Trudna uprawa czereśni

Szczegóły

Kategoria: Wiadomości rolnicze

Czereśnie należą do owoców najczęściej sadzonych w przydomowych ogrodach. Są bardzo cenione przez konsumentów zarówno ze względów smakowych, jak i zdrowotnych. W ostatnich latach produkcja tych owoców rozwija się bardzo dynamicznie, choć ich uprawa nie należy do najłatwiejszych. Czereśnia jest bowiem podatna na choroby i wrażliwa na przymrozki. Aby zapewnić drzewku zdrowy wzrost i bogate plony, należy poznać jego wymagania.

Czereśnia to roślina pochodząca z terenów Europy i Azji Zachodniej. W Polsce rośnie dziko bez ograniczeń, najwięcej na południu  kraju. Jest w wielu odmianach powszechnie uprawiana jako drzewo owocowe o smacznych owocach.

Uprawa czereśni jest dużo trudniejsza w porównaniu z innymi gatunkami sadowniczymi. Drzewa są wrażliwe na znaczne spadki temperatur zimą i wiosenne przymrozki, podatne na wiele groźnych chorób, a ich owoce są narażone na uszkodzenia przez szkodniki. Poza tym uprawę czereśni utrudniają ptaki, które w niektórych regionach są utrapieniem producentów.

Ważną zasadą przy zakładaniu sadu czereśniowego jest dobieranie gatunku i odmian do istniejącego klimatu, oraz wybór korzystnego stanowiska. Drzewa potrzebują bardzo zasobnego, żyznego podłoża, z którego  będą mogły pobierać duże dawki składników odżywczych. W tym celu warto wzbogacić ziemię w węglan wapnia lub obornik. Przy wyborze stanowiska pod sad czereśniowy trzeba również uwzględnić jego poprzednie użytkowanie, nie powinno to być pole, na którym na przestrzeni kilku lat uprawiano rośliny wrażliwe na werticiliozę, tj. truskawki, pomidory, ogórki, maliny, rośliny kapustowate czy ziemniaki oraz pole po wieloletnich uprawach roślin bobowatych czy nieużytkach, na którym mogą występować szkodniki glebowe.

Czereśnia lubi słońce, ciepło, niewielkie wzniesienia oraz osłonięte od wiatru miejsca. Osłona powinna osłabić wiatr, ale nie tworzyć kompletnego zastoju powietrza. Może być sadzona zarówno wiosną, jak i jesienią.

Czereśnie są jednymi z najsilniej rosnących drzew owocowych klimatu umiarkowanego. Dawniej sadzono je w dużych rozstawach 10x10, a owoce zbierano za pomocą drabin. Obecnie sadownicy w Polsce mają do wyboru trzy sposoby założenia nowoczesnego, intensywnego sadu czereśniowego:

• z drzew szczepionych na słabo rosnących podkładkach,
• z drzew szczepionych na wstawkach skarlających,
• z drzew na silnie rosnących podkładkach, gdzie siła wzrostu i owocowanie reguluje się metodami agrotechnicznymi.

Odmiany

Aby uprawa czereśni była opłacalna ważny jest dobór odpowiedniej odmiany. Dobrze jest bazować na odmianach sprawdzonych, nauczyć się ich prowadzenia, ochrony i nawożenia, a nowości wprowadzać rozważnie. Polecane odmiany to m.in.

• ‘Burlat’ – wczesna odmiana francuska rodząca smaczne owoce, drzewa rosną bardzo silnie i regularnie owocują. Podczas ulewnych deszczy owoce są podatne na pękanie.
• ‘Gubińska’ – to odmiana niemiecka, plonuje regularnie, ale średnio obficie. Ma niewielkie rozmiary, stąd jest polecana do ogródków działkowych. Mało podatna na raka bakteryjnego i pękanie owoców.
• ‘Kordia’ - odmiana czeska dość silnie rosnąca. Drzewo jest dość podatne na przemarzanie, mało wrażliwe na choroby. Dojrzewa późno i jest polecana do sadzenia w cieplejszych rejonach kraju.
• ‘Poznańska’ – niemiecka odmiana silnie rosnąca, rodząca jasnożółte owoce z czerwonym rumieńcem. Dojrzewa późno i jest podatna na pękanie owoców.
• ‘Pola’ – skierniewicka odmiana tworząca ładne, regularne korony; późno dojrzewająca. Wcześnie zaczyna owocować i plonuje regularnie.
• ‘Regina’ – bardzo późna odmiana o niemieckim rodowodzie. Drzewa rodzą duże owoce o sercowatym kształcie, które nie miękną i nie pękają po deszczu.
• ‘Rivan’ – szwedzka, bardzo wczesna odmiana, wytrzymała na mróz i średnio odporna na raka bakteryjnego.
• ‘Sam’ – średniopóźna odmiana owocująca dużymi owocami. Drzewa są dość odporne na raka bakteryjnego i wytrzymałe na mróz.
• ‘Vanda’ – średniowczesna odmiana, mało podatna na pękanie owoców. Plonuje obficie i wcześnie wchodzi w okres owocowania.
• ‘Vega’ – odmiana średniowczesna rodząca jasne owoce z czerwonym rumieńcem. Drzewa tej odmiany są mało podatne na raka bakteryjnego i wytrzymałe na mróz.

Cięcie i formowanie

Głównym problemem w uprawie czereśni jest nadmierny wzrost drzew. Bez ingerencji człowieka wytwarzają długie pędy z niewielką liczbą rozgałęzień bocznych. Niekontrolowany wzrost w pierwszych latach prowadzi do wytworzenia się drzew o dużych rozmiarach i gęstych koronach, które z czasem przestają owocować. Najpopularniejszym sposobem ograniczenia siły wzrostu drzewa jest ich cięcie od pierwszego roku po posadzeniu.

W pierwszych latach wzrostu drzewek trzeba nadać koronie właściwy kształt. Czereśnie prowadzi się w różnych formach:

• korona naturalna – najczęstsza w ogrodach przydomowych,
• korona hiszpański krzak – bez przewodnika,
• korona przewodnikowa (korona ma być uformowana tak, aby zaznaczony był jeden centralny przewodnik - wrzecionowa lub stożkowa) – najczęstsza w intensywnych sadach.

Po posadzeniu nie każde drzewko wiosną trzeba ciąć. Te niskie (do 1 m), nierozgałęzione można pozostawić bez żadnego cięcia. Nierozgałęzione, lecz wysokie przycina się na wysokość ok. 80–100 cm nad ziemią. U rozgałęzionych skraca się przewodnik do 70 cm nad rozgałęzieniem i przycina pędy boczne osadzone nisko. Po cięciu wiosennym prowadzi się cięcie formujące koronę, przeważnie w maju i czerwcu. Wycina się silnie rosnące przyrosty przy przewodniku, aby usunąć konkurencję.

Przez pierwsze 4 lata prowadzi się cięcia umiarkowane, gdyż silnie przycięte młode drzewa słabiej owocują. Cięcia starszych drzew prowadzi się silniej, czereśnie rosnące na podkładkach karłowych intensywnie się tnie od 5-6 roku od posadzenia.

Nawożenie

Jednym z ważniejszych zabiegów wpływających na wysokie plonowanie i dobrą jakość owoców jest racjonalne nawożenie. Przyjmuje się, że w najważniejszych procesach życiowych czereśni bierze udział około 13 składników mineralnych. Część z nich pełni głównie rolę budulcową i pobierana jest w większych ilościach. Są to makroelementy, do których zalicza się azot, fosfor, potas, wapń, magnez i siarka. Inne pierwiastki regulują natomiast procesy biochemiczne zachodzące w roślinie i są pobierane w znacznie mniejszych ilościach. Niedostateczne zaopatrzenie drzew w jeden choćby składnik mineralny sprawia, że możliwości uzyskania maksymalnych plonów nie są w pełni wykorzystane.

Czereśnie pobierają w sezonie ok. 100 kg na ha azotu, ok. 30 kg/ha fosforu, ok. 150 kg/ha potasu, ok. 90 kg/ha wapnia, i ok. 30 kg/ha magnezu.

Zagrożenia

Mimo usilnych starań przy zabiegach pielęgnacyjnych i profilaktycznych, czereśnie są podatne na szereg zagrożeń ze strony chorób i szkodników. W tej sytuacji niezwykle ważna jest dokładna obserwacja, co pozwoli w porę zdiagnozować problem i rozpocząć przeciwdziałanie. Głównym sygnałem, że dzieje się coś niedobrego z owocami jest zasychanie i zwijanie się liści, pękanie kory lub przedwczesne opadanie owoców.

Choroby

• choroby grzybowe czereśni: drobna plamistość liści drzew pestkowych, brunatna zgnilizna drzew pestkowych, leukostomoza, gorzka zgnilizna wiśni, werticilioza drzew owocowych, srebrzystość liści drzew owocowych;
• choroby bakteryjne czereśni: rak bakteryjny drzew owocowych, guzowatość korzeni;
• choroby wirusowe: nekrotyczna plamistość pierścieniowa wiśni i czereśni, żółtaczka wiśni.

Ochrona chemiczna w przypadku chorób czereśni odgrywa najważniejszą rolę w programach ochrony roślin, ale niezbędne jest jednoczesne wykorzystanie wszystkich metod pozachemicznych – zgodnie z obowiązującymi w Polsce zasadami integrowanej ochrony.

Szkodniki

Szkodniki czereśni, w zależności od nasilenia ich obecności na drzewach owocowych powodują zróżnicowane zagrożenie dla plonu owoców. Zaliczają się do nich: licinek tarninaczek, mszyca wiśniowo-przytulinowa, kwieciak pestkowiec, nasionnica, przędziorek chmielowiec i inne gatunki przędziorków, pordzewiacz śliwowy, zwójka koróweczka, chrabąszcz majowy.

Zwalczanie: preparaty chemiczne, pułapki do monitorowania szkodników, lustracje sadu.

Ptaki

Każdego roku w sadach czereśniowych duży problem stanowi ochrona owoców przed ptakami. Gatunkami wyrządzającymi masowe szkody są: szpak, kwiczoł, kawka, gawron, wrona, grubodziób. Według statystyk szpaki potrafią zniszczyć ponad 50% zbiorów czereśni.

Ochrona przed ptakami nie może polegać na odbieraniu im życia tylko na skutecznym ich odstraszaniu, ponieważ każda uprawa musi być prowadzona zgodnie z wymogami ochrony środowiska naturalnego, którego ptaki są elementem. Sposoby ochrony czereśni przed ptakami:

• użycie chemicznego preparatu Nobird,
• rozwiązania, np. dźwiękowe, odstraszające ptaki - armatka hukowa (detonator gazu), aparatury emitujące ultradźwięki,
• rozwiązania wizualne to różnego rodzaju błyszczące straszaki, atrapy ptaków drapieżnych, latawce i balony, czy też kolorowe (mieniące się) folie,
• drony (jednak używanie takiego sprzętu wymaga uzyskania odpowiedniej licencji),
• siatki, które uniemożliwiają dostanie się ptaków w obręb korony drzew.

Warto dodać, że żadna z wymienionych metod ochrony owoców czereśni  przed ptakami nie jest wystarczająco skuteczna. Warto stosować różne rozwiązania, np. odstraszające - dźwiękowe z wizualnymi.

Produkcja czereśni

Światowa produkcja czereśni w ostatnich latach wykazuje tendencję wzrostową i przekracza obecnie 2 mln ton. Największym producentem tych owoców w 2017 r. była Turcja z ilością około 0,5 mln ton, na drugim miejscu znalazły się Stany Zjednoczone (433 tys. ton), a na trzecim Chiny (360 tys. ton).  W Polsce następuje stały wzrost produkcji czereśni, która w latach 1990 - 2016 wrosła ponad 5-krotnie z poziomu 9,3 tys. ton do 54 tys. ton. Z powodu przymrozków w 2017 roku produkcja wynosiła jedynie ok. 20 tys. ton. W całej Unii Europejskiej to właśnie w Polsce odnotowuje się  największe ilości zebranych czereśni, co stanowi  około 35 % całkowitej unijnej produkcji.

Zbiór

Ostatnim, a zarazem najtrudniejszym i najbardziej kosztownym cyklem produkcji czereśni jest ich zbiór. Wiąże się on z dużymi nakładami pracy, rosnącymi kosztami robocizny, krótkim okresem agrotechnicznym oraz znaczną podatnością owoców na uszkodzenia mechaniczne. Owoce czereśni zbiera się w Polsce w ciągu ośmiu tygodni (od ostatniego tygodnia maja do 2-3 tygodnia lipca). Jeżeli owoce zamierza się szybko sprzedać, należy je zebrać w fazie dojrzałości konsumpcyjnej. Warto pamiętać, że sprzedaż i utrzymanie się na rynku w pojedynkę jest trudne, dlatego producenci łączą się w grupy, których łączy jeden cel – korzystna sprzedaż owoców. Priorytetem producentów, powinna być zatem stała troska o jakość owoców, która zaspokoi wymagania i oczekiwania konsumentów. Jeśli wszystkie powyższe cele zostaną spełnione, amatorów na te przepyszne owoce z pewnością nie zabraknie.

Oprac. Aleksandra Szymańska

Źródła:

• Błaszczyńska, Uprawa czereśni, Warszawa 2012
• Brzozowski, K. Zmarlicki, Uwarunkowania ekonomiczne w produkcji czereśni i wiśni, Skierniewice 2017
• H. Łabanowska, Czereśnie atrakcyjne dla muchówek, [w:] „Sad Nowoczesny” 2018 nr 5
• Mordalska, Uprawa czereśni krok po kroku, tekst dostępny w Internecie: https://www.rynek-rolny.pl/artykul/uprawa-czeresni-krok-po-kroku.html
• Rozpara, Czereśnie intensywnie, [w:] „Sad Nowoczesny” 2018 nr 5

• Poprzedni artykuł