Znakowanie produktów w zakresie obecności organizmów genetycznie modyfikowanych

Szczegóły

Kategoria: Wiadomości rolnicze

13 czerwca 2019 roku Prezydent podpisał ustawę o oznakowaniu produktów wytworzonych bez wykorzystania organizmów genetycznie zmodyfikowanych jako wolnych od tych organizmów, która ma wejść w życie z dniem 1 stycznia 2020 roku.

Wykorzystywanie genetycznie modyfikowanych organizmów (GMO) w produkcji żywności i pasz budzi wiele kontrowersji. Pojawiają się pytania co do słuszności tworzenia tego typu organizmów, ich wpływu na środowisko naturalne i możliwości utraty kontroli nad ich rozprzestrzenianiem się. Wątpliwości dotyczą wpływu produktów GMO na zdrowie ludzi i zwierząt oraz oddziaływania na środowisko naturalne, tj. zagrożenie dla bioróżnorodności, zachwianie ekosystemu, wymieranie niektórych gatunków roślin i zwierząt. Wśród korzyści wynikających z wykorzystania GMO najczęściej wymienia się: szansę na rozwiązanie problemów żywnościowych na świecie, produkcję taniej energii odnawialnej, wzrost plonowania czy postęp w dziedzinie medycyny.

Największe emocje niewątpliwie są związane z pojawieniem się na rynku żywności i pasz zawierających GMO. Jednak każde wykorzystywanie roślin transgenicznych w tym celu musi być poprzedzone szczegółowymi badaniami pod kątem toksyczności, alergenności, składu jakościowego i ilościowego oraz wpływu na organizmy żywe.

Ustawa o oznakowaniu produktów wytworzonych bez wykorzystania organizmów genetycznie zmodyfikowanych jako wolnych od tych organizmów jest odpowiedzią na oczekiwania konsumentów, którzy z coraz większą rezerwą podchodzą do ich wykorzystywania, zwłaszcza w produkcji żywności. Krajowi nabywcy chcą mieć pewność, że kupowane przez nich produkty spożywcze nie zawierają GMO w swoim składzie lub też, że w procesie ich produkcji nie stosowano GMO.

Prace nad nowymi regulacjami prawnymi w tym zakresie rozpoczęły się w 2017 roku. Projekt nowej ustawy był szeroko konsultowany publicznie. W efekcie zgłoszono wiele  propozycji rozwiązań, które w znaczący sposób wpłynęły na jej ostateczny kształt.

Zgodnie z przepisami ustawy możliwe do oznakowania jako wolne od GMO będą następujące produkty:

• żywność pochodzenia roślinnego, ale tylko taka, która ma odpowiedniki modyfikowane genetycznie dopuszczone do obrotu na rynku UE (kukurydza, rzepak, soja, burak cukrowy);
• żywność pochodzenia zwierzęcego uzyskana ze zwierząt lub od zwierząt karmionych paszami „bez GMO”;
• żywność wieloskładnikowa, która zawiera co najmniej 50 proc. składników kwalifikujących się do oznakowania;
• pasze.

Przepisów ustawy nie stosuje się do żywności i pasz:

• wyprodukowanych lub wprowadzonych do obrotu w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej zgodnie z prawem tego państwa;
• wyprodukowanych w państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), będącym stroną umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym albo wyprodukowanych lub wprowadzonych do obrotu w Republice Turcji, zgodnie z prawem tych państw, w zakresie, w jakim korzystają ze swobody przepływu towarów na podstawie umów zawartych z Unią Europejską.

Powyższe regulacje zakładają odstępstwa w produkcji „wolnej od GMO” w przypadku:.

• wytwarzania żywności do której stosowane są dodatki, środki wspomagające przetwarzanie, aromaty, enzymy i inne mikroskładniki jeśli producent dysponuje dowodami, że nie istnieją w swobodnym obrocie ich odpowiedniki niezmodyfikowane genetycznie, bez użycia których produkt nie może być wytworzony;
• wytwarzania żywności pochodzenia zwierzęcego, która pochodzi z chowu zwierząt, dla których zastosowano weterynaryjne produkty lecznicze wytworzone z organizmów genetycznie zmodyfikowanych lub za ich pomocą.

Podmiot, który produkuje, przetwarza, konfekcjonuje lub przechowuje produkty, żywność oraz pasze do oznakowania jako „wolne od GMO” jest zobowiązany:

• przeprowadzać badania laboratoryjne na obecność modyfikacji genetycznych w tych produktach, żywności i paszach;
• posiadać i przechowywać przez okres dwóch lat od wprowadzenia na rynek dokumenty pozwalające na weryfikację, czy produkt ten spełnia określone warunki, w tym wyniki badań laboratoryjnych na obecność modyfikacji genetycznych oraz określające procedury opracowane na podstawie analizy zagrożenia wystąpienia modyfikacji genetycznych, wskazujące częstotliwość pobierania próbek do badań laboratoryjnych.

Obowiązek przeprowadzania badań laboratoryjnych nie dotyczy:

• paszy oraz składników użytych do jej produkcji jeśli: przeprowadzona analiza zagrożenia wystąpienia modyfikacji genetycznych wykazała brak takiego zagrożenia, oznakowanej jako wolna od GMO oraz paszy, która została pozyskana z roślin wyprodukowanych z materiału siewnego odmian gatunków roślin uprawnych niezmodyfikowanych genetycznie;
• żywności pochodzenia roślinnego, a także składników użytych do jej produkcji, jeżeli: w wyniku przetworzenia nie jest możliwe wykrycie obecności modyfikacji genetycznej; które zostały pozyskane z roślin wyprodukowanych z materiału siewnego odmian gatunków roślin uprawnych niezmodyfikowanych genetycznie; przeprowadzona analiza zagrożenia wystąpienia modyfikacji genetycznych wykazała brak takiego zagrożenia;
• żywności sprzedawanej luzem przez podmiot, który wprowadza na rynek w rozumieniu art. 3 ust. 8 rozporządzenia 178/2002 tę żywność w ramach obrotu detalicznego;
• składników użytych do produkcji żywności oznakowanych jako „wolne od GMO”.

Badania laboratoryjne na obecność modyfikacji genetycznych powinny być przeprowadzone w laboratoriach akredytowanych zgodnie z normą ISO 17025 „Ogólne wymagania dotyczące kompetencji laboratoriów badawczych i wzorcujących”. Kontrolę przestrzegania przepisów ustawy prowadzą: Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, Inspekcja Weterynaryjna oraz Inspekcja Handlowa

Ustawa przewiduje kary pieniężne za:

• wprowadzenie do obrotu produktów oznakowanych jako „wolne od GMO” bez zachowania standardów określonych w przepisach ustawy;
• nie spełnianie obowiązków w zakresie przeprowadzania badań laboratoryjnych oraz posiadania odpowiedniej dokumentacji;
• uniemożliwianie lub utrudnianie przeprowadzenia kontroli przestrzegania przepisów ustawy.

Oznakowanie żywności i pasz jako wolnych od GMO jest dobrowolne.

Ustawa wprowadza przy tym identyczne w formie znaki graficzne zawierające oznaczenia słowne:

• „bez GMO” – w przypadku żywności pochodzenia roślinnego i żywności składającej się więcej niż z jednego składnika, w skład której nie wchodzi produkt pochodzenia zwierzęcego, oraz pasz;
• „wyprodukowane bez stosowania GMO” – w przypadku żywności pochodzenia zwierzęcego i żywności wieloskładnikowej, w której znajdą się składniki pochodzenia zwierzęcego.

Ustawa ma wejść w życie z dniem 1 stycznia 2020 roku.

Oprac. Joanna Radziewicz

Literatura:

1. Ustawa z dnia 13 czerwca 2019 r. o oznakowaniu produktów wytworzonych bez wykorzystania organizmów genetycznie zmodyfikowanych jako wolnych od tych organizmów ((Dz. U. 2019 poz. 1401).
2. Król B. i in.: Aspekty prawne wytwarzania, obrotu i kontroli żywności i pasz genetycznie zmodyfikowanych. Życie Weterynaryjne 2018 nr 8, s. 580-582,584.
3. Gil M.: Opinia o ustawie o oznakowaniu produktów wytworzonych bez wykorzystania organizmów genetycznie zmodyfikowanych jako wolnych od tych organizmów [online] https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatekspertyzy/5200/plik/1200o.pdf