15 lat w Unii Europejskiej

Szczegóły
Kategoria: Rolnictwo w UE i na świecie

1 maja 2019 roku minęło 15 lat funkcjonowania Polski na jednolitym rynku Unii Europejskiej i korzystania z unijnych funduszy, w tym wspólnej polityki rolnej. Dzięki wspomnianym funduszom polskie rolnictwo unowocześniło się, wzrosła jego konkurencyjność, dochody rolnicze i poprawiła się jakość życia na wsi. 

Akcesja Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. oznaczała dla polskich rolników wiele zmian, zarówno prawnych, jak i ekonomicznych. Nie brakowało obaw, że rolnicy nie będą w stanie sprostać konkurencji z rynkami unijnymi. Po 15 latach członkostwa w UE można stwierdzić, że polskie produkty obroniły się na wspólnym rynku, a rolnicy świetnie dostosowali się do nowych warunków.

Resort rolnictwa ocenia, że od momentu akcesji rośnie dodatnie saldo wymiany handlowej produktami rolno-spożywczymi. Polska jest liderem w Unii Europejskiej w produkcji drobiu, owoców, pieczarek. Obecnie na eksport trafia 80% polskiej wołowiny, 45% drobiu i 30% produktów mleczarskich. W 2018 r. wartość eksportu produktów rolno-spożywczych wyniosła prawie 30 mld euro. W porównaniu z 2004 rokiem oznacza to 6-krotny wzrost wartości sprzedaży żywności za granicą. 

W ciągu 15 lat nad Wisłę napłynęło 163,6 mld euro. Najwięcej środków otrzymało rolnictwo - polscy rolnicy dostali łącznie 55 mld euro, z czego 33 mld w postaci dopłat bezpośrednich. Środki unijne doprowadziły również do wypłaszczenia się różnicy pomiędzy zarobkami w mieście i na wsi. Od 2004 r. dochody na wsi wzrosły o 78 proc., a w mieście o ok. 50 proc.

Pierwszym unijnym programem finansowego wsparcia dla rolników był SAPARD. Program był skierowany na obszar problemowy związany z integracją z UE - rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich. Działania skupione były na stymulowaniu rozwoju lokalnego na wsi poprzez projekty związane z dywersyfikacją działalności gospodarczej ludności wiejskiej, a także rozwojem infrastruktury na obszarach wiejskich. SAPARD został zakończony w 2006 roku. Łącznie zarejestrowano 27761 wniosków o pomoc finansową z tego Programu, z czego ARiMR podpisała 24431 umów na kwotę około 4779 mln złotych. Środki Unii pokrywały ok. 50% kosztów przedsięwzięcia, resztę kosztów oraz podatek VAT pokrywał beneficjent.

W ramach programów rozwoju obszarów wiejskich na cel związany z przedsiębiorczością oraz infrastrukturą na obszarach wiejskich od wejścia Polski do UE przeznaczono ponad 5 mld euro. Wsparcia udzielono na tworzenie i rozwój infrastruktury technicznej, infrastruktury wodno-kanalizacyjnej i drogowej. Wspierano także dostęp do obiektów rekreacyjnych, sportowych i kulturalnych.

Programy wsparcia inwestycji po wejściu Polski do UE:

  • Specjalny Przedakcesyjny Program na Rzecz Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich (SAPARD)
  • Sektorowy Program Operacyjny - Rolnictwo 2004 - 2006 (SPO)
  • Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 - 2013 (PROW)
  • Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 - 2020 (PROW)

Obraz polskiego rolnictwa zmienił przede wszystkim nowoczesny sprzęt. Na traktory i maszyny przeznaczono około 90% funduszy z SPO i PROW 2007-2013 – łącznie prawie 11,4 mld zł. Dzięki nowym maszynom zwiększyła się wydajność produkcji roślinnej oraz polepszył komfort pracy.

Wejście do UE oznaczało dostęp do rynku, ale też otwarcie się na importowane produkty, co oznaczało poddanie się ograniczeniom, a takie były na rynku cukru i mleka. Kwoty mleczne ograniczały w rozwoju, ale gwarantowały stabilne ceny. Dziś, z grona ponad 310 tys. dostawców mleka w 2004 r., zostało ok. 100 tys. gospodarstw. Koncentracja produkcji sprawiła, że mamy dziś prężny sektor mleczny, który eksportuje ok. 30% swojej produkcji, głównie na rynki europejskie.

Największym przegranym integracji jest sektor trzody chlewnej. W 2004 r. pogłowie liczyło prawie 19 mln sztuk, a dziś liczy ledwie 11 mln sztuk. W 2018 r. zaimportowaliśmy ponad 7 mln żywych świń. Polska stała się importerem netto wieprzowiny, a występujący od ponad 5 lat ASF stał się postrachem dla całej branży.

Po 2004 roku znacząco poszły w górę ceny ziemi. W momencie wejścia Polski do UE za hektar ziemi trzeba było zapłacić 10 tys. zł, obecnie średnia cena gruntów wynosi 44,2 tys. zł/ha (dane z II kwartału 2018 r.), a rozpiętość cen waha się regionalnie od poniżej 30 tys. zł do ponad 100 tys. zł za ha.

Procesy modernizacji i restrukturyzacji, sukcesy eksportowe i wsparcie w ramach Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) pozytywnie wpłynęły na poziom dochodów w rolnictwie. Dane statystyczne wskazują, że w okresie 2004 - 2018 dochody na pełnozatrudnionego rolnika zwiększyły się dwukrotnie. Wzrost ten nie spowodował jednak zniwelowania dotychczasowych, dużych zróżnicowań między dochodowością w rolnictwie i pozostałymi działami gospodarki w kraju.

Członkostwo Polski w UE to nie tylko dodatkowe fundusze dla rolników. To także obowiązki - konieczność wypełniania licznych i kosztownych standardów, wymogów i norm nałożonych na rolników, czy przetwórców rolnych. Wprawdzie zwiększają one koszty produkcji, zapewniają jednak wysoką jakość żywności i wiarygodność polskich towarów.

Polska aktywnie bierze udział w procesach decyzyjnych na poziomie Unii Europejskiej,  wpływając na formę wielu unijnych regulacji oddziałujących na budżet rolny, rolnictwo i obszary wiejskie. W perspektywie dalszego funkcjonowania w strukturach Unii należy podkreślić walory polskiego rolnictwa i wsi, które wpisują się w spodziewany przez konsumentów model rolnictwa zrównoważonego społecznie, środowiskowo i ekonomicznie.

Oprac. Aleksandra Szymańska

Źródło:

Submit to FacebookSubmit to Google PlusSubmit to Twitter