Kobiety w rolnictwie – czy są dyskryminowane?

Szczegóły

Kategoria: Świat kobiet

Około 90 procent rolniczek na całym świecie twierdzi, że są dumne z wykonywanej przez siebie pracy. Zadowolenie to nie przekłada się jednak na fakt, że jednocześnie czują się szczęśliwe, wysłuchane i docenione oraz, że mają takie same możliwości jak wykonujący takie same obowiązki mężczyźni.

Kobiety wiejskie stanowią ponad jedną czwartą całej populacji ludzkiej. Pół miliarda z nich żyje poniżej granicy nędzy. Fakt, że globalny głód i ubóstwo mają związek z ich sytuacją, został dostrzeżony na IV Światowej Konferencji w sprawie Kobiet w Pekinie w 1994 roku. Zasugerowano wówczas, że 15 października, jako data poprzedzająca Międzynarodowy Dzień Żywności, powinien być obchodzony jako Międzynarodowy Dzień Kobiet Wiejskich. Chodziło o to, by podkreślić ich rolę w produkcji żywności i zapewnianiu bezpieczeństwa żywnościowego. Ostatecznie dopiero rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ z grudnia 2007 roku  oficjalnie ustanowiła dzień 15 października Międzynarodowym Dniem Kobiet Wiejskich.

W rezolucji podkreślono, że na wielu obszarach kobiety zajmują się uprawą roślin i hodowlą zwierząt, zapewniają żywność, wodę i opał dla swoich rodzin, opiekują się dziećmi, osobami starszymi i chorymi. Niejednokrotnie prowadzoną również działalność pozarolniczą, dzięki której zyskują dodatkowe fundusze na rozwój swoich gospodarstw. Ich praca w dużej mierze wpływa na  osiągnięcie dobrobytu na szczeblu lokalnym i narodowym. Mimo to wiele kobiet wiejskich żyje w ubóstwie, spotyka z się z aktami dyskryminacji i przemocy, czuje się zagrożona.

W krajach rozwijających się 43 proc. rolników to kobiety, natomiast w krajach wysoko uprzemysłowionych wykonują one 30 proc. pracy w rolnictwie. W Afryce Subsaharyjskiej i na Karaibach kobiety produkują 60–80 proc. podstawowych produktów żywnościowych, w Azji stanowią ponad 50 proc. siły roboczej zaangażowanej w uprawę ryżu, natomiast 90 proc. afrykańskich gospodarstw domowych jest zaopatrywanych w wodę i opał właśnie przez kobiety. Przetwarzanie żywności dla potrzeb gospodarstw domowych również spoczywa w ich rękach.  

I choć z przedstawionych danych wynika, że kobiety wiejskie mają znaczący udział w rolnictwie, to bariery strukturalne i dyskryminujące normy społeczne ograniczają ich decyzyjność oraz uczestnictwo w życiu rodzin i lokalnych społeczności. Nie mają równego dostępu do środków produkcji i zasobów, usług takich jak, edukacja czy opieka zdrowotna oraz infrastruktury (zwłaszcza do wody i usług sanitarnych). Duża część wykonywanych przez nie obowiązków pozostaje niezauważana i nieopłacana. Według raportu FAO (Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa) ubogie kobiety wiejskie pracują nawet do 18 godzin na dobę, łącząc pracę na roli z obowiązkami domowymi. W wielu zakątkach świata zmagają się także z brakiem prawa własności. Istnieją dowody na to, że w krajach, w których kobiety nie posiadają prawa własności gruntów, odsetek niedożywionych dzieci jest znacznie wyższy.

Kobiety i dziewczęta żyjące na wsi napotykają także na bariery w zakresie ochrony zdrowia, w tym zdrowia reprodukcyjnego. Współczynnik dzietności na terenach wiejskich jest znacznie wyższy niż w miastach. Dzieje się tak na skutek utrudnień w dostępie do edukacji, wiedzy w zakresie antykoncepcji oraz podstawowej opieki medycznej. W Afryce wiele kobiet pomiędzy 15. a 19. rokiem życia umiera z powodu powikłań okołoporodowych i ciążowych.

W okresie sierpień-wrzesień 2018 roku Dział Rolniczy Corteva Agriscience przeprowadził badanie, w którym wzięło udział 4160 respondentek, w średnim wieku około 34 lat, pochodzących z 17 państw leżących w regionie Azji i Pacyfiku (24 proc.), Ameryki Północnej (21 proc.), Ameryki Łacińskiej (21 proc.), Europy (19 procent) oraz Afryki (15 proc.), pracujących zarówno w małych gospodarstwach produkujących na potrzeby własne, jak i wielkich przedsiębiorstwach zatrudniających ponad 300 osób. Większość z nich zajmowała się uprawą rolną, natomiast pozostałe innymi rodzajami rolnictwa oraz działaniami związanymi z tą branżą. Wśród badanych znalazły się kobiety piastujące wysokie stanowiska (właścicielki, kierowniczki) oraz  zwykłe pracownice i robotnice. Wyniki potwierdziły, że w rolnictwie nadal są bariery na drodze do równości, a ich usunięcie może potrwać dziesiątki lat. Co prawda widoczny jest pewien postęp, ale następuje on bardzo powoli.  Oprócz często wymienianych nierówności finansowych, mniej niż połowa kobiet czuła się doceniana, wysłuchana lub uwzględniana przy podejmowaniu decyzji.

Wyniki badania pokazały, że chociaż kobiety w większości są dumne z bycia częścią branży rolniczej, to co najmniej połowa z nich zwróciła uwagę na fakt istnienia dyskryminacji płciowej. Dotyczyła ona odmowy równych praw, ograniczonego prawa do podejmowania decyzji finansowych, mniejszych możliwości edukacji, oraz trudności związanych ze znalezieniem równowagi pomiędzy pracą zawodową, a obowiązkami rodzinnymi.

Około 40 proc. respondentek stwierdziło, że otrzymywały mniejsze wynagrodzenie niż mężczyźni piastujący podobne stanowiska, a 36 proc. – że miało trudniejszy dostęp do  źródeł finansowania. Natomiast 42 procent badanych zadeklarowało, że miało takie same możliwości rozwoju zawodowego co mężczyźni, a 38 procent – że mogą bez przeszkód podejmować samodzielne decyzje w sprawie wykorzystania dochodów w farmerstwie i rolnictwie. W Europie 68 proc. kobiet zauważyła, że dyskryminacja w branży rolniczej stanowi problem. Chociaż ciągu ostatnich 10 lat zaszły w tej kwestii niewielkie, choć widoczne i pozytywne zmiany.

Pozyskane w wyniku badania odpowiedzi różniły się w zależności od regionu lub państwa. Ogólnie, kobiety lepiej wynagradzane, zwracały mniejszą uwagę na objawy dyskryminacji w ich środowisku. Dla około dwóch trzecich rolniczek dyskryminacja ze względu na płeć w ciągu ostatniej dekady zmniejszyła się, natomiast dla ponad jednej trzeciej -  pozostała bez zmian, lub nasiliła się . Wiele z nich wyraziła nadzieję na poprawę sytuacji kobiet w rolnictwie, chociaż nie wcześniej niż w ciągu najbliższych 10 lat. Dla około 10 proc. szansa na jakiekolwiek pozytywne zmiany jest znikoma.  

W opinii 67 proc. kobiet zajmujących się rolnictwem w Europie, które uczestniczyły w badaniu, głównym sposobem na usunięcie przeszkód na drodze do równości płci jest zwiększenie świadomości społecznej na temat tego problemu. Wyniki badania wskazały również na silną potrzebę zwiększenia liczby profesjonalnych szkoleń w korzystaniu z nowoczesnych rozwiązań technologicznych (80 proc.). Chociaż znaczna ilość respondentek twierdziła, że ma wystarczający dostęp do technologii, to jednak wiele z nich miała wrażenie, że nadal brakuje im wiedzy, by w pełni z niej korzystać. Ich zadaniem dobrym rozwiązaniem może być w tym przypadku położenie nacisku na rozwój edukacji akademickiej (79 proc.). Wiąże się to z uzyskaniem większego wsparcia dla szkół i uczelni rolniczych zajmujących się kształceniem rolników.

Badanie wykazało również, że kobiety w rolnictwie potrzebują większego dostępu do źródeł finansowania (36 proc.). W ich przekonaniu równego rodzaju oferty przygotowywane przez banki i inne instytucje finansowe są skierowane przede wszystkim do mężczyzn. Przy rozpatrywaniu wniosków kredytowych oraz przyznawaniu funduszy lokalnych i krajowych ich przewaga także jest widoczna. Natomiast zmiana takiego nastawienia byłaby dla kobiet szansą na samorealizację, a co za tym idzie rozwój prowadzonych przez nie gospodarstw.

Wysoko na liście problemów i obaw respondentek znalazły się też stabilność finansowa, utrzymanie rodziny oraz osiągnięcie równowagi pomiędzy pracą zawodową a życiem prywatnym.

Według Banku Światowego, kobiety stanowią niemal połowę rolników na świecie, a więc odgrywają bardzo dużą rolę w wyżywieniu całego świata. Pomimo tego wciąż istnieją bariery uniemożliwiające rozwinięcie ich pełnego potencjału. Dlatego bardzo ważne jest zwiększenie świadomości na temat znaczenia sytuacji kobiet w rolnictwie i celebrowanie osiąganych przez nie sukcesów.

Oprac. Joanna Radziewicz

Literatura:

1. Kobiety w rolnictwie skarżą się na dyskryminację. Dokument dostępny w Word Wide Web: portalspozywczy.pl
2. Synakiewicz A.: Dzień kobiet wiejskich. Opublikowano w ramach projektu Postaw na rozwój. Zrównoważony! – 2. edycja współfinansowanego w ramach programu polskiej współpracy rozwojowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP w 2014 r.
3. Szałaj K.: Jak przełamać bariery dyskryminacyjne dla kobiet w rolnictwie. Dokument dostępny w Word Wide Web: https://agronews.com.pl