Dwór Wiercińskich w Śmiłowie

Szczegóły
Kategoria: W polskich dworach, dworkach...

Barokowy (po przebudowie klasycystyczny), XVIII-wieczny dwór w Śmiłowie to atrakcja turystyczna powiatu Opatowskiego. Staropolski wystrój wnętrz, ze stylowymi meblami i bibelotami z XVIII i XIX w. oraz kolekcja pamiątek z okresu żałoby narodowej po upadku powstań z 1830 i 1863 r. stanowią tego doskonały przykład.

Śmiłów jako prywatna wieś szlachecka położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie sandomierskim województwa sandomierskiego. Od najdawniejszych czasów zawiązana była z pobliskim Czyżowem. W XV w. właścicielem dóbr czyżowskich i Śmiłowa był Michał z Czyżowa, który wzniósł obronną rezydencję w Czyżowie, która przetrwała do wieku XVII. Dobra śmiłowskie w rękach tej rodziny pozostały do połowy XVIII w.

W roku 1748 Śmiłów należał do Andrzeja Szczepanowskiego herbu Korwin, wojskiego mniejszego sandomierskiego. Następnie dobra śmiłowskie otrzymał od ojca syn wojskiego – Gabriel, który szybko się ich pozbył. Jeszcze przed 1789 rokiem przeszły one w ręce późniejszego cześnika halickiego Józefa Wiercińskiego herbu Ślepowron. Nowy właściciel, prawdopodobnie w 1798 r. wybudował dwór w stylu barokowym, nakryty mansardowym, gontowym dachem. Powstał on na miejscu XVII-wiecznej wieży mieszkalnej Czyżowskich.

W 2014 r. przez kilka dni kręcono we dworze zdjęcia do filmu „Ziarno prawdy” z Robertem Więckiewiczem w roli głównej.

Józef Wierciński, zmarł 21 stycznia 1804 roku, wzmiankowany jest jako dziedzic Śmiłowa na nagrobku wystawionym mu przez córkę Katarzynę w 1843 roku. Katarzyna, przed 1822 rokiem wyszła za mąż za podprefekta powiatu sandomierskiego Cypriana Baczyńskiego herbu Sas, wnosząc mu w posagu Śmiłów. Małżeństwo w ramach przebudowy dworu dodało portyki - czterokolumnowy w elewacji frontowej i sześciokolumnowy, wgłębny, w elewacji ogrodowej. W tym kształcie obiekt jest jednym z nielicznych już przykładów dworu z wyniosłym, mansardowym dachem - dominującym elementem pierwotnego wyglądu.

Druga przebudowa miała miejsce w II połowie XIX wieku. Dobudowano wówczas  dwie boczne przybudówki w szczytach domu. Warto dodać, że Baczyńscy nadali dworkowi styl klasycystyczny.

Dobra śmiłowskie pozostały własnością rodziny Baczyńskich do 1935 r. 11 kwietnia zostały sprzedane Firmie Aleksander Janasz i synowie – Dańków za sumę 370.000 złotych. W 1945 roku majątek wraz z zabudowaniami przeszedł w ręce państwa i zaczął popadać w ruinę.

Przez następne trzydzieści lat we dworze lokowane były przypadkowe instytucje, tj. biura miejscowej stacji hodowli roślin, komisariat milicji obywatelskiej, świetlica, czy mieszkania dla pracowników rolnych. W tym okresie dwór był eksploatowany bez żadnych remontów, systematycznie rozkradany i dewastowany.

Dworek w Śmiłowie miał to szczęście, że trafił dobre ręce. W 1986 r. posiadłość, pobliskie zabudowania pofolwarczne oraz otaczający go mały park nabyło małżeństwo Szczerbowskich. Dwór został uratowany od ruiny, pięknie odrestaurowany i urządzony zabytkowymi sprzętami. Szczerbowscy przywrócili go do stanu dawnej świetności i wyposażyli zgodnie z duchem minionych epok.

Dwór  ma typowy dla XVIII wieku amfiladowy układ, czyli dwa ciągi pokoi, na osi hol z wyjściem do ogrodu. Jedno z pomieszczeń dworu posiada sklepienie kolebkowe z lunetami. Pierwotnie był to skarbczyk dworski. Dwór jest w części podpiwniczony. Piwnice pochodzą z XVII wieku i są pozostałością XVII-wiecznej, drewnianej budowli (być może dworu), która prawdopodobnie spłonęła. Obok dworu w XIX wieku zbudowana została oficyna dworska. Przed wojną w budynku na parterze mieściły się kuchnie, po jednej stronie „pańska” po drugiej dla czeladzi dworskiej. Na górze zaś pokoje gościnne. Budowla orientowana jest na godzinę 11.00, co miało praktyczne znaczenie, bowiem każda ze stron domu była oświetlona promieniami słonecznymi. W budynku znajduje się dziesięć pomieszczeń, obecnie wyposażonych w meble z XVIII i XIX w.

Obecnie we dworze funkcjonuje Muzeum Wnętrz Dworskich, w którym można podziwiać zbiory malarstwa, rzemiosła artystycznego, sreber, tkanin, porcelany z Miśni, Berlina i Kopenhagi oraz bibelotów z przełomu XVIII i XIX w. W każdym pomieszczeniu znajduje się pięknie zdobiony piec. Salon zdobi angielski fortepian. Podczas zwiedzania można zobaczyć sklepiony kolebkowo gabinet gospodarza, domową kaplicę, jadalnię, bibliotekę i patriotyczny XIX-wieczny kilim.

Po obejrzeniu dworu warto pospacerować po starym parku i ogrodzie, w którym dominują lipy. Przy jednej z nich o niemal pustym w środku pniu stoi oryginalny ogrodowy stolik z piaskowca. Alejką prowadzącą przez kilka tarasów ziemnych można zejść do stawu. W części zachodniej przy parku jego północnej granicy jest XIX-to wieczny szpaler grabowy ciążący w kierunku stawu. Przed wejściem utworzono klomb z kolorowymi kwiatami.

W niedalekim sąsiedztwie dworu znajduję się oficyna - piętrowy budynek z XVIII wieku, która została przebudowana w XIX wieku poprzez dodanie piętrowego frontonu z neogotyckim łukiem i balkonem z żeliwną kratą na piętrze. Na parterze oficyny były kuchnie - po prawej pańska, po lewej stronie dla czeladzi dworskiej, a na górze pokoje dla gości.

Dworek w Śmiłowie stanowi ważny punkt na mapie zabytków kulturowych polski, który bez wątpienia warto zobaczyć.

Oprac. Aleksandra Szymańska

Źródła:

Submit to FacebookSubmit to Google PlusSubmit to Twitter