkcję hotelową.

Barokowy dwór w Rudzach(małopolskie)zbudowany został pod koniec wieku XVIII przez Jana Bibersteina Starowieyskiego, burgrabiego krakowskiego. Ostatnią, przedwojenną właścicielką dworu była Rozalia Penkala. W 1945 r. majątek został rozparcelowany. Do końca lat 90. XX wieku, we dworze siedzibę miała szkoła podstawowa.

To budynek murowany, parterowy z facjatą, zakończoną trójkątnym, schodkowym szczytem. Zbudowany na planie prostokąta, z trzema wydatnymi ryzalitami od ogrodu i z płytkim ryzalitem od frontu. Na osi budynku znajduje się sień i pierwotnie był salon, po obu stronach po dwa pokoje, flankowane mniejszymi pomieszczeniami, które początkowo miały charakter gospodarczy. Dach czterospadowy, kryty pierwotnie gontem. Na szczycie widnieje herb Jastrzębiec (Bobrowskich). Tenże herb umieszczony jest też na żelaznym balkonie facjaty. Obecny właściciel dworu odnowił go i dziś mieści się tu Edukacyjne Gospodarstwo Agroturystyczne, zwane Dworkiem Młynarza.

W latach 1862-1864 Tytus Drohojski,na terenie nowo powstałego parku w Ryczowie(małopolskie)wybudował dwór w tak zwanym stylu arkadowym, wywodzącym się z architektury niemieckiej.Obiekt, ze względu na swą wielkość, określano często mianem pałacu. To dwór dwukondygnacyjny, o ścianach wymurowanych z cegły i otynkowanych. Wzniesiony na planie prostokąta, szerokofrontowy, asymetryczny, podpiwniczony. Budynek przykryty został dachami dwuspadowymi z dachówką ceramiczną. Dwór znajduje się na skraju południowej części parku. Park pod względem przyrodniczym stanowi ciekawą enklawę urządzonej zieleni, reprezentowanej przez kilkadziesiąt starych drzew w wieku 100-250 lat.

Do 1945 r. właścicielem majątku był Zygmunt Piasecki - dowódca Krakowskiej Brygady Kawalerii. Po II wojnie światowej majątek został rozparcelowany, a budynki folwarczne i dwór przejęły nowo powstałe Państwowe Gospodarstwo Rolne. Od lat 70. w budynku dworu i w budynkach folwarcznych mieściły się biura oraz sklepy Gminnej Spółdzielni Samopomoc Chłopska. W 1991 r. córka generała Zofia Piasecka-Tarabuła kupiła pałac i park. Naprawiono wówczas dach i zawalone stropy, osuszono piwnice, odbudowano taras, wyremontowano wnętrza, odnowiono polichromię. Założona w 2010 r. fundacja „Pałac w Ryczowie” planuje udostępnić we dworze bogate zbiory sztuki Marty Tarabuły, właścicielki Galerii Zderzak, wnuczki gen. Piaseckiego. Wraz z Izbą Pamięci utworzą one muzeum regionalne o unikalnym charakterze niepodległościowo-artystycznym.

 

To historia zaledwie kilku - strażników tradycji i świadków dziejów naszych przodków - z wielu tysięcy siedzib ziemiańskich, jakimi usiana była przedwojenna wieś polska, które ocalono od zapomnienia. Miejmy nadzieję, że wiele innych jeszcze „świadków „ minionego czasu powróci do swojej świetności.

 

Oprac. Aleksandra Szymańska

 

Źródła:

Submit to FacebookSubmit to Google PlusSubmit to Twitter