Skarby w zbiorach CBR

Szczegóły

Kategoria: Skarby w zbiorach CBR

Magdalena Katarzyna Morska (1762-1847)

Zbiór rysunków wyobrażających celniejsze budynki wsi Zarzecza w Galicyi w obwodzie przemyskim leżącej w obwodzie przemyskim leżącej : częścią z natury zdiętych lub uprojektowanych, z opisem budownictwa wiejskiego w sposobie holenderskim i angielskim i ogólnymi myślami o przyozdobieniu siedlisk wiejskich / przez M.M.

W Wiedniu : drukiem wdowy po Antonim Straussie, 1836

Od autorki: Zbiór tych rysunków, początkowie przezemnie dla własnego użytku i zabawy zrobiony, a później wydoskonalony przez znakomite talenta rysunku (…), przeznaczyłam dla mego Rodzeństwa, Krewnych i Przyjaciół, na pamiątkę winnej im wdzięczności. Jeżeliby zaś zbiór ten i pod innym względem stał się komu użytecznym, dopełniłoby się najmilsze życzenie moje i wynagrodziłoby mi dostatecznie podjęte staranie, w zebraniu potrzebnych do niego materiałów i myśli, ugruntowanych tak na własnem długiem doświadczeniu i postrzeżeniach, jako i pilnem w obcych krajach upatrywaniu wzorów, które bez wielkich nakładów, mogą być zastosowane do potrzeb ziemianina Polskiego.

Plan elewacyjny Domu Właścicielki

Magdalena Katarzyna Morska z Dzieduszyckich urodzona 1 kwietnia 1762 r. to rysowniczka-malarka, projektantka architektury i ogrodów, sawantka i filantropka. Około 1782 roku poślubiła kuzyna Ignacego Morskiego. Początkowo zamieszkała z mężem w Pruchniku, a następnie w Zarzeczu. W 1817 r. korzystając z usług Chrystiana Piotra Aignera wystawiła w Zarzeczu niewielki pałac, który posiadał wyposażenie wnętrza zaprojektowane przez Morską w stylu empire.

Plan elewacyjny Domu Właścicielki

Magdalena zamierzała także budowę kościoła w Zarzeczu, również wg projektu Aignera. W Zarzeczu i Węgierce zaprojektowała różne budynki gospodarcze, administracyjne i wiejskie, wzorując się na budownictwie holenderskim. Projektu Morskiej był park w Zarzeczu utrzymany w stylu sentymentalno-romantycznym, pełen licznych drzew egzotycznych, kwiatów, a także jeszcze w stylu wieku XVIII utrzymanych altan dumania. Z części zakoli i starorzeczy rzeczki Mleczki utworzono staw, a na wyspie tego stawu zbudowano drewniany młyn, w którym podawano podwieczorki.

Widok ogólny wsi Zarzecza od Gościńca

Magdalena Morska upiększała park, aż do swej śmierci sprowadzając rokrocznie do niego nowe gatunki roślin ozdobnych. Słynne szklarnie w Zarzeczu, napełnione egzotycznymi roślinami, konkurowały z podobnymi w Łańcucie, Przeworsku, Sieniawie i Medyce.

Plan sytuacyjny odznaczający ogół plantacyi i zabudowania wieyskiego

Młyn murowany bez tynku na sposób holenderski

Będąc zdolną rysowniczką i miłośniczką kwiatów Magdalena Morska osobiście zajmowała się układaniem bukietów z kwiatów ciętych, a potem ich rysowaniem. Rysowała też widoki budynków i ogrodu w Zarzeczu. W 1833 r. wydała drukiem album 50 gravures representant les batiment de Zarzecze en Galicie…. Pałac w Zarzeczu z zewnątrz i wewnątrz, budynki folwarczne, park, klomby i kwiaty zleciła narysować malarzowi Józefowi F. Tabaczyńskiemu, a następnie odrytować Antoniemu Tepplarowi. Sporządziwszy osobiście opisy wydała drukiem w roku 1836 w Wiedniu Zbiór rysunków wyobrażających celniejsze budynki wsi Zarzecze w Galicyi…

W pałacu w Zarzeczu Magdalena wydawała do 1831 roku słynne bale i zabawy. Po powstaniu listopadowym, gdy fala emigrantów napłynęła do Galicji, zajęła się akcją filantropijną, spiesząc z pomocą uchodźcom i goszcząc ich u siebie w Zarzeczu. Magdalena Morska zmarła 11 maja 1847 r. Potomstwa nie pozostwiała, a majątek zapisała bratu Józefowi Dzieduszyckiemu.

Salon górny w Rotundzie z kopułą

Gabinet górny oraz obraz zgromadzenia familijnego

Oprac. Aleksandra Szymańska