Gorylom górskim na ratunek

Szczegóły

Kategoria: Ekologia i środowisko

Goryle górskie są największymi małpami człekokształtnymi na świecie. Obecnie ich  populacja liczy około 880 osobników. Największym zagrożeniem dla przyszłości tych zwierząt jest kłusownictwo, choroby przenoszone przez człowieka i utrata naturalnych siedlisk.

Wygląd

Mianem goryli górskich (ang. Mountain Gorillas) są określane dwie wschodnie populacje goryli, które zamieszkują deszczowe lasy środkowej Afryki. Pierwsza z nich występuje w górach Wirunga na styku granic Demokratycznej Republiki Konga, Ugandy i Rwandy na wysokościach 2225-4267 m n.p.m., natomiast druga na terenie Nieprzeniknionego Lasu  Bwindi w Ugandzie.

Goryl górski jest największym i najcięższym przedstawicielem ssaków naczelnych.  Dorosły samiec może osiągnąć do 1,9 metra wzrostu i ważyć nawet 220 kilogramów. Zasięg jego ramienia wynosi około 2,3 metra. Samice są dużo drobniejsze  – ich średnia waga to około 98 kilogramów, przy wzroście około 1,5 metra. Odbicia na nosie każdego goryla górskiego są unikatowe. Dorosłe samce mają bardziej wyraziste wypukłości na górze czaszki i u jej podstawy, nadające ich głowie kształt stożka. U dorosłych samic wypukłości te są dużo mniej widoczne, mają za to dłuższe zęby i szczęki.

Relacje w grupie

Goryle górskie to zwierzęta rodzinne. Żyją w stałych grupach liczących od kilku do kilkunastu osobników, maksymalnie 30.  Każda wspólnota składa się z samca dominującego (o srebrnym grzbiecie), kilku młodych, ale dojrzałych samców (o czarnych grzbietach), kilku samic z młodymi oraz młodzieży. Przywódca decyduje o czasie i miejscu odpoczynku oraz kierunku dalszej wędrówki stada. Pełni funkcję arbitra podczas sporów w obrębie grupy i chroni ją przed drapieżnikami. W momencie śmierci lub opuszczenia gromady przez jedną z matek przejmuje opiekę nad jej potomstwem,  niekiedy umieszczając młode w swoim gnieździe. Śmierć przywódcy może doprowadzić do rozłamu w grupie, jeśli w porę nie zostanie wyznaczony godny następca.

Goryle górskie nawiązują i wzmocnią relacje w grupie podczas odpoczynku. Odbywa się to  poprzez wzajemną pielęgnację sierści, czy wspólną zabawę z młodymi. W chwilach zagrożenia lub w celu wyrażenia swoich emocji, samce stają na tylnych nogach i wykonują rytuał zastraszania. Składa się on z określonych gestów: zwierzę wydaje okrzyki i pada na kolana, wyrywa z ziemi rośliny, wkłada do pyska, podnosi się i rozrzuca je dokoła siebie. Następnie tupie nogami i uderza pięściami w klatkę piersiową, biegnie w kierunku intruza, znów wyrywa rośliny i uderza w ziemię dłońmi.

Sposób porozumiewania się

Goryle porozumiewają się przy pomocy dźwięków. Zidentyfikowano ponad 20 odgłosów, z których każdy oznacza inny stan psychiczny i emocjonalny. Dźwięki klasyfikowane jako śpiew i szczekanie są używane najczęściej podczas podróży i wskazują na lokalizację poszczególnych członków grupy. Wydawane przez przywódców krzyki i wrzaski są sygnałem o zbliżającym się niebezpieczeństwie, natomiast głębokie, dudniące odgłosy są wyrazem zadowolenia; można je usłyszeć zwłaszcza podczas karmienia i odpoczynku.

Umiejętności

Zwierzęta te potrafią posługiwać się prostymi narzędziami – kijami strącają owoce z drzew, kamieniami miażdżą twarde nasiona. Bywa, że chronią głowy przed słońcem, kładąc na nich duże liście. Doświadczony przywódca stada  potrafi uwolnić swoich podopiecznych z sideł zastawionych przez kłusowników.

Potomstwo

Goryl górski zaraz po urodzeniu waży około 1,8 kg. Przez kilka pierwszych miesięcy potomstwo przebywa pod opieką matki, która nosi je na plecach. Małe goryle raczkują tak jak dzieci homo sapiens. Zaczynają chodzić około czwartego lub piątego miesiąca. Pomiędzy czwartym i szóstym miesiącem zaczynają jeść rośliny, a od ósmego miesiąca przyjmować stały pokarm. Matka karmi swoje potomstwo mlekiem do trzeciego roku życia. Samice goryla górskiego rodzą jedno młode co 6-8 lat.

Około jedenastego roku życia większość samców goryli górskich i część samic opuszcza grupę swoich rodziców. Proces separacji jest powolny. Rozpoczyna się stopniową separacją od innych członków stada, aż do całkowitego opuszczenia grupy.

Odżywianie

Goryle górskie żywią się głównie roślinami. Podstawą ich diety są liście, pędy i łodygi. Oprócz tego zjadają korę, korzenie, kwiaty, owoce i małe bezkręgowce. Z racji swojej potężnej postury muszą dostarczać swojemu organizmowi duże ilości pożywienia. Dlatego większość swojego życia spędzają na żerowaniu. Już wczesnym rankiem wyruszają w kierunku poszukiwania pokarmu, około południa robią sobie przerwę, a po odpoczynku ponownie wyruszają na żer. Dorosłe samce potrafią zjeść do 35 kg roślin dziennie, natomiast  samice – około 18 kg.

Zagrożenie i ochrona

Populacja wszystkich goryli górskich szacowana jest na około 880 osobników. Największym zagrożeniem dla przyszłości tych zwierząt jest kłusownictwo, choroby, utrata naturalnych siedlisk, wojny i nielegalny handel. Środowisko ich życia znajduje się na wyjątkowo niestabilnych politycznie terenach Afryki. Lasy, które zamieszkują stanowią bazę dla lokalnych partyzantów.

Młode goryle górskie są chwytane przez łowców i sprzedawane do ogrodów zoologicznych, sklepów ze zwierzętami oraz prywatnych kolekcjonerów. Rocznie w sidła kłusowników wpada co najmniej siedem osobników. Walka z kłusownictwem oraz nielegalnym handlem jest bardzo trudna, bowiem działania te stanowią podstawowe źródło utrzymania dla milionów ludzi. Pochwycone zwierzęta trafiają najczęściej na rynek azjatycki. Do niedawna zabicie goryla było dla mieszkających w lasach Pigmejów dowodem męstwa i oznaką wejścia w dorosłość. I chociaż zwierzęta znajdują się pod opieką strażników, uśmiercanie małp w ten sposób zdarza się do dnia dzisiejszego.

Węgiel drzewny to największe zagrożenie dla naturalnych siedlisk goryli górskich. Surowiec ten stanowi podstawowe źródło energii dla tamtejszej ludności, jest także ważnym źródłem dochodu dla licznych, zwalczających się ugrupowań. W celu ratowania lasów i mieszkających tam zwierząt prowadzona jest akcja intensywnego sadzenia drzew wokół Parku Narodowego Wirunga. Nowe nasadzenia mają stać się źródłem opału dla lokalnych mieszkańców.

Goryle górskie tracą swoje siedliska także na skutek rabunkowej wycinki drzew na potrzeby rolnictwa, z powodu budowy dróg i prowadzenia działalności przemysłowej. Zwiększona emisja dwutlenku węgla do atmosfery generowana przez tego typu przedsięwzięcia powoduje niszczenie lasów, w których żyją goryle.

W celu ochrony tego zanikającego gatunku niezbędna jest kompleksowa ochrona środowiska, wliczając w to ekoturystykę, zwiększona liczba patroli czuwających nad bezpieczeństwem zwierząt oraz dbałość o zachowanie ich naturalnych siedlisk.

Oprac. Joanna Radziewicz

Literatura:

1. Skubała P.: Niepewny los goryli górskich. Aura 2018 nr 5, s. 24-25.
2. Goryle – włochaci kuzyni z Gór Mglistych. National Geographic Polska z dnia 03.04.2009 [dokument elektroniczny].
3. Goryl górski - opis, występowanie. Dokument dostępny w Word Wide Web: ekologia.pl
4. Goryl górski. Dokument dostępny w Word Wide Web: www.big-amimals.com

• Poprzedni artykuł