Zofia Daszyńska-Golińska – publicystka, działaczka polityczna i społeczna

Szczegóły

Kategoria: Świat kobiet

Zofia Emilia Daszyńska-Golińska urodziła się 6 sierpnia 1860 roku w Warszawie w  zubożałej rodzinie ziemiańskiej. Ojciec Damian Poznański był  agronomem, administratorem dóbr ziemskich. Matka, Aniela z Puternickich, córka lekarza z Warszawy nie umiała pogodzić się z życiem na wsi. Młoda aktywistka wyrastała w rodzinie, gdzie wykształcenie i rozwój osobisty były bardzo ważne. Sama bardzo wcześnie zaczęła interesować się nauką i zagadnieniami społecznymi. Złe położenie materialne ludzi, budziło to w niej naturalną potrzebę niesienia pomocy. Uczęszczała do gimnazjum rządowego w Warszawie, a następnie w Lublinie, gdzie złożyła egzamin dojrzałości. Początkowo pracowała jako nauczycielka języka francuskiego w IV Żeńskim Progimnazjum w Warszawie.

W 1894 roku wyjechała do Zurichu, gdzie zapisała się na wydział filozoficzny, ze specjalnym studium ekonomii politycznej i historii. Jednocześnie brała aktywny udział w życiu społecznym i politycznym polskiej emigracji. Publikowała artykuły w marksistowskim piśmie „Walki Klas” oraz w socjalistycznym „Przedświcie”, współpracowała ze środowiskiem skupionym wokół paryskiej Gminy Narodowo-Socjalistycznej. W 1891 roku jako pierwsza Polka na Uniwersytecie w Zurichu obroniła pracę doktorską [Die Bevölkerung von Zürich im XVII Jhrh, wyd. Berno 1891]. W 1888 roku w trakcie pobytu w Szwajcarii,  poślubiła Feliksa Daszyńskiego, starszego brata Ignacego Daszyńskiego. Jednak jej małżeństwo nie trwało długo. Dwa lata później jej mąż zmarł w alpejskim uzdrowisku Merano w południowym Tyrolu.

W 1892 roku wróciła do kraju, jednak po nieudanych próbach kontynuowania nauki na Uniwersytecie Jagiellońskim udała się do Wiednia, gdzie rozpoczęła studia indywidualnie pod kierunkiem profesora Karla Theodora Inama von Sternegga, światowej sławy statystyka, ekonomisty i historyka. Rok później ponownie przyjechała do Polski. Aresztowana na granicy, została ukarana nakazem pozostania w Warszawie. Mimo dozoru policyjnego prowadziła konspiracyjne kursy samokształceniowe dla kobiet organizowane przez Uniwersytet Latający.

Nadal czynnie współpracowała z aktywnym na terenie Królestwa Polskiego ruchem socjalistycznym. Związała się również ze środowiskiem Narodowej Młodzieży Robotniczej im. Kilińskiego. Brała udział w manifestacji z okazji setnej rocznicy wybuchu powstania kościuszkowskiego, zorganizowanej 17 kwietnia 1894 roku przez Ligę Narodową i część środowisk socjalistycznych, za co została aresztowana i na kilka miesięcy osadzona w więzieniu. Po wyjściu na wolność wyjechała do Niemiec, gdzie kontynuowała studia ekonomiczno-socjologiczne na uniwersytecie berlińskim. Tutaj miała okazję poznać wybitnych uczonych -  Georga Simmla, Adolpha Wagnera, oraz Maxa Seringa, Po uzyskaniu docentury w 1896 roku przez trzy semestry prowadziła wykłady z ekonomii politycznej i statystyki na berlińskim Friedrich-Wilhelms-Universität (Akademia im. Humboldta). Podczas pobytu w Berlinie zaangażowała się w działalność ruchu emancypacji kobiet wspólnie z Helen Stöcker, Klarę Zetkin, Wilhelminę Cauer i Lily Braun. Zafascynowana poglądami Fryderyka Nietzschego opublikowała pierwszą w języku polskim rozprawę o jego filozofii – „Nietzsche – Zarathustra: studium literackie” (1896). Fascynacja piśmiennictwem tego filozofa w pewnym stopniu wpłynęła na zmianę jej poglądów politycznych. Wcześniej pozostając pod urokiem marksizmu, teraz stopniowo zbliżała się do rewizjonizmu. Opowiadała się przede wszystkim za potrzebą przeprowadzenia reform społecznych (m.in.: ustawodawstwo ubezpieczeniowe, ośmiogodzinny dzień pracy, bezpłatne i obowiązkowe szkolnictwo powszechne, ochrona zdrowotna dla robotników), które jej zdaniem łagodziłyby konflikty klasowe i zapobiegły społecznej rewolucji. Możliwość walki robotników o prawa socjalne i  posiadanie własnych reprezentacji w parlamentach, stwarzały jej zdaniem przestrzeń do stopniowych, ale gruntownych przeobrażeń systemowych, wyeliminowania wszelkich form dysproporcji i antagonizmów klasowych. Propagowała postulaty integralizmu spółdzielczego, prowadzącego do powszechnego wyzwolenia społecznego.

W  latach 1896-1918 Zofia Daszyńska przebywała (z przerwami) w Krakowie.  W 1896 roku wyszła powtórnie za mąż za Stanisława Golińskiego, znanego botanika. W tym czasie poświęciła się przede wszystkim działalności naukowej, społecznej i publicystycznej. Większość jej rozpraw naukowych dotyczyło zagadnień ekonomicznych, gospodarczych, statystycznych, demograficznych i polityki społecznej. Prowadziła ożywioną aktywność społeczną. Współpracowała z Uniwersytetem Ludowym im. Adama Mickiewicza, prowadziła zajęcia kursowe i warsztaty w ramach Wyższych Kursów dla Kobiet (tzw. kursy Baranieckiego), pracowała w lwowskiej Szkole Gospodarstwa Domowego. Na przełomie 1911/1912 roku wspólnie z Wilhelmem Feldmanem, Tytusem Filipowiczem, Medardem Downarowiczem, Hipolitem Śliwińskim i Gustawem Daniłowskim uruchomiła w Krakowie Szkołę Nauk Politycznych i Społecznych, w której wykładał między innymi Józef Piłsudski. Sama prowadziła zajęcia z zakresu nauki obywatelskiej i ekonomii politycznej. W 1914 roku placówka ta praktycznie zawiesiła swoją działalność, organizując później jedynie wykłady okolicznościowe.

Ważna była kwestia zwalczania alkoholizmu. Założyła robotnicze stowarzyszenie abstynenckie "Trzeźwość", przez wiele lat pracowała w stowarzyszeniach "Eleuteria" i "Przyszłość", zajmujących się walką z alkoholizmem. Poświęciła tej problematyce kilka prac naukowych i popularnych, uczestniczyła z referatami na temat zwalczania tego nałogu na konferencjach i sympozjach międzynarodowych w Sztokholmie, Wiedniu, Londynie i Budapeszcie. W Krakowie zorganizowała kongres na temat walki z problemem alkoholowym. Jej zaangażowanie sprawiło, że została uznana za pionierkę ruchu abstynenckiego na terenie Galicji.

Pracę społeczną umiejętnie łączyła z rozwojem naukowym. Wydała kilka znaczących publikacji z zakresu ekonomii, demografii i polityki społecznej. Spopularyzowała również dorobek wybitnych polskich myślicieli i ekonomistów. W ramach „Biblioteczki dzieł społecznych i ekonomicznych”, wydała prace Hoene-Wrońskiego, Fryderyka Skarbka, Stanisława Staszica, Hugo Kołłątaja, Henryka Kamieńskiego, Józefa Supińskiego, Wawrzyńca Surowieckiego i Waleriana Stroynowskiego. Pisywała również do czasopism codziennych, jak „Życie”, „Bluszcz”, „Prawda”, „Przegląd Tygodniowy”, „Naprzód” i berlińskiej „Gazety Robotniczej”. Większość artykułów naukowych zamieszczała w „Ekonomiście”.

Jeszcze przed wybuchem I wojny światowej kontynuowała działalność w ruchu emancypacji kobiet. W 1914 roku, po powołaniu Naczelnego Komitetu Narodowego kierowała stworzonym przez siebie Kołem Propagandy Zagranicznej, następnie stanęła na czele Biura Prac Ekonomicznych. W ramach powołanego przez nią Instytutu Ekonomicznego przy NKN udało się wydać kilka znaczących prac poświęconych stosunkom gospodarczym, ekonomicznym i demograficznym na ziemiach polskich.

Od 1914 roku Zofia Daszyńska-Golińska aktywnie uczestniczyła w pracach Ligii Kobiet Pogotowia Wojennego, której celem było „niesienie pomocy moralnej i materialnej w walce z Rosją o niepodległość”. Organizacja zajmowała się również sprawami równouprawniania kobiet w sferze publicznej, emancypacji i uświadomienia narodowego. Współredagowała czasopismo „Na Posterunku: tygodnik kobiecy poświęcony sprawom społecznym, ekonomicznym, pedagogicznym i etycznym”.

W listopadzie 1918 roku wraz z mężem i synem przeniosła się do Warszawy. Utrzymywała bliski kontakt ze środowiskami lewicy niepodległościowej i demokratycznej. Współpracowała z Komitetem Centralnym Równouprawnienia Politycznego Kobiet Polskich, Towarzystwem Pomocy Naukowej dla Kobiet, była współzałożycielką Klubu Politycznego Kobiet Postępowych, w późniejszym okresie także Towarzystwa Kobiet z Wyższym Wykształceniem, Związku Pracy Obywatelskiej Kobiet. Opracowała i wydała drukiem obszerną broszurę poświęconą prawom wyborczym kobiet (Prawo wyborcze kobiet, 1920). W latach 1918-1921 pracowała w Referacie Pracy Kobiet i Młodocianych w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej. Wzięła udział w wyborach do Sejmu Ustawodawczego (w styczniu 1919 roku), startując z listy Republikańskiego Zjednoczonego Komitetu Wyborczego (lista nr 1). Mandatu jednak nie uzyskała.

W 1919 roku otrzymała posadę profesora w Wolnej Wszechnicy Polskiej, gdzie wykładała ekonomię społeczną i historię doktryn ekonomicznych, a następnie ochronę pracy. Prowadziła też własne seminarium z ekonomii i wykłady monograficzne. W 1925 roku została zatrudniona w działającym w Wolnej Wszechnicy Polskiej Studium Pracy Społeczno-Oświatowej, a kilka lat później na Wydziale Nauk Politycznych i Społecznych, gdzie pracowała do 1934 roku. Zasiadała w Senacie II Kadencji (1928-1930). Po śmierci drugiego męża w 1931 roku całkowicie zrezygnowała z działalności politycznej.

Bogaty, a zarazem różnorodny dorobek naukowy Zofii Daszyńskiej-Golińskiej obejmuje ponad 100 rozpraw z dziedziny historii gospodarczej, ekonomii, socjologii, polityki: społecznej, populacyjnej, gospodarczej, agrarnej, kwestii robotniczej i kobiecej. Uchodziła za jedną z najwybitniejszych polskich ekonomistek.

Cechowała ją niezwykła żywość umysłu i szeroki wachlarz zainteresowań. Posiadała ogromną energię i zapał do pracy, dlatego przez całe swoje życie prowadziła ożywioną działalność naukową, społeczną i polityczną. syntetyczne. Głównym przedmiotem jej zainteresowań była ekonomia polityczna i historia gospodarcza, a w ich obrębie zagadnienia demograficzne.

W swoich pracach odnosiła się również do zagadnień z zakresu socjologii pracy, ochrony i higieny pracy, pracy młodocianych, problemów wsi, jak uprzemysłowienie rolnictwa, stosunki agrarne czy reforma rolna.

Zmarła 11 lutego 1934 roku w Warszawie. Została pochowana na cmentarzu powązkowskim.

Oprac. Joanna Radziewicz.

Literatura:

1. Danuta D.: Zofia Daszyńska-Golińska (1866-1934). Biuletyn Informacyjny Biblioteki Głównej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie 2010 nr 1 [online]
2. Walewska C.: Dr Zofia Daszyńska-Golińska.
3. Sikorski T.: Zofia Daszyńska-Golińska 1866-1934. http//polskietradycje.pl
4. http://ligakoboietpolskich.pl