Jagoda kamczacka i jej wpływ na zdrowie

Szczegóły

Kategoria: Natura i my

Owoce jagodowe zawierają bardzo duże ilości składników odżywczych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Wśród polecanych i ostatnio coraz częściej uprawianych roślin jagodowych w naszym kraju jest jagoda kamczacka - owoc o wysokiej wartości odżywczej i właściwościach antyoksydacyjnych.

 Warunki uprawy

Jagoda kamczacka to roślina pochodząca przede wszystkim od gatunków Lonicera kamtschatica ,Lonicera caerulea i Lonicera altaica z Rosji oraz Lonicera caerulea var. Emphyllocalyx z Hokkaido w Japonii. Polska nazwa jagoda kamczacka ma wiele synonimów, jak wiciokrzew siny, suchodrzew jadalny, suchodrzew siny, suchodrzew błękitny, lonicera czy borówka kamczacka. Owocem jest mięsista, wydłużona jagoda, pokryta niebieskim, woskowym nalotem. Jej smak określa się jako słodko-kwaśny z delikatną goryczką.

Roślina nie ma zbyt dużych wymagań glebowo-klimatycznych. Krzewy są odporne na mróz i znoszą spadki temperatur nawet do - 45⁰ C, a także wiosenne przymrozki w granicach do -8⁰ C. Dobrze rosną na glebach IV i V klasy bonitacji o pH 5,5–6,5. Natomiast nie tolerują gleb zbyt lekkich, piaszczystych bądź zlewnych, gliniastych. Wybór właściwego stanowiska oraz prawidłowe prowadzenie upraw daje gwarancję dobrych zbiorów nawet przez około 30 lat. Początkowo jagody rosną bardzo powoli. W 3. roku po posadzeniu z jednego krzewu można uzyskać około 500 g owoców, natomiast pełnię owocowania rośliny osiągają w 6. roku po posadzeniu, kiedy z jednego krzewu można zebrać nawet do 5 kg owoców.

Jagoda kamczacka od wieków była wykorzystywana w medycynie ludowej Chin, Japonii i północnej Rosji do leczenia chorób układu krążenia, układu pokarmowego oraz infekcji wirusowych. Surowiec wykazuje również działanie przeciwzapalne i bakteriostatyczne. Był polecany przy stanach gorączkowych oraz do eliminacji obrzęków na tle reumatycznym. Owoce, liście, kwiaty, pędy i kora pozyskiwane z regionalnych odmian suchodrzewów były traktowane jako środek moczopędny (pędy), przeciwprzeziębieniowy (kwiaty) oraz przeciwzapalny w infekcjach oczu i gardła (liście).

Skład chemiczny

Owoce jagody kamczackiej charakteryzują się bogatym składem chemicznym. Zawierają duże ilości związków fenolowych, przede wszystkim antocyjanów, kwasów fenolowych, flawonoidów oraz pochodnych flawian-3-olu, w tym katechiny, jak również procyjanidyn B1 i B2. Są bogatym źródłem witaminy C (30,5 -186,6 mg/100 g w świeżej masie). Dostarczają też minerały niezbędne do prawidłowego rozwoju organizmu człowieka, jak: wapń, potas i magnez. 100 g owoców pokrywa od 2,6 proc. do 5,3 proc. dziennego zapotrzebowania na potas, od 1,6 proc do 2 proc. na wapń oraz od 6,5 proc. do 10,3 proc. na magnez. Wśród antocyjanów dominujące miejsce zajmuje 3-O-glukozyd cyjanidyny, który w zależności od odmiany stanowi 79-88 proc. Towarzyszą mu 3,5-O-diglukozyd cyjanidyny, 3-O-rutynozyd cyjanidyny, pochodne peonidyny, pelargonidyny i delfinidyny. Zawartość tych związków zależy od odmiany oraz warunków hodowli i kształtuje się na poziomie od 400 mg do 1500 mg na 100 g świeżej masy. W polskich odmianach wartość ta waha się od 1240 mg do 3510 mg na 100 g świeżej masy. 

Właściwości prozdrowotne

Jagoda kamczacka sanowi bogate źródło związków polifenolowych, które wykazują bardzo korzystny wpływ na ludzki organizm. Badania naukowe wykazały związek pomiędzy spożyciem owoców jagodowych a mniejszą zachorowalnością na choroby układu sercowo-naczyniowego. Antocyjany i kwasy fenolowe działają ochronnie na serce. W medycynie ludowej owoce te były wykorzystywane do obniżania ciśnienia tętniczego krwi. Przypisuje się im również zdolność do hamowana nadmiernej produkcji reaktywnych metabolitów tlenowych i mediatorów prozapalnych związanych z zaburzeniami neurodegeneracyjnymi.

Roślina przyczynia się również do zmniejszenia poziomu  cholesterolu LDL i stabilizacji metabolizmu glukozy i lipidów, co z kolei przekłada się na mniejsze prawdopodobieństwo wystąpienia cukrzycy.

Ekstrakty z jagody kamczackiej wykazują działanie antybakteryjne wobec wielu szczepów bakteryjnych, w tym Helocobacter pylori, wywołującego chorobę wrzodową żołądka, Corynebacterium diphtheriae powodującego błonicę i Moraxella catarrhalis odpowiedzialnego za występowanie przewlekłych infekcji układu oddechowego i centralnego układu nerwowego.

Badania przeprowadzane in vitro na modelach zwierzęcych sugerują, że preparaty z jagody kamczackiej posiadają potencjał zarówno w chemioterapii, jak i chemoprewencji. Ułatwiają zmniejszenie karcynogenezy przez hamowanie uszkodzeń DNA i stresu oksydacyjnego i indukują antyoksydacyjne enzymy obronne, hamując proliferację komórek nowotworowych i czynniki odpowiedzialne za występowanie przerzutów.

Jagoda kamczacka korzystnie wpływa na funkcjonowanie układu pokarmowego, łagodząc dolegliwości trawienne. Owoce wiciokrzewu kamczackiego dostarczają antocyjanów, które poprawiają ostrość widzenia oraz wspomagają leczenie chorób narządu wzroku, ponieważ zmniejszają kruchość naczyń włosowatych, polepszają przepuszczalność śródbłonka, poprawiają adaptację oka do widzenie po zapadnięciu zmroku. Ponadto prowadzone badania naukowe wskazują na możliwości stosowania jagód przy chorobach tarczycy.

Sok z owoców wykorzystuje się do leczenia schorzeń skórnych (liszajów, wrzodów), natomiast wywar jest zalecany do płukania jamy ustnej i gardła przy chorobach dziąseł, nieżytach i anginie.

Możliwości wykorzystania

Ciemnogranatowe, pokryte woskowym nalotem jagody w smaku są słodko-kwaśne. Można je spożywać na surowo, jak również są przydatne do produkcji różnego rodzaju przetworów – soków, dżemów, nalewek, suszu i mrożonek. Ograniczeniem zwiększenia produkcji przemysłowej owoców są wysokie koszty ich pozyskiwania, związane z ręcznym zbiorem (możliwości zbioru mechanicznego są ograniczone).

Z jagód kamczackich uzyskuje się również naturalny, czerwony barwnik spożywczy. Pewnym utrudnieniem jest jego niestabilność. Barwniki wyekstrahowane z Lonicera caerulea mogą bowiem ulec rozkładowi pod wpływem światła słonecznego, H₂O₂, Sn²⁺, Fe³⁺ i Cu²⁺. Prowadzone są jednak badania naukowe nad poprawą ich stabilizacji.

Oprac. Joanna Radziewicz

Literatura:

1. Szot I., Lipa T., Sosnowska B.: Jagoda kamczacka – właściwości prozdrowotne owoców i możliwości ich zastosowania. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość 2014 nr 4, s.18-29.
2. Lachowicz S., Jaszyk M.: Jagoda kamczacka – „eliksir życia”. Przemysł Fermentacyjny i Owocowo Warzywny 2019 nr 4, s. 14, 16-19.
3. Krauze-Baranowska M., Kula M.: Jagoda kamczacka – roślina lecznicza Syberii i Dalekiego Wschodu. Panacea 2012 nr 3, s. 8-9.