Rolniczy handel detaliczny – nowe regulacje prawne
- Szczegóły
- Kategoria: Wiadomości rolnicze
Rolniczy handel detaliczny – nowe regulacje prawne
Sprzedaż bezpośrednia płodów rolnych jest zakorzeniona w polskiej tradycji od bardzo dawna. Po tymczasowej recesji jaka miała miejsce w okresie transformacji gospodarczej, obecnie taka forma zbytu towarów przeżywa swoisty renesans. Jest korzystna zarówno dla konsumentów, jak i producentów. Nabywca dostaje świeży towar wiadomego pochodzenia, natomiast rolnik zyskuje możliwość samodzielnego kształtowania renomy swoich wyrobów i zdobycia zaufania konsumentów, co w konsekwencji przekłada się na wyższe wyniki finansowe gospodarstwa.
Zgodnie z Ustawą z 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia, rolniczy handel detaliczny oznacza obsługę i/lub przetwarzanie żywności i jej przechowywanie w punkcie sprzedaży lub w punkcie dostaw dla konsumenta finalnego. Polega on na zbywaniu konsumentowi finalnemu żywności pochodzącej w całości lub części z własnej uprawy, hodowli lub chowu podmiotu działającego na rynku spożywczym.
Sprzedaż bezpośrednia ma w Polsce swoją tradycję. Podstawowym miejscem zbytu towarów niemal od zawsze były rynki i targowiska rolne. Tam kupowano świeże produkty, do bezpośredniego spożycia, dalszej obróbki lub dłuższego przechowywania. Okres transformacji gospodarczej nieco zmienił sposób patrzenia na kwestie żywności, zwłaszcza nieprzetworzonej. Na otwierającym się dla naszego kraju rynku nowości zaczęły się pojawiać towary do tej pory nie znane, ładnie zapakowane, kolorowe. Polacy na pewien czas odeszli od zakupów bezpośrednich, na rzecz łatwych i szybkich w przygotowaniu półproduktów i dań gotowych.
Obecnie zakup produktów bezpośrednio od dostawcy cieszy się coraz większym powodzeniem. Konsumenci zaczęli zwracać uwagę na jakość i walory zdrowotne żywności, dlatego zakupy ze sprawdzonego źródła są przez nich cenione szczególnie wysoko. Sprzedaż bezpośrednia stwarza rolnikom szansę na samodzielne kształtowanie renomy swoich wyrobów i zdobycie zaufania nabywców. Rzetelne podejście do klienta jest gwarancją na szybki zbyt towarów i wyższe wyniki finansowe gospodarstw rolnych.
Warto zauważyć, że w ostatnim okresie sprzedaż bezpośrednia płodów rolnych ewaluowała od pierwotnej formy transakcji międzysąsiedzkich „przy drzwiach” czy na targu, do bardziej zaawansowanych form, jak sklepiki (ulokowane przy gospodarstwie lub poza nim) czy coraz bardziej rozpowszechniona sprzedaż internetowa. Wśród innych form sprzedaży bezpośredniej wymienia się jeszcze: sprzedaż „od rolnika do rolnika”, sprzedaż „przy drodze”, sprzedaż w własnej przetwórni do spożycia na miejscu i system „zbieraj sam”.
Rolniczy handel detaliczny podlega licznym regulacjom zarówno prawa krajowego, jak i unijnego. Dotyczą one między innymi prawa o rzemiośle, prawa podatkowego oraz prawa sanitarnego związanego z produkcją, przetwórstwem, przechowywaniem i obrotem żywnością.
Z dniem 1 stycznia 2017 roku weszły w życie przepisy Ustawy z dnia 16 listopada 2016 roku o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia sprzedaży żywności przez rolników (Dz.U. poz.1961).
Art. 44a. tej ustawy określa, że produkcja i zbywanie żywności w ramach rolniczego handlu detalicznego:
- mogą być dokonywane w ilościach dostosowanych do potrzeb konsumentów;
- nie mogą stanowić zagrożenia dla bezpieczeństwa żywności i wpływać niekorzystnie na ochronę zdrowia publicznego;
- podlegają nadzorowi organów odpowiednio Państwowej Inspekcji Sanitarnej albo Inspekcji Weterynaryjnej;
- są dokumentowane w sposób umożliwiający określenie ilości zbywanej żywności;
- nie mogą być dokonywane z udziałem pośrednika, z wyjątkiem zbywania takiej żywności podczas wystaw, festynów, targów lub kiermaszy, organizowanych w celu promocji żywności, jeżeli pośrednik zbywa żywność: wyprodukowaną przez tego pośrednika w ramach rolniczego handlu detalicznego, wyprodukowaną przez inny podmiot prowadzący rolniczy handel detaliczny na obszarze powiatu, w którym pośrednik ten prowadzi produkcję żywności w ramach rolniczego handlu detalicznego, lub na obszarze powiatu sąsiadującego z tym powiatem.
W miejscu zbywania żywności w ramach rolniczego handlu detalicznego umieszcza się w sposób czytelny i widoczny dla konsumenta napis „rolniczy handel detaliczny” oraz dane obejmujące:
- imię i nazwisko albo nazwę i siedzibę podmiotu prowadzącego rolniczy handel detaliczny,
- adres miejsca prowadzenia produkcji tej żywności,
- weterynaryjny numer identyfikacyjny podmiotu prowadzącego rolniczy handel detaliczny, o ile taki numer został nadany.
Minister do spraw rolnictwa w porozumieniu z ministrem do spraw zdrowia określają, w drodze rozporządzenia, maksymalną ilość żywności zbywaną w ramach rolniczego handlu detalicznego oraz zakres i sposób dokumentowania tej ilości, biorąc pod uwagę potrzeby konsumentów, rodzaj sprzedawanej żywności oraz ochronę zdrowia publicznego, w tym zapewnienie bezpieczeństwa zdrowotnego. Mogą również wskazać szczegółowy sposób oznakowania miejsca handlu żywnością, w ramach rolniczego handlu detalicznego, mając na względzie zapewnienie informacji o żywności zbywanej w ramach rolniczego handlu detalicznego i podmiotach prowadzących ten handel oraz ochronę zdrowia publicznego.
W ramach rolniczego handlu detalicznego rolnicy mogą sprzedawać żywność wyprodukowaną we własnym gospodarstwie, bez obowiązku płacenia podatku do kwoty 20 tysięcy zł. Zwolnienie to ma charakter pomocy de minimis i jest udzielane zgodnie z przepisami rozporządzenia Komisji (UE) nr 1407/2013 z dnia 18 grudnia 2013 roku. Po przekroczeniu ustalonej kwoty pobierany jest podatek ryczałtowy od przychodów ewidencjonowanych, w wysokości 2 proc.
Sprzedaż w ramach rolniczego handlu detalicznego wymaga prowadzenia ewidencji sprzedaży produktów roślinnych i zwierzęcych, odrębnej dla każdego roku podatkowego. Można ją sporządzać w wersji elektronicznej lub papierowej. Niedostosowanie się do określonych przepisów skutkuje utratą prawa do ryczałtu, natomiast wszelkie odstępstwa od obowiązujących przepisów wiążą się z dodatkowymi opłatami ( pięciokrotność stawki 2 proc. lub 10 proc. przychodu określonego przez Urząd Skarbowy).
Ewidencję należy przechowywać przez 2 lata, począwszy od roku kalendarzowego, za który została sporządzona, a najlepiej przez 5 lat, bowiem taki jest termin przedawnienia zobowiązań podatkowych. Rolnik sprzedający swoje produkty jest zobowiązany do wystawania faktur i paragonów.
Utrata prawa do ryczałtu następuje w momencie, gdy dochód za rok poprzedzający okres podatkowy, z którego należy się rozliczyć przekroczył kwotę 250 tys. euro. Podatek ryczałtowy rozlicza Urząd Skarbowy (PIT-28 z załącznikami). Od kwoty ryczałtu można odliczyć część składki na ubezpieczenie zdrowotne, jeśli wartość ta nie została wcześniej odliczona od podatku dochodowego. Jeśli sprzedaż przetworzonych produktów jest prowadzona przez małżeństwo, istnieje możliwość opodatkowania przychodu przez jedną osobę, po złożeniu stosowanego oświadczenia.
Przy przychodach niższych niż 2 mln euro nie jest wymagane prowadzenie ksiąg rachunkowych
Handel rolniczy nie może być prowadzony na rzecz osób prawnych, jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej lub osób fizycznych na potrzeby prowadzonej przez nie pozarolniczej działalności gospodarczej. Przetwarzanie produktów roślinnych i zwierzęcych oraz ich sprzedaż nie może się odbywać przy zatrudnianiu osób na podstawie umowy o pracę, umów zlecenia, umów o dzieło oraz innych umów o podobnym charakterze, z wyjątkiem uboju zwierząt rzeźnych, w tym rozbioru, podziału i klasyfikacji mięsa, przemiału zbóż, wytłoczenia oleju oraz soku oraz sprzedaży podczas wystaw, festynów, targów przez rolnika prowadzącego działalność w ramach rolniczego handlu detalicznego.
Rolnicy podejmujący tego typu działalność są zobowiązaniu do jej urzędowej rejestracji na najmniej 30 dni przed planowanym dniem rozpoczęcia. Wniosek w formie pisemnej należy złożyć odpowiednio:
- do Powiatowego Lekarza Weterynarii właściwego ze względu na miejsce prowadzenia działalności – w przypadku zamiaru sprzedaży produktów pochodzenia zwierzęcego lub produktów zawierających zarówno produkty zwierzęce jak i roślinne (tzw. żywność złożona)
- do Powiatowego Inspektora Sanitarnego właściwego ze względu na miejsce prowadzenia działalności – w przypadku zamiaru sprzedaży żywności pochodzenia niezwierzęcego.
W ramach rolniczego handlu detalicznego rolnicy mogą sprzedać różnego rodzaju produkty przetworzone w swoim gospodarstwie, m.in: wędliny, kiełbasy, masło, mleko, jaja, sery, marynaty, kiszonki, wyroby garmażeryjne, mąkę, kaszę, płatki, chleb, wyroby cukiernicze, oleje, soki i dżemy. Ważne jest, by przynajmniej 50 proc. surowca pochodziło z własnego gospodarstwa. Działalność ta jest zwolniona z obowiązku sporządzania projektu technologicznego zakładu.
Podjęcie działalności w formie rolniczego handlu detalicznego nie jest uzależnione od rozporządzenia wydanego na podstawie art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 roku o bezpieczeństwie żywności i żywienia (DZ. U. z 2015 r. poz. 594, z późn. zm.), określającego wymagania higieniczne. Rolnicy sprzedający żywność wyprodukowaną we własnym gospodarstwie, przy wykorzystaniu pomieszczeń używanych głównie jako prywatne domy mieszalne (np. sprzętu i urządzeń gospodarstwa domowego w kuchni domowej), zobowiązani są do spełnienia wymagań rozporządzenia (WE) nr 852/2004 parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 roku w sprawie higieny środków spożywczych, określonych w załączniku II w rozdziale III (uproszczone wymagania higieniczne). Przepisy prawa unijnego dotyczące powyżej kwestii obowiązują w Polsce wprost i nie wymagają wdrożenia do polskiego porządku prawnego.
Wymogi higieniczne określone w rozdziale III unijnego rozporządzenia określają, że:
- Pomieszczenia i automaty uliczne, na tyle, na ile jest rozsądnie podyktowane , będą tak usytuowane, zaprojektowane i skonstruowane oraz utrzymywane w czystości, dobrym stanie i kondycji technicznej, aby uniknąć ryzyka zanieczyszczenia, w szczególności przez zwierzęta i szkodniki.
- W szczególności i w miarę potrzeby:
- muszą być dostępne odpowiednie urządzenia, aby utrzymać właściwą higienę personelu włącznie ze sprzętem do higienicznego mycia i suszenia rąk, higienicznymi urządzeniami sanitarnymi i przebieralniami
- powierzchnie w kontakcie z żywnością muszą być w dobrym stanie, łatwe do czyszczenia i w miarę potrzeby, dezynfekcji. Będzie to wymagać stosowania gładkich, zmywalnych, odpornych na korozję i nietoksycznych materiałów, chyba, że przedsiębiorstwa sektora spożywczego mogą zapewnić właściwe organy, że inne użyte materiały są odpowiednie
- należy zapewnić warunki do czyszczenia i w miarę potrzeby dezynfekcji narzędzi do pracy i sprzętu
- należy zapewnić odpowiednią ilość gorącej i/lub zimnej wody
- należy zapewnić odpowiednie warunki i/lub udogodnienia dla higienicznego składowania i usuwania niebezpiecznych i/lub niejadalnych substancji i odpadów (zarówno płynnych jak i stałych)
- należy zapewnić odpowiednie udogodnienia i/lub warunki dla utrzymania i monitorowania właściwych warunków termicznych żywności
- środki spożywcze muszą być tak umieszczone, aby uniknąć, na tyle na ile jest to rozsądnie potraktowane, ryzyka zanieczyszczenia.
Oprac. Joanna Radziewicz
Literatura:
- Sawa A.: Rolniczy handel detaliczny. Top Agrar Polska 2017 nr 5, s. 54-56.
- Kozera M.: Bezpośrednio z gospodarstwa…z radością czy niedowierzaniem, a może niepokojem? 1. Trzoda Chlewna 2015 nr 6, s. 16-18.
- Ustawa z dnia 16 listopada 2016 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia sprzedaży żywności przez rolników, Dz.U. poz. 1961
- Czerwińska A.: Rolniczy handel detaliczny – przepisy obowiązujące od stycznia 2017 roku. Dokument dostępny w Word Wide Web: http://www.wir.org.pl
Jedną z najstarszych roślin uprawnych świata, którą obecnie nazywa się zbożem XXI wieku jest amarantus. Jeszcze przed odkryciem Ameryki, wraz z fasolą, kukurydzą i ziemniakami, stanowił podstawę pożywienia Inków, Majów i Azteków. Był uznawany przez te ludy za roślinę świętą, dodającą siły, charyzmy i waleczności.
Olbrzymią zaletą komosy jest to, że rośnie w najbardziej niesprzyjających warunkach. Wytrzymuje nocne przymrozki i jednocześnie temperatury powyżej 40oC. Rośnie na 3600 m n.p.m. i wyżej, gdzie jest mniej tlenu, wody, a gleby są zasolone. Łącznie, istnieje ponad 3 tys. dzikich i uprawnych odmian komosy ryżowej, w tym 120 gatunków i 1800 odmian uprawnych. Najbardziej popularne komercyjnie są odmiany Kancolla quinoa i Blanca de Junín. W Europie roślina ta jest produkowana na skalę masową w takich państwach jak: Niemcy, Francja, Belgia, Holandia, Anglia czy Hiszpania.
Proso jest jedną z najdawniej uprawianych roślin, która dziś znów staje się popularna. Najstarsze pozostałości tej rośliny w osadach ludzkich odkryto w Chinach i pochodzą z okres 8,5 - 7 tysięcy lat p.n.e. W Europie było dawniej powszechnie uprawiane, później straciło na znaczeniu. Ostatnio znów staje się popularne i powierzchnia jego uprawy wzrasta, jest dotowana z funduszy Unii Europejskiej. W Polsce, w 2008 r. uprawiano go na powierzchni 6037 ha.
Płaskurka - była jednym z pierwszych uprawianych gatunków pszenic. Pochodzące sprzed 17 tys. lat p.n.e. ziarna płaskurki odkryto w wykopaliskach Ohalo II oraz w Netiv HaGedud. Jej uprawa rozpoczęła się w rejonie Żyznego Półksiężyca na Bliskim Wschodzie. Zaliczana do zbóż, obecnie uprawiana jest na całym świecie jako roślina zbożowa dla ludzi, w mniejszym stopniu jako pasza dla zwierząt. Z jej ziarniaków robi się mąkę. Ma ona takie samo zastosowanie jak mąka z pszenicy zwyczajnej, jednak zawiera więcej błonnika, przez co lepiej nadaje się do produkcji makaronów.
Samopsza to trzecia z reliktowych pszenic, jako gatunek mało plenny, uprawiana jest obecnie na górzystych terenach Zakaukazia. Samopsza, w porównaniu z innymi zbożami, jest bardziej delikatną rośliną, źdźbła są bardzo cienkie, a kłosy krótkie, długości niewiele ponad 5 cm. Jej mocne źdźbła są używane przez niemieckich rolników w Badenii do wiązania winorośli. Samopsza, tak jak płaskurka, to bogate źródło krzemu oraz pięć razy więcej witaminy B2.