Morwa indyjska – mało znana roślina o walorach prozdrowotnych

Szczegóły

Kategoria: Natura i my

Noni, morwa indyjska jest tropikalnym, wiecznie zielonym drzewem, które od ponad 2000 lat zajmuje ważne miejsce w azjatyckiej medycynie ludowej. Owoce noni były wykorzystywane do leczenia przeziębienia, kaszlu i chorób wątroby. Badania naukowe wskazują na ich działanie antybakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwnowotworowe i kardioprotekcyjne. Zawierają wiele cennych związków bioaktywnych, wśród których do najważniejszych zalicza się fenole, kwasy organiczne i alkaloidy.

Wykorzystanie poszczególnych części rośliny

Morwa indyjska (Morinda citrifolia L.)  to gatunek rośliny z rodziny marzanowatych pochodzący z Azji i Australii, szeroko rozprzestrzeniony, głównie w strefie międzyzwrotnikowej, używany w lecznictwie i barwiarstwie. W medycynie ludowej różnych grup etnicznych zamieszkujących naturalne rejony występowania rośliny, surowcem leczniczym były niemal wszystkie jej części, chociaż szczególne właściwości zdrowotne przypisywano owocom. Wykorzystywano je do stymulacji układu odpornościowego, zwalczania bakterii, grzybów i pasożytów, a także do leczenia przeziębienia, kaszlu, chorób wątroby i malarii.

W tradycyjnej medycynie chińskiej korzenie, nazywane Ba Ji Tian, były stosowane przy impotencji, bólach menstruacyjnych oraz bólach brzucha. Z nasion, bogatych w kwas linolowy oraz α-tokoferol pozyskiwano olej, który przeciwdziałał wysuszaniu skóry i służył łagodzeniu podrażnień. Z kolei na Wyspach Polinezyjskich najczęściej korzystano z dobroczynnych właściwości liści morwy indyjskiej. Zawierają one podobne ilości witamin i aminokwasów co owoce, chociaż istotne różnice w składzie dotyczą zawartości mikroelementów. Liście stanowią lepsze źródło potasu (ok. 2300 mg / 100 g suszonych liści) i sodu (ok. 540 mg / 100 g suszonych liści). W przypadku świeżych owoców 90 proc. masy stanowi woda, a około 8,4 proc. to składniki mineralne, jak potas, wapń, magnez i fosfor. Zawierają też witaminę C, alkaloidy (kseronina), kwasy organiczne (głównie kwas kapronowy i kaprylowy) i związki fenolowe. Są bogate w flawonoidy (190 mg/100 g), taniny (525,3 mg/100 g) i karotenoidy (515,7 µg/100 g).

Przed 1997 rokiem produkty z noni nie były powszechnie stosowane w Unii Europejskiej i zgodnie z Rozporządzeniem (WE) nr 258/97 zostały sklasyfikowane jako Nowa Żywność. W 2003 roku Komisja Europejska wydała decyzję zezwalającą na wprowadzenie do obrotu soku z owoców noni, jako nowego składnika żywności do stosowania w pasteryzowanych sokach owocowych. Kolejne wpisy z 2008 i 2010 roku rozszerzyły ten zapis o postanowienia dotyczące sprzedaży produktów z liści morwy indyjskiej, przecierów i koncentratów. Oprócz wyrobów spożywczych, z nani przygotowuje się również mydła i środki higieniczne do pielęgnacji twarzy. Na Hawajach, z korzeni pozyskuje się żółty barwnik używany do farbowania tkanin, a z kory pochodzi brązowo-purpurowy pigment używany do batików.

Właściwości prozdrowotne

W walce z chorobą nowotworową

Chociaż w literaturze nie podają niepodważalnych dowodów na temat przeciwnowotoworowego działania noni, to obserwacje pojedynczych przypadków wskazują, że zawarte w różnych częściach rośliny związki czynne mogą przyczynić się do zahamowania rozwoju uszkodzonych komórek.  Niektórzy badacze wykazali aktywność przeciwnowotworową substancji obecnej w korzeniach – damnakantalu, który przeciwdziała wzrostowi komórek raka jelita grubego, inni udowodnili, że ekstrakt z noni powoduje obumieranie komórek nowotworowych płuc (NCI-H23), kolejni dostarczyli dowody na inhibicję wzrostu dwóch linii komórkowych raka szyjki macicy (HeLa i SiHa) dzięki zawartym w roślinie składnikom.

Przeciw miażdżycy

Badania naukowe na pacjentach uzależnionych od nikotyny, z nieprawidłowym profilem lipidowym, wykazały, że owoce morwy indyjskiej hamują utlenianie "złego" cholesterolu LDL i trójglicerydów, przy jednoczesnym wzroście stężenia cholesterolu HDL. U badanych, którzy codziennie pili sok z noni, odnotowano poprawę profilu lipidowego po 30 dniach kuracji.

Działanie hipoalergiczne

W toku doświadczeń na szczurach wykazano, że podawanie ekstraktu z owoców noni zwierzętom z cukrzycą spowodowało obniżenie stężenia glukozy we krwi i poziomu hemoglobiny glikowanej. Zaobserwowano również wzrost insuliny w osoczu. Badacze sugerują, że efekt ten może być wynikiem obecności w owocach triterpenów i saponin.

Na dolegliwości układu pokarmowego

Mieszkańcy Polinezji wykorzystywali owoce noni do leczenia chorób układu pokarmowego. Wyniki współczesnych badań wskazują na możliwość ich zastosowania w zapobieganiu infekcji żołądka i jelit. Działanie przeciwdrobnoustrojowe wykazują przede wszystkim związki z grupy antrachinonów i triterpenów.

Łagodzenie bólu

W polinezyjskiej medycynie ludowej sok z owoców noni był stosowany jako płyn do płukania gardła, w celu złagodzenia jego bólu. Naukowcy zbadali liofilizowany ekstrakt z korzeni noni i odkryli substancję, która zapobiega bólowi. Wykazywała ona działanie przeciwbólowe, porównywalne z działaniem morfiny (75 do 81 proc. spadku odczuwania bólu), ale była od niej znacznie mniej toksyczna.

Działanie przeciwdrobnoustrojowe

Wyniki badań naukowych wskazują, że owoce noni wykazują działanie przeciwdrobnoustrojowe przeciw bakteriom: Bacillus subtilis, Staphylococcus aureus,, Lactobacillus lactis, Streptococcus thermophilus, Pseudomonas aeruginosa, Salmonella typhi, Escherchia coli, Vibrio harveyi, Klebsiella pneumoniae, Shigella flexneri, Salmonella paratyphi, A., Aeromonas hydrophila, Vibrio cholerae, Chromobacterium violaceum, Enterobacter faecalis. Podczas przeprowadzania doświadczeń wykorzystano ekstrakt metanolowy, octanu etylu i heksanowy, przy czym największy potencjał hamujący rozwój drobnoustrojów wykazał ten pierwszy.

Najsilniejsze działanie przeciwgrzybicze  zaobserwowano wobec Trichophyton mentagrophytes, Penicillum sp., Fusarium sp. i Rhizopus sp.

Właściwości przeciwutleniające

Morwa indyjska jest bogatym źródłem przeciwutleniaczy. Ekstrakty mentolowe i octanu etylu poszczególnych jej części, charakteryzują się zróżnicowaną aktywnością przeciwutleniającą. Ekstrakty z owoców wykazują zdolność redukowania jonów żelaza i wygaszania wolnego rodnika ABTS₊. Z kolei, sok z tej rośliny silnie przeciwdziała anionorodnikom ponadtlenkowym i wodorotlenkom lipidów. W wyniku doświadczeń udowodniono, że sok z noni cechuje się prawie trzykrotnie większą zdolnością zmiatania rodnika ponadtlenkowego, niż witamina C i prawie jednokrotnie wyższą, niż proszek z nasion winogron.

Amerykańska Agencja Żywności i Leków (Food and Drug Administration - FDA) podkreśla, że owoce noni nie leczą i nie zapobiegają różnym chorobom. Dotychczasowe badania nie dają jednoznacznej odpowiedzi w zakresie właściwości prozdrowotnych morwy indyjskiej. Sugerują jedynie, że roślina może mieć leczniczy wpływ na organizm. W związku z tym konieczne są dalsze badania w tym zakresie.

Przeciwwskazania

Ze spożywania morwy indyjskiej powinny zrezygnować:

• osoby przyjmujące leki na nadciśnienie,
• osoby zażywające leki regulujące krzepliwość krwi,
• osoby przyjmujące leki moczopędne,
• osoby z chorobami nerek,
• osoby z hiperkalcemią,
• osoby z zaburzeniami rytmu serca,
• dzieci,
• kobiety w ciąży,
• kobiety karmiące piersią

Oprac. Joanna Radziewicz

Literatura:

1. Stobnicka A., Gniewosz M., Miętuszewska A.: Przeciwbakteryjne działanie soków owocowych z żurawiny, rokitnika, noni i goji,. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna 2011 nr 3.
2. Kulczyński B., Gramza-Michałowska A.: Noni – tropikalny owoc o wysokim potencjale prozdrowotnym. Przemysł Spożywczy 2015 nr 6.
3. Majewska M.: Noni (morwa indyjska) – działanie i właściwości noni. Dokument dostępny w Word Wide Web: www.poradnikzdrowie.pl.