SYSTEM MONITORINGU SUSZY ROLNICZEJ

Szczegóły
Kategoria: Rolnictwo w UE i na świecie

W 2019 r. suszę rolniczą odnotowano w niemal wszystkich województwach Polski oraz we wszystkich monitorowanych uprawach (m.in. zboża ozime, chmiel, kukurydza na ziarno, tytoń, kukurydza na kiszonkę, warzywa gruntowe, rzepak i rzepik). Resort rolnictwa szacuje, że co najmniej 1,8 mld zł wyniosły straty rolników spowodowane przez suszę, która dotknęła 1500 polskich gmin. W październiku uruchomiono program pomocy za szkody w uprawach rolnych spowodowane w 2019 r. przez: suszę, huragan, grad, deszcz nawalny, przymrozki wiosenne lub powódź. Wnioski można było składać w dniach od 3 do 31 października 2019 r.

Na przestrzeni ostatnich lat zaobserwowano coraz częstsze występowanie suszy w Polsce, zwłaszcza od 1992 roku. Jest to ważny problem gospodarczy dla całego kraju ze względu na duże straty w plonach i przychodach rolnika, co jest przyczyną wzrostu cen artykułów żywnościowych.

Zwiększona częstotliwość występowania suszy jest efektem zmian klimatycznych na całym świecie. W systemie monitoringu suszy rolniczej warunki meteorologiczne, powodujące suszę, są określane za pomocą klimatycznego bilansu wodnego. System pod nazwą - System Monitoringu Suszy Rolniczej w Polsce (SMSR), został opracowany i wdrożony przez IUNG-PIB na wniosek Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, w 2007 roku.

System ma za zadanie wskazać obszary, na których wystąpiły straty spowodowane przez suszę w uprawach uwzględnionych w „Ustawie o dopłatach do ubezpieczeń upraw rolnych i zwierząt gospodarskich w Polsce”. Obszary zagrożone suszą, wyznaczane są na podstawie wskaźnika klimatycznego bilansu wodnego, oraz właściwości retencyjnych gleb, ustalonych na podstawie mapy glebowo-rolniczej. Kryteria suszy są sprecyzowane dla 14 upraw lub grup upraw tj.

Zboża ozime

Chmiel

Kukurydza na ziarno

Tytoń

Kukurydza na kiszonkę

Warzywa gruntowe

Rzepak i rzepik

Krzewy owocowe

Ziemniak

Truskawki

Burak cukrowy

Rośliny strączkowe

Zboża jare

Drzewa owocowe


z uwzględnieniem zmian wymagań wodnych w czasie sezonu wegetacyjnego. Informacje dotyczące wystąpienia suszy – w postaci dekadowych raportów – są przekazywane Ministerstwu Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz publikowane w serwisie internetowym: www.susza.iung.pulawy.pl

Wg definicji susza rolnicza to szkody spowodowane wystąpieniem w dowolnym sześciodekadowym okresie od dnia 21 marca do dnia 30 września danego roku - klimatycznego bilansu wodnego poniżej określonej wartości dla poszczególnych gatunków lub grup roślin uprawnych oraz kategorii glebowych. Do końca września sporządzono 14 raportów przedstawiających wyniki analizy zagrożenia suszą (tabela poniżej). 

Okresy raportowania wyników analizy zagrożenia suszą w 2019 r.

Okres dwumiesięczny

Okres sześciodekadowy

Raport na dzień

Numer raportu

Rośliny uwzględniane w raporcie

kwiecień - maj

21.III - 20.V

20.V

01

burak cukrowy, drzewa owocowe, krzewy owocowe, rzepak i rzepik, truskawki, zboża jare, zboża ozime, ziemniak*,

1.IV - 31.V

31.V

02

11.IV - 10.VI

10.VI

03

maj - czerwiec

21.IV - 20.VI

20.VI

04

burak cukrowy, chmiel, drzewa owocowe, krzewy owocowe, kukurydza na kiszonkę, kukurydza na ziarno, rzepak i rzepik, rośliny strączkowe, truskawki, tytoń, warzywa gruntowe, zboża jare, zboża ozime, ziemniak,

1.V - 30.VI

30.VI

05

11.V - 10.VII

10.VII

06

czerwiec - lipiec

21.V - 20.VII

20.VII

07

burak cukrowy, chmiel, drzewa owocowe, krzewy owocowe, kukurydza na kiszonkę, kukurydza na ziarno, rośliny strączkowe, truskawki, tytoń, warzywa gruntowe, zboża jare, zboża ozime, ziemniak,

1.VI - 31.VII

31.VII

08

11.VI - 10.VIII

10.VIII

09

lipiec - sierpień

21.VI - 20.VIII

20.VIII

10

burak cukrowy, chmiel, drzewa owocowe, krzewy owocowe, kukurydza na kiszonkę, kukurydza na ziarno, rośliny strączkowe**, tytoń, warzywa gruntowe, ziemniak,

1.VII - 31.VIII

31.VIII

11

11.VII - 10.IX

10.IX

12

sierpień - wrzesień

21.VII - 20.IX

20.IX

13

burak cukrowy, rzepak i rzepik, ziemniak***,

1.VIII - 30.IX

30.IX

14

* - Nie dotyczy okresu 01 i 02) 21.III - 21.V, 1.IV - 31.V
** - Nie dotyczy okresu 11) 11.VII - 10.IX
*** - Nie dotyczy okresu 14) 1.VIII - 30.IX

  1. W pierwszym okresie raportowania, stwierdzono wystąpienie suszy rolniczej na obszarze Polski. Największe zagrożenie występowało wśród upraw zbóż jarych - w 68 gminach zlokalizowanych na terenie 4 województw.
  2. W drugim okresie raportowania, suszę odnotowano na terenie 8 województw,
    w uprawach: zbóż jarych (145 gmin), zbóż ozimych (61 gmin) i truskawek.
  3. W trzecim okresie raportowania, suszę odnotowano na terenie 9 województw. Największe zagrożenie suszą rolniczą występowało
    w uprawach: zbóż jarych (389 gmin).
  4. W czwartym okresie raportowania, suszę odnotowano na terenie 10 województw. Największe zagrożenie suszą rolniczą występowało w uprawach: zbóż jarych (549 gmin).
  5. W piątym okresie raportowania, suszę odnotowano na terenie 14 województw. Największe zagrożenie suszą rolniczą występowało w uprawach: zbóż jarych (1219 gmin).
  6. W szóstym okresie raportowania, suszę odnotowano na terenie 14 województw, we wszystkich uprawach wskazanych w tabeli. Największe zagrożenie suszą rolniczą występowało wśród upraw rzepaku i rzepiku (1333 gmin).
  7. W siódmym okresie raportowania, suszę odnotowano na terenie 15 województw, we wszystkich uprawach wskazanych w tabeli. Największe zagrożenie suszą rolniczą występowało wśród upraw kukurydzy na ziarno (1692 gmin).
  8. W ósmym okresie raportowania, suszę odnotowano na terenie 16 województw, we wszystkich uprawach wskazanych w tabeli, poza rzepakiem i rzepikiem. Największe zagrożenie suszą rolniczą występowało wśród upraw kukurydzy na ziarno (2231 gmin).
  9. W dziewiątym okresie raportowania, suszę odnotowano na terenie 15 województw, we wszystkich uprawach wskazanych w tabeli, poza rzepakiem i rzepikiem. Największe zagrożenie suszą rolniczą występowało wśród upraw kukurydzy na kiszonkę (1711 gmin).
  10. W dziesiątym okresie raportowania, suszę odnotowano na terenie 11 województw,
    w 9 monitorowanych w tym okresie uprawach. Największe zagrożenie suszą rolniczą występowało wśród upraw kukurydzy na kiszonkę (905 gmin).
  11. W jedenastym okresie raportowania, suszę odnotowano na terenie 6 województw,
    w 9 monitorowanych w tym okresie uprawach. Największe zagrożenie suszą rolniczą występowało wśród upraw kukurydzy na kiszonkę (501 gmin).
  12. W dwunastym okresie raportowania, suszę odnotowano na terenie 6 województw,
    w 9 monitorowanych w tym okresie uprawach. Największe zagrożenie suszą rolniczą występowało wśród upraw kukurydzy na kiszonkę (106 gmin).
  13. W trzynastym okresie raportowania, suszę odnotowano na terenie 8 województw,
    w 6 monitorowanych w tym okresie uprawach. Największe zagrożenie suszą rolniczą występowało wśród rzepaku i rzepiku (152 gmin).
  14. W czternastym okresie raportowania, największy deficyt wody, podobnie jak
    w poprzednich okresach raportowania, notowano na obszarze Pojezierza Lubuskiego. Susza rolnicza notowana była w województwie lubuskim, zagrożenie suszą rolniczą występowało jedynie wśród upraw rzepaku i rzepiku. Odnotowano ją w 9 gminach (0,36% gmin kraju) na powierzchni 0,07% gruntów ornych.

Podsumowując, w 2019 r. susza rolnicza występowała na terenie wszystkich województw Polski. Najbardziej ucierpiały województwa: lubuskie, które znalazło się we wszystkich raportach  przez cały okres raportowania wyników analizy zagrożenia suszą w 2019 r.; zachodniopomorskie (w 13 raportach); wielkopolskie (w 13 raportach), pomorskie (w 11 raportach); łódzkie (w 10 raportach), mazowieckie (w 10 raportach) i dolnośląskie (w 10 raportach).

Według danych resortu rolnictwa na dzień
1 października 2019 r., straty suszowe wystąpiły na powierzchni ok. 4,3 mln hektarów, poszkodowanych jest 245 tys. gospodarstw. Jednak większość komisji (specjalne komisje powoływane przez wojewodów, które oceniają straty spowodowane przez suszę) nie zakończyła prac. Do początku października protokoły zdało 530 komisji, natomiast pracowało jeszcze 1240 komisji.

Zgodnie z obietnicą ministra rolnictwa uruchomiona została pomoc państwa dla poszkodowanych przez suszę. 3 października Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa rozpoczęła przyjmowanie wniosków od poszkodowanych rolników na pomoc (termin składania wniosków minął 31 października). W tych dniach rolnicy mogli ubiegać się o udzielenie pomocy w związku ze szkodami w uprawach rolnych spowodowanymi wystąpieniem w 2019 r. suszy, huraganu, gradu, deszczu nawalnego, przymrozków wiosennych lub powodzi, w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniach upraw rolnych
i zwierząt gospodarskich, powstałymi na powierzchni uprawy, które objęły co najmniej 30% danej uprawy.

Pomoc będzie udzielana na podstawie przepisów § 13 w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 27 stycznia 2015 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobów realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (Dz. U. poz. 187, z późn. zm.). Stawki pomocy wyniosą od 250 zł do 1000 zł.

  • 1000 zł na 1 ha powierzchni uprawy, na której powstały szkody, obejmujące co najmniej 70% danej uprawy, w tym wieloletnich użytków zielonych. Stawka ta nie dotyczy wieloletnich użytków zielonych, na których obsada zwierząt z gatunku bydło, owce, kozy lub konie wynosi poniżej 0,3 sztuki dużej jednostki przeliczeniowej na 1 ha tych użytków;
  • 500 zł na 1 ha powierzchni uprawy, na której powstały szkody, obejmujące co najmniej 30% i mniej niż 70% danej uprawy, w tym wieloletnich użytków zielonych. Stawka ta nie dotyczy wieloletnich użytków zielonych, na których obsada zwierząt z gatunku bydło, owce, kozy lub konie wynosi poniżej 0,3 sztuki dużej jednostki przeliczeniowej na 1 ha tych użytków;
  • 500 zł na 1 ha powierzchni wieloletnich użytków zielonych, na której powstały szkody, obejmujące co najmniej 70% wieloletnich użytków zielonych, i na której obsada zwierząt z gatunku bydło, owce, kozy lub konie wynosi poniżej 0,3 sztuki dużej jednostki przeliczeniowej na 1 ha tych użytków;
  • 250 zł na 1 ha powierzchni wieloletnich użytków zielonych, na której powstały szkody, obejmujące co najmniej 30% i mniej niż 70% wieloletnich użytków zielonych, i na których obsada zwierząt z gatunku bydło, owce, kozy lub konie wynosi poniżej 0,3 sztuki dużej jednostki przeliczeniowej na 1 ha tych użytków.

Pomoc jest skierowana do producenta rolnego:

  • któremu został nadany numer identyfikacyjny w trybie przepisów o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności,
  • w którego gospodarstwie rolnym szkody w uprawach objęły co najmniej 30 % danej uprawy,
  • będącego mikroprzedsiębiorstwem, małym albo średnim przedsiębiorstwem w rozumieniu załącznika nr I do rozporządzenia Komisji UE nr 702/2014.

Więcej informacji można znaleźć na stronie internetowej: https://www.arimr.gov.pl

W pierwszej kolejności wypłaty pieniędzy mają trafiać do gospodarzy, u których stwierdzono 70% strat i więcej. Jednak zdaniem niektórych, obiecane przez rząd dopłaty 1000 zł do hektara w przypadku 70-proc. strat w uprawach tylko w niedużym stopniu pokryją realne straty rolników.

Oprac. Aleksandra Szymańska

Źródła:

  • Doroszewski A. i in., Podstawy systemu monitoringu suszy rolniczej, [w:] „Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie” 2012 t. 12 z. 2, s. 77-91
  • Komunikat odnośnie wystąpienia warunków suszy w Polsce, tekst dostępny w Internecie: http://www.susza.iung.pulawy.pl
  • Okła-Wierzbicka A., Susza - realny problem, [w:] „Sad Nowoczesny” 2019 nr 6
  • Pomoc krajowa, tekst dostępny w Internecie: https://www.arimr.gov.pl
  • Stawki pomocy suszowej, [w:] „Tygodnik Poradnik Rolniczy” 2019 nr 39
Submit to FacebookSubmit to Google PlusSubmit to Twitter