Kąśna Dolna - letnia rezydencja Paderewskiego

Szczegóły

Kategoria: W polskich dworach, dworkach...

KĄŚNA DOLNA – LETNIA REZYDENCJA PADEREWSKIEGO

O historii tego majątku wiadomo niewiele. Zachowany do dziś dwór powstał prawdopodobnie około 1833 r. z inicjatywy ówczesnego właściciela wsi Pawła Gostkowskiego. Posiadłość stała się znana w 1897 r., kiedy to zakupił ją  polski pianista, kompozytor i działacz niepodległościowy Ignacy Jan Paderewski, dla którego miejsce to stało się letnią rezydencją.

Kąśna Dolna to niewielka wieś położona 34 km od Tarnowa w województwie małopolskim. Dworek, który zbudowano w tej miejscowości to dość obszerna, murowana, choć parterowa siedziba zbudowana na rzucie prostokąta, z szerokim kolumnowym portykiem frontowym dźwigającym belkowanie i schodkowym szczytem. Budynek skierowany jest na wschód, z otwartym gankiem. Dwuspadowy dach przykrywa nieużytkowe poddasze. Dwór, dzięki prostocie swej formy, jasnym ścianom i proporcjonalnej bryle, sprawia miłe wrażenie. Harmonia budynku oraz otaczającego go parku, przywodzą na myśl tradycyjny polski dom szlachecki. Dworek usytuowano na wzgórzu w 16. hektarowym parku założonym na przełomie XVIII i XIX w. W parku zasadzono aleje lipowe, dębowe i wiązowe, a w niżej położonej części ulokowano staw z wysepką.

W 1897 r. działający w imieniu Ignacego Paderewskiego pełnomocnik - Stanisław Roszkowski - zakupił dworek od Barbary z Gostkowskich Jordan Stojowskiej. Przez kolejne dwa lata trwała przebudowa. Dzięki nowemu właścicielowi dwór, park, a także okolica zyskały nowe oblicze. Środki łożone przez pianistę unowocześniły majątek, a jego dobroczynność przyczyniła się do podniesienia statusu społecznego mieszkańców okolicznych wsi. Rozbudowano wówczas folwark, przekształcając majątek w kwitnące wielofunkcyjne gospodarstwo z własnym tartakiem, mleczarnią, młynem i ogromnym zespołem zabudowań inwentarskich. Wymieniono stolarkę, dach i posadzki, a przy elewacji bocznej dobudowano dodatkowy pawilon.

Dworek w Kąśnej Dolnej miał się stać upragnionym domem ojczystym, miejscem do którego Paderewski mógłby zawsze wracać, w którym od początku zamierzał zamieszkać ze swą drugą żoną - Heleną. Ostatecznie budynek przeznaczono na letnią rezydencję. Mistrz przyjeżdżał tu każdego lata do 1903 r.

Na łamach „Boston Transcript” zapraszał obywateli amerykańskich, aby odwiedzali Kąśną, gdyż blisko tu z Tatr, a nawet z Paryża - jedynie 33 godziny pociągiem. Gościnność jego obejmowała także sąsiadów ze wsi, nieraz mieli sposobność przysłuchiwać się grze mistrza, gdy ten ćwiczył na fortepianie wystawionym przed dworem, tu też organizowane były wspólne z gospodarzami dożynki. I choć kompozytor wciąż był w podróży, koncertując na wszystkich prawie kontynentach i zaznając gościnności w rozmaitych kulturach i krajach, naprawdę dobrze czuł się pośród tej ojczystej swojskości.

W 1903 r. Paderewski, ze względów finansowych, podjął decyzję o sprzedaży majątku. Kąśną kupił od niego rotmistrz Włodzimierz Kodrębski, który w 1912 r. odprzedał majątek rodzinie Nowaków. Po wojnie dwór, jako własność skarbu państwa, użytkowany był jako szkoła, a następnie magazyn. Z biegiem lat był coraz bardziej dewastowany,  część zabudowań gospodarczych rozebrano, a na terenie parku zbudowano ośrodek kolonijny.

W 1979 r. gospodarzem dworku zostało Tarnowskie Towarzystwo Muzyczne (TTM), które zajęło się odnawianiem budynku oraz parku, a także gromadzeniem pamiątek po Paderewskim. Od 1983 r. w obiekcie zaczęto organizować koncerty muzyki poważnej. W 1990 r. powstało Centrum Paderewskiego Tarnów - Kąśna Dolna, które z czasem przejęło obowiązki zarządzania dworem i parkiem. Wewnątrz budynku - jedynej zachowanej posiadłości Paderewskiego - mieszczą się obecnie sale o charakterze muzealnym oraz prowadzona jest działalność koncertowa. Artyści bardzo cenią sobie możliwość koncertowania, a także pobytu w  miejscu, w którym pianista sam ćwiczył i komponował.

Wnętrza dworu odzwierciedlają wygląd jaki posiadały za czasów Ignacego Jana Paderewskiego. W zaadaptowanych wnętrzach zwiedzać można pomieszczenia z umeblowaniem głównie XIX-wiecznym. Meble w ogromnej większości zostały sprowadzone specjalnie na potrzeby muzeum. Jedynie niektóre pochodzą z czasu kiedy kompozytor bywał w Kąśnej Dolnej. Najbardziej egzotycznym jest pokój chiński. Inspiracją do umeblowania pomieszczenia była fascynacja Paderewskiego sztuką Dalekiego Wschodu. Znajduje się tutaj także gabinet utrzymany w stylach I połowy XIX wieku, sypialnia, gdzie zobaczyć można sedes w formie taboretu, który należał do pierwotnego wyposażenia dworu za czasów kompozytora. W muzeum znajduje się również oryginalny, sprowadzony po długich poszukiwaniach, fortepian, na którym Paderewski grywał w parku dworskim. W zaadaptowanych pomieszczeniach dworku utworzono ekspozycję, która stała się jedną z największych atrakcji na terenie Pogórza Karpackiego. Liczba odwiedzających muzeum z roku na rok ciągle rośnie.

Dworek w Kąśnej Dolnej to obecnie jedyny na świecie, zachowany do naszych czasów, dom mistrza. Funkcjonuje nie tylko jako ośrodek koncertowy, ale i miejsce pamięci oraz muzeum Paderewskiego. Dwór pozostaje wciąż otwarty i gościnny, jak za czasów pierwotnego właściciela. Dla artystów, melomanów, fascynatów postacią Paderewskiego, ale także tych, którzy pragną przejść lipową aleją, usiąść nad stawem i podumać.

Oprac. Aleksandra Szymańska

Źródła:

• Omilanowska, Polska – pałace i dwory, Warszawa 2004
• Pulit, Dom w Ojczyźnie, Tarnów – Kąśna Dolna 2001
• Pulit, Śladami Paderewskiego, Tarnów 1993
• Raińska, Dwory Małopolski, Nowy Sącz 2014
• Sypek, Mój Tarnów, Tarnów 2005
• http://www.paderewski.tarnow.pl