DWÓR W KOŹMINKU

Szczegóły
Kategoria: W polskich dworach, dworkach...

Koźminek to wieś leżąca w południowo-wschodniej Wielkopolsce, w której pośród urokliwego, 6 hektarowego parku mieści się późnobarokowy dwór, wpisany do rejestru zabytków 12 czerwca 1954 roku. Kompleks parkowo-pałacowy położony jest przy ulicy im. Andrzeja Mielęckiego. Obecnie w budynku mieści się przedszkole, a część parku zajęta jest na plac zabaw dla dzieci.

Koźminek był w średniowieczu własnością królewską i posiadał nadane w 1369 r. prawa miejskie, które utracił dopiero w 1870 r. Jego właścicielami były rodziny Ostrorogów, Grocholskich, Łętkowskich, Kiełczewskich, Biernawskich, Mielęckich (Antoniego Tertuliana i jego żony Laury z Bierawskich). Syn Mielęckich, Andrzej, był działaczem społecznym i narodowym, autorem wielu rozpraw naukowych, a także prowadził  wielokierunkową działalność przeciwko wynarodowieniu Polaków na Śląsku. W sierpniu 1920 roku został śmiertelnie pobity przez bojówkę niemiecką. Jego pogrzeb stał się manifestacją kilkutysięcznego tłumu Polaków. Trumna z ciałem została złożona do grobowca rodzinnego Mielęckich na cmentarzu w Złotnikach koło Koźminka.

Pierwszy dwór został wzniesiony w 2 poł. XVIII w. dla Józefa Kiełczowskiego i jego żony Salomei z Walewskich. Zachowany do dziś przepiękny „prawdziwie polski” dwór w Koźminku, powstał na jego murach w latach 1906-1907. Jego autorem był Jan Heurich młodszy (polski architekt, przedstawiciel historyzmu i wczesnego modernizmu, w latach 1920–1921 minister sztuki i kultury). Właścicielami Koźminka byli wówczas Maria z Mielęckich i Tadeusz Hantke, znany przemysłowiec, właściciel zakładów metalurgicznych.

Jan Heurich stanął przed zadaniem wybudowania skromnej siedziby ziemiańskiej zgodnej z ówczesnymi wyobrażeniami o osiemnastowiecznych dworach szlacheckich. Dwór, który powstał to znakomity przykład budowli w tzw. stylu krajowym, czyli propagowanej w Wielkopolsce odmianie narodowego romantyzmu. Zbudowany na rzucie prostokąta z elewacją frontową zwróconą na południowy wschód, murowany, parterowy, częściowo podpiwniczony. Dach mansardowy, kryty dachówką z łukami w ozdobnych drewnianych obramieniach, które odnowiono w 1907 roku, na wzór pierwotnych. W części centralnej znajduje się portyk z dwiema parami kolumn w stylu jońskim nakrytych dwuspadowym zadaszeniem. Od strony północnej całość elewacji dopełnia neoklasyczny portyk z czterema kolumnami. Obok dworu znajduje się neogotycka oficyna, wozownia i spichlerz z użytkowym poddaszem z końca XIX wieku. Całość zabudowań dworskich dopełniały: murowana obora, stodoła i szopa na nawozy. Do parku przylegał też kurnik oraz mała szklarnia. Według mapy z 1940 roku podwórze dworskie rozplanowane było na rzucie wąskiego prostokąta z dwoma wjazdami od strony Złotnik. Układ wnętrz zachował częściowo podziały starego dworu, ze sklepioną kuchnią w jednym z naroży, sienią na osi i położnym za nim salonikiem. Podczas badań konserwatorskich, pod tynkiem pomieszczeń na parterze, znaleziono ślady klasycystycznej polichromii.

Do II wojny światowej dwór należał do rodziny Mielęckich, po 1945 r. utworzono tu szkołę, w wyniku czego budynek został niemal kompletnie zdewastowany. Dopiero w końcu lat 90. XX w. dworek odrestaurowano. Następnie, w latach 2004-2006, dzięki środkom z Unii Europejskiej dokonano rewaloryzacji zabytkowego parku. W jego ramach wykonano m.in.: alejki żwirowe, owalny podjazd przed front dworu z kamienia polnego, główną bramę wjazdową, ogrodzenie typu lekkiego całego parku oraz rozbudowano oświetlenie.

Park w stylu krajobrazowym, który otacza dwór w Koźminku pełen jest drzew posiadających walory pomnikowe. Cały park jest przepięknie zagospodarowany. Ma charakter wypoczynkowy. Są w nim ścieżki spacerowe oświetlone wieczorem stylowymi lampami oraz wygodne ławeczki. Obok parku znajduje się rozległy staw, w którego wodach odbija się pałac oraz, stojący obok, kościół parafialny.

Dwór w Koźminku to jeden z najciekawszych przykładów architektury dworskiej w tej części Wielkopolski, który warto zobaczyć. Szczególnie późnym wieczorem, kiedy to budowla zyskuje na wyglądzie dzięki umiejętnie zastosowanemu podświetleniu. Być może przy okazji spotkamy niewielką postać w generalskim mundurze, która przechadza się w milczeniu parkowymi alejkami. To duch Napoleona, który, jak głosi miejscowa legenda, miał nocować w pałacu podczas słynnej wyprawy na Moskwę.

Oprac. Aleksandra Szymańska

Źródła:

Submit to FacebookSubmit to Google PlusSubmit to Twitter