Motyle – uczta dla oczu
- Szczegóły
- Kategoria: Wiadomości rolnicze
Motyle należą do najpiękniejszych i najbardziej fascynujących zwierząt na ziemi. Różnorodność kolorów ich skrzydeł, nieporadny lot i delikatność powoduje, że motyle są symbolem ulotności chwil szczęścia. Badaczy zachwycają bogactwem zadziwiających form oraz niezwykłymi zachowaniami, pasjonują artystów i inspirują projektantów sztuki użytkowej. Wzbudzają pozytywne emocje, nawet u tych, którzy z rezerwą patrzą na owady.
Motyle to, zaraz po chrząszczach, najliczniejsza grupa owadów. Obecnie na świecie żyje ponad 165 tysięcy gatunków motyli, z czego w Polsce ponad 3 tysiące. Występują na wszystkich kontynentach, oprócz Antarktydy. Są stosunkowo dobrze poznane, choć rozmaite oceny wskazują, że jeszcze kilkadziesiąt tysięcy gatunków jest do okrycia i opisania na obszarach tropikalnych.
Motyle to inaczej łuskoskrzydłe, co ma związek z charakterystyczną cechą tych owadów, którą stanowią łuski pokrywające skrzydła, tworzące dla każdego gatunku wzór, który dla nas ma walory estetyczne, a dla motyli jest warunkiem przeżycia. W rozwoju osobniczym motyle przechodzą przeobrażenie zupełne, co oznacza, że ich cykl życiowy składa się z czterech stadiów rozwojowych: jaja, gąsienicy, poczwarki i postaci dorosłej. Żyją w zależności od gatunku od kilku godzin do kilku miesięcy. Istnieje kilka umownych podziałów motyli, na przykład ze względu na wygląd i porę lotu - na motyle dzienne oraz ćmy; oraz podział ze względu na wielkość - na motyle większe i mniejsze.
Na każdym kontynencie można znaleźć istne „perełki” wśród motyli. Uwielbiany jest zarówno Papilio Lorquinianus z Australii za niezwykłą morską zieleń skrzydeł; motyl nocny Chrysiridia Rhipheus z Madagaskaru uważany za jeden z najpiękniejszych i najbardziej imponujących, poszukiwany przez kolekcjonerów za fantastyczną „tęczową” barwę łusek; jak i polski paź królowej - piękny żółty motyl z czarnymi i niebieskimi wzorami uważany za najpiękniejszego motyla na świecie.
Wśród najpiękniejszych motyli na świecie warto zwrócić uwagę na kilka, niezwykle cennych okazów, które najbardziej fascynują kolekcjonerów.
Papilio Ulysses - motyl dzienny z rodziny paziowatych. Pochodzenie: Australia, Nowa Gwinea. Rozpiętość skrzydeł: 14 cm. Motyle te stosują kamuflaż, gdy np. siedzą na roślinie - wówczas intensywny niebieski kolor ich skrzydeł zanika, aby mogły one „zlać się” z otoczeniem. Męskie osobniki często przyciągane są przez niebieskie przedmioty, które przypominają im samice.
Papilio Rumanzovia – motyl z rodziny paziowatych. Pochodzenie: Australia, Filipiny, Borneo, Jawa, Sumatra. Gatunek został tak nazwany przez Johanna Friedricha von Eschscholtza na cześć Nicholasa Rumanzowa, kanclerza Cesarstwa Rosyjskiego
Morpho Cypris - motyl dzienny z rodziny rusałkowatych. Pochodzenie: Ameryka Południowa, Panama, Kolumbia.
Graphium Weiskei - motyl dzienny z rodziny paziowatych. Pochodzenie: Australia, Papua Nowa Gwinea
Ornithoptera Priamus Poseidon - motyl dzienny z rodziny paziowatych. Pochodzenie: Papua Nowa Gwinea, Wyspy Salomona, południowa Australia.
Cymothoe Sangaris. Pochodzenie: Środkowa Afryka, Filipiny.
Attacuslorquini - nocny motyl, uznawany za największą ćmę świata i dlatego często spotykany w hodowlach. W naturze występuje w Azji Południowo-Wschodniej, w południowych Chinach i Indonezji. Rozpiętość skrzydeł 25-30 cm.
Delias Hyparete – motyl średniej wielkości. Pochodzenie: Sri Lanka, Indie, Java, Sumatra .
Rusałka pawik - motyl zimujący. Pochodzenie: Polska, występuje w całym kraju. Spotykany w Azji i Europie. Cechą charakterystyczną tego gatunku, są duże, wielokolorowe (niebiesko-czarne) plamki („pawie oczka”) na końcach przednich i tylnych skrzydeł. Te plamki to mechanizm obronny; imitując oczy mają zasugerować ewentualnemu napastnikowi, że czai się tutaj groźny drapieżnik.
Obecność motyli w życiu człowieka pomaga, ale i szkodzi. Poza urodą motyle (także ćmy) mają duże znaczenie gospodarcze, zarówno te dobre, jak i złe:
- Uczestniczą w zapylaniu roślin - większość postaci dorosłych motyli odżywia się nektarem kwiatów, przy okazji je zapylając. Ich rola w zapylaniu kwiatów nie jest jednak tak istotna jak pszczół czy trzmieli. Wiele gatunków roślin, wyspecjalizowało się w wytwarzaniu kwiatów dostosowanych do zapylenia właśnie przez motyle (np. kielisznik, wiesiołek lepnica, wiciokrzew, podkolan).
- Dostarczają jedwabiu - gąsienice jedwabnika morwowego hodowane głównie w Chinach i na Półwyspie Indyjskim ze względu na cenne, jedwabne nici oprzędu (kokonu). Kokony jedwabnika zbudowane są z niezwykle długich nici (1,5 do 3 km z pojedynczego oprzędu) o szczególnych właściwościach fizycznych i wielkiej wytrzymałości. Dlatego hodowla tego gatunku jest podstawą produkcji jedwabiu. Gatunek ten został udomowiony prawdopodobnie już ok. 5500 lat temu i obecnie nie występuje w naturze. Tysiące lat hodowli spowodowały, że owad ten nie jest w stanie przetrwać bez opieki człowieka.
- W niektórych krajach tropikalnych Azji i Afryki gąsienice motyli stanowią pokarm dla tamtejszych ludzi (są cennym źródłem białka).
- Gąsienice licznych motyli są niebezpiecznymi szkodnikami na polach, w lasach i ogrodach. Wyrządzają one szkody żerując na liściach, kwiatach lub owocach.
- Mole w siedliskach ludzkich uszkadzają materiały pochodzenia organicznego.
- Włoski niektórych gąsienic z rodziny korowódek są trujące i przy kontakcie z nimi mogą powodować reakcje alergiczne o ciężkim przebiegu.
- Niektóre gatunki motyli hodowane są jako laboratoryjne organizmy doświadczalne.
Motyl żyje intensywnie i szybko umiera. Z gracją przelatuje z jednego kwiatka na drugi, czasem przysiada i spija słodki nektar. Jego życie upływa na poszukiwaniu partnera, składaniu jak i cieszeniu naszych oczu…
Oprac. Aleksandra Szymańska
Źródła:
- Buszko, Najpiękniejsze motyle i trzmiele, Rzeszów 2010
- Marent, Motyle, Warszawa 2013
- Tolman, Motyle Polski i Europy, Dąbrowa Górnicza 2007
- Twardowski., K. Twardowska, Atlas motyli – 250 gatunków motyli, Warszawa 2014
