Program dla Polskiego Ziemniaka

Szczegóły

Kategoria: Rolnictwo w UE i na świecie

Rok 2019 jest prawdopodobnie ostatnim w produkcji ziemniaka, w którym na producentach tego gatunku nie ciążą żadne zobowiązania formalno-prawne, poza dokonaniem wpisu do rejestru takiej działalności w Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORIN). Taki scenariusz zakłada opracowany przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w 2018 r. „Program dla Polskiego Ziemniaka”, który zacznie obowiązywać od 2020 roku, czyli już od przyszłego sezonu.

„Program dla Polskiego Ziemniaka” został opracowany jako odpowiedź na potrzeby branży producentów, przetwórców i dystrybutorów ziemniaka. Stanowi kompleksową analizę najistotniejszych problemów dotykających branżę oraz określa działania służące ich rozwiązaniu. Kluczowymi dla Programu są przy tym działania w celu ograniczenia występowania w Polsce bakteriozy pierścieniowej ziemniaka. Zgodnie z przyjętym programem osiągnięcie powyższych celów będzie wymagało podjęcia szeroko zakrojonych, komplementarnych działań, takich jak:

1. Uzyskanie profesjonalnej produkcji ziemniaka wolnej od bakterii Clavibacter michiganensis ssp. Sepedonicus, a co za tym idzie:

• Wprowadzenie obowiązku wysadzania ziemniaków wolnych od tej bakterii. Obowiązek wysadzania jedynie ziemniaków o znanej zdrowotności zarejestrowanych przez PIORIN obejmie producentów zarejestrowanych w PIORIN (tj. produkujących na rynek - zarówno z przeznaczeniem ziemniaków na cele konsumpcyjne, jak i przemysłowe) - ok. 47,8 tys. podmiotów. Aby ułatwić producentom spełnienie wprowadzonego warunku, będą oni ponosić 50% kosztów badań laboratoryjnych ziemniaków innych niż sadzeniaki, przeznaczonych do sadzenia. Obowiązek zostanie wprowadzony począwszy od sezonu uprawowego 2020 r.
• Realizacja dopłat do powierzchni kwalifikowanymi sadzeniakami ziemniaka.
  W celu zachęcenia producentów do korzystania z kwalifikowanych sadzeniaków ziemniaka kontynuowany będzie w odniesieniu do ziemniaka mechanizm dopłat do 1 ha powierzchni gruntów ornych obsianych lub obsadzonych materiałem siewnym kategorii elitarny lub kwalifikowany, wprowadzony w 2007 r. w oparciu o przepisy ustawy z 11 marca 2004 r. o organizacji niektórych rynków rolnych.
• Realizacja wsparcia dla gospodarstw, w których wykryto bakterię. Kontynuowane będzie wsparcie producentów ziemniaka w walce z bakterią poprzez dotacje na pokrycie kosztów związanych ze zwalczaniem bakterii. Przewiduje się, że rekompensata poniesionych strat dla producentów ziemniaków towarowych (porażonych przez bakterię) na poziomie odpowiednio 70% i 50% w przypadku gospodarstw wykorzystujących niezbadany materiał nasadzeniowy.
• Ułatwienie w zagospodarowywaniu porażonych bulw ziemniaka.
• Szkolenia dla rolników.

2. Wyeliminowanie nieprawidłowości na krajowym rynku ziemniaka.

• Wprowadzenie przepisów zobowiązujących do podawania kraju pochodzenia w przypadku obrotu ziemniakami oraz właściwego oznaczania ziemniaków młodych.
• Zwiększenie kar za naruszenia przepisów dotyczących produkcji i obrotu ziemniakami. Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o ochro­nie roślin oraz niektórych innych ustaw wprowadziła admi­nistracyjną karę pieniężną na poziomie do 5000 zł za niewykonanie decyzji administracyjnej, dotyczącej zwal­czania organizmów kwarantannowych (w tym bakterii Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus) oraz do 12500 zł za wywóz towarów (w tym bulw ziemniaków) do innych państw członkowskich bez wymaganych dokumentów.
• Prowadzenie ukierunkowanych kontroli zdrowotności, znakowania i jakości w obrocie ziemniakami.

3. Promocja polskiego ziemniaka na rynku krajowym i rynkach zagranicznych.

• Działania promocyjne ziemniaka będą opierać się m.in. na:
• promowaniu produktów rolnych i żywnościowych, w tym ziemniaków, proekologicznych metod ich produkcji, a także znaków i systemów jakości pro­duktów ziemniaczanych;
• zwiększaniu dostępności do lokalnych i regional­nych producentów ziemniaka o wysokiej jakości, poprzez m.in. rozwój strony internetowej i aplika­cji mobilnej „Polska Smakuje”;
• promocji zasad prawidłowego odżywiania i infor­macji nt. wartości odżywczych ziemniaków, w tym kształtowanie wśród dzieci i młodzieży właściwych nawyków żywieniowych poprzez m.in. warsztaty edukacyjne dla dzieci „Lekcje zdrowia", warsztaty kulinarne dla młodzieży ze szkół oraz cykle kuli­narne, emitowane w telewizji w oparciu o produkty o wysokiej jakości, w tym ziemniaki;
• budowaniu patriotyzmu konsumenckiego poprzez podkreślanie polskiego pochodzenia ziemnia­ków, wyróżniających się wysoką jakością, niskim stopniem chemizacji ich uprawy.

Przewiduje się, że program będzie realizowany przez okres 4 lat, po czym przeprowadzona zostanie ocena efektywności przyjętych rozwiązań.

Oprac. Aleksandra Szymańska

Źródło:

• Nowacki, Będzie Program dla Polskiego Ziemniaka, [w:] „Agro Serwis”, 2019 nr
  5-6
• Program dla Polskiego Ziemniaka, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Warszawa, wrzesień 2018, gov.pl
• sodr.pl
• http://www.wodr.poznan.pl

Produkcja białek roślinnych w UE

Szczegóły

Kategoria: Rolnictwo w UE i na świecie

Białko roślinne jest ważnym składnikiem wykorzystywanym przez europejski sektor rolno-spożywczy. Jednak ze względu na różnego rodzaju czynniki rynkowe i klimatyczne, produkcja roślin wysokobiałkowych w Europie  jest niewystarczająca by zaspokoić rosnący popyt na produkty z tego sektora. Aby zmienić tę sytuację potrzebna jest skoordynowana praca wszystkich państw członkowskich.

W latach 2016/2017 popyt na białko roślinne w Europie wyniósł  około 27 mln ton białka surowego, przy czym najważniejszym rynkiem zbytu był przemysł paszowy (93 proc. pod względem wielkości sprzedaży). Wskaźnik samowystarczalności UE różnił się w zależności od źródła białka (rzepak 79 proc., słonecznik 42 proc., soja 5 proc.). Import surowego białka do krajów UE kształtował się na poziomie 17 mln ton (z czego 13 mln ton to białko pozyskiwane z soi). Surowce te napływały przede wszystkim z Brazylii, Argentyny i Stanów Zjednoczonych. Ponadto 1,5 mln ton surowego białka otrzymywanego ze słonecznika oraz prawie milion ton rzepaku dostarczyła Ukraina.

Jednak od czasu reformy Wspólnej Polityki Rolnej widoczne są pewne pozytywne tendencje w uprawie roślin strączkowych. Od 2013 roku produkcja soi w UE podwoiła się, w 2018 roku osiągając wartość 2,8 mln ton. Jej czołowymi producentami były Włochy, Francja i Rumunia. W przypadku innych roślin strączkowych sytuacja była bardzo podobna. W ubiegłym roku produkcja unijna wzrosła trzykrotnie do poziomu 6 mln ton (2,6 mln ha). Głównymi roślinami strączkowymi uprawianymi na nasiona były groch polny (Francja, Hiszpania, Litwa) i bób (Francja, Wielka Brytania), natomiast soczewica i ciecierzyca były uprawiane na ograniczonych obszarach.

Uprawa rzepaku w krajach członkowskich w latach 2013-2018 wzrosła o 66 proc.( z 4,1 do 6,8 mln ha), a produkcja osiągnęła poziom 20 mln ton (przede wszystkim jako surowiec do produkcji biopaliw). Wiodącymi producentami rzepaku były Niemcy, Francja i Polska.

Rynek białek roślinnych składa się z trzech segmentów:

• paszy konwencjonalnej (mieszanki paszowe dla drobiu - 35 proc., dla świń - 33 proc., dla przeżuwaczy - 28 proc. ze znacznym udziałem śruty sojowej),
• paszy wysokowartościowej (wykorzystywanej przede wszystkim w gospodarstwach spełniających standardy dotyczące dobrostanu zwierząt, wpływu na środowisko, rodzaju produkcji (z wykorzystaniem pasz ekologicznych lub niezmodyfikowanych genetycznie), z regionalnymi łańcuchami dostaw). Stwarza to możliwości dla rozwoju upraw roślin strączkowych w UE, a szczególnie dla producentów soi, która tylko w Europie nie jest modyfikowana genetycznie).
• żywności (szczególnie obiecujący jest rynek substytutów mięsa i produktów mlecznych, z rocznymi wskaźnikami wzrostu wynoszącymi odpowiednio 14 proc. i 11 proc.).

W przyjętym przez Komisję Europejską sprawozdaniu w sprawie rozwoju produkcji białka roślinnego w Unii Europejskiej dokonano przeglądu sytuacji w zakresie jego popytu i podaży w krajach członkowskich, a także przeanalizowano możliwości dalszego rozwoju produkcji w sposób racjonalny pod względem ekonomicznym i środowiskowym. Zwrócono też uwagę na szereg istniejących instrumentów polityki i wniosków ustawodawczych, które mogą wpłynąć na lepsze wykorzystanie potencjału roślin wysokobiałkowych w UE. Obejmują one m.in.:

1. Wsparcie dla rolników zajmujących się produkcją białek roślinnych w ramach przyszłej WPR poprzez uwzględnienie ich w strategicznych planach krajowych w zakresie:

• ustanowienia programów sektorowych, przynoszących bezpośrednie lub pośrednie korzyści dla sektora białek, w celu wzmocnienia łańcuchów dostaw i uwolnienia potencjału rynkowego;
• podkreślania i nagradzania korzystnego wpływu roślin strączkowych na osiągnięcie celów środowiskowych i klimatycznych poprzez ekoprogramy oraz zobowiązania w zakresie zarządzania środowiskowego i klimatycznego w ramach programów rozwoju obszarów wiejskich;
• stymulacji wsparcia rozwoju obszarów wiejskich na rzecz inwestycji w gospodarstwach, doradztwa dla gospodarstw, transferu wiedzy, zakładania organizacji producentów i współpracy w obrębie łańcucha żywnościowego;
• przyznawanie funduszy na wsparcie dochodów związanych z wielkością produkcji białek roślinnych w przypadku trudności w jej rozwoju w celu zwiększenia konkurencyjności lub poprawy jakości białek roślinnych (nie ograniczając tych kwot do dodatkowych 2 proc.).

2. Zwiększanie konkurencyjności poprzez badania naukowe i innowacje finansowane z unijnych programów badawczych:

• zwiększenie budżetu europejskiego programu badawczego "Horyzont Europa" oraz innych programów rozwoju obszarów wiejskich (PROW), w ramach których prowadzone są grupy operacyjne i służby wsparcia innowacji dotyczących roślin wysokobiałkowych.

3. Poprawa analizy rynku i jego przejrzystości dzięki wprowadzeniu udoskonalonych narzędzi monitorowania:

• skuteczniejsze gromadzenie danych dotyczących cen, przepływów handlowych, spożycia, produkcji roślin wysokobiałkowych;
• uwzględnienie kwestii roślin wysokobiałkowych w pracach Unijnego Centrum Monitorowania Rynku Upraw;
• wzajemna wymiana danych pomiędzy państwami członkowskimi.

4. Podkreślanie korzystnego wpływu białek roślinnych na zdrowie, klimat i środowisko poprzez:

• aktywny udział w różnego rodzaju programach zajmujących się promocją roślin wysokobiałkowych w rolnictwie, paszach i żywności, jak: programy dotyczące systemów jakości UE, rolnictwo ekologiczne, programy podkreślające szczególne systemy produkcji rolnej.

5. Położenie nacisku na lepszą wymianę wiedzy i doświadczeń w zakresie zarządzania łańcuchem dostaw i zrównoważonych praktyk agronomicznych oraz gromadzenie informacji na temat działalności badawczej i innowacji technologicznych:

• stworzenie specjalnej platformy wiedzy.

Z dostępnych danych wynika, że wpływ na rozwój unijnego sektora białek roślinnych, zwłaszcza w zakresie pasz wysokowartościowych i segmentów żywności będą miały następujące czynniki:

• wzrost konkurencyjności roślin wysokobiałkowych uprawianych w krajach unijnych w porównaniu z krajami poza członkowskimi, np: dzięki możliwości wykorzystania lepszych odmian, znajomości innowacyjnych praktyk agronomicznych, dostępności do danych umożliwiających wzajemną wymianę informacji rynkowych;
• rozwój zorganizowanych łańcuchów dostaw i organizacji producentów, które mogą się przyczynić do poprawy jakości roślin wysokobiałkowych oraz zapewnić lepszą promocję tego surowca na świecie;
• informowanie o korzystnym wpływie roślin strączkowych na osiągnięcie celów środowiskowych i klimatycznych, poprzez różnego rodzaju praktyki agroekologiczne, jak stosowanie w większym zakresie systemów płodozmianu;
• informowanie konsumentów o pozytywnym wpływie białek roślinnych na zdrowie człowieka (w celu zmiany ich nawyków żywieniowych) oraz środowisko naturalne;
• wpływ innych praktyk na produkcję roślin wysokobiałkowych, jak cele ONZ dotyczące zrównoważonego rozwoju, dyrektywa w sprawie odnawialnych źródeł energii, europejska strategia dotycząca zrównoważonego rozwoju i biogospodarki.

oprac. Joanna Radziewicz

Na podstawie Sprawozdania Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego w sprawie rozwoju produkcji białek roślinnych w Unii Europejskiej.