Pietruszka – warzywo ze skały
- Szczegóły
- Kategoria: Natura i my
Pietruszka korzeniowa to warzywo z rodziny selerowatych Apiaceae. W stanie dzikim rośnie w całej Europie, Ameryce, Afryce, Nowej Zelandii, Australii i Japonii, najczęściej na skałach wapiennych. Jej łacińska nazwa wywodzi się od słowa petra – skała. Uprawiali ją starożytni Grecy i Rzymianie – jako roślinę leczniczą i ozdobną.
Pierwsze wzmianki o pietruszce znaleziono u Greków i Rzymian, od nich przejęli go Iberowie, Gallowie, Germanie i w końcu Słowianie. W Polsce warzywo to zaczęto uprawiać pod koniec lat dwudziestych XVI wieku. Zapiski z 1518 roku wskazują, iż sprowadziła je do naszego kraju królowa Bona. W dawnej Polsce pietruszka była używana, nie tylko jako warzywo, ale i roślina lecznicza i ozdobna. Uważano, że w cudowny sposób wzmacnia organizm, wyostrza zmysły i przywraca siły. W medycynie ludowej wywar z jej korzenia był stosowany na zapalenie pęcherza moczowego i nadciśnienie, zaś sok z naci łagodził m. in. wysypki skórne i gorączkę.
Pietruszka korzeniowa w strukturze uprawy warzyw nie należy do gatunków podstawowych, ale w praktyce odgrywa bardzo ważną rolę, jako popularne warzywo przyprawowe. Tradycyjnie, wraz z marchewką, porem i selerem, stanowi składnik włoszczyzny. Na dużą skalę jest także wykorzystywana w przetwórstwie (suszu, sosach, konserwach, sokach). Obok produkcji towarowej często jest uprawiana w ogródkach przydomowych i na działkach.
Pietruszka korzeniowa jest rośliną dwuletnią. W pierwszym roku uprawy tworzy bujną część naziemną w postaci rozety i dobrze rozwinięty system korzeniowy oraz korzeń spichrzowy. W drugim roku - wydaje liście i pędy kwiatostanowe, kwitnie i owocuje. Poszczególne odmiany różnią się zabarwieniem i powierzchnią walca, kory i skórki oraz zawartością miąższu, składników odżywczych i przydatnością do przechowywania.
Składniki odżywcze
W korzeniach, liściach, łodygach i nasionach pietruszki znajdują się olejki eteryczne, dzięki którym jest ona rośliną leczniczą i przyprawową. Korzeń stanowi źródło białka, tłuszczy, węglowodanów, flawonoidów, związków śluzowych, furanokumaryny, składników mineralnych, wapnia, fosforu, żelaza, magnezu, witaminy A, C, PP, B1 i B2. Owoce zawierają 7 proc. olejku eterycznego, flawonoidy, furanokumaryny, fitosteroloe, olej tłusty, żywice i sole mineralne. Ziele jest bogate w karotenoidy, związki flawonowe, witaminy, kwas foliowy oraz w sole mineralne żelaza, wapnia i fosforu. Najwięcej olejków eterycznych znajduje się w nasionach pietruszki, dlatego to one wykazują najsilniejsze działanie lecznicze.
Walory lecznicze
Wartość leczniczą tego gatunku znano już w starożytności. Powszechne było przekonanie, że spożywanie pietruszki zwiększa płodność i pożądanie seksualne. Zachował się też zabobon mówiący, iż zakochanym nie wolno przekroić korzenia, bo może to spowodować przecięcie związku. W wielu tradycyjnych przekazach warzywo było kojarzone ze śmiercią i złem.
Korzeń pietruszki działa odkażająco oraz zmniejsza napięcie mięśni gładkich jelit i dróg moczowych, dzięki czemu wykazuje właściwości wiatropędne. W niewielkim stopniu pobudza wydzielanie śliny i soku żołądkowego, co sprzyja lepszemu przyswajaniu pokarmów i trawieniu. Warzywo to jest zalecane w diecie osób zmagających się przewlekłym zapaleniem trzustki, chorobami wątroby przy dobrej tolerancji tłuszczu, a także dną moczanową.
Ze względu na to, że korzeń pietruszki zwiększa ilość wydalanego moczu, w medycynie naturalnej stosuje się go przy zatrzymaniu moczu, obrzękach i kamicy moczowej, a także w stanach zapalnych nerek i pęcherza.
Korzeń pietruszki zawiera dość duże ilości potasu (562 mg/100 g), który wpływa na regulację ciśnienia krwi. Jest niezbędny do właściwego funkcjonowania układu nerwowego. Pierwiastek ten bierze też udział w dotlenianiu mózgu, wpływając na poprawę zdolności myślenia i koncentrację.
Roślina wykazuje działanie wzmagające krwawienie oraz rozkurczające, wiec jest polecana dla kobiet, które cierpią na zaburzenia menstruacyjne i dolegliwości bólowe związane z cyklem.
Zawarty w pietruszce kwas foliowy odgrywa ważną rolę w układzie krążenia. Bierze udział w procesie przekształcania niebezpiecznych dla zdrowia homocystein, które mogą powodować zawał serca lub udar mózgu. Z kolei witamina C chroni organizm przed przeziębieniem i zapobiega chorobom zwyrodnieniowym stawów.
Zastosowanie w kosmetyce
Ekstrakt z nasion pietruszki stanowi składnik preparatów przeznaczonych do pielęgnacji cery przetłuszczającej się i trądzikowej, łagodząc stany zapalne. Obecne w roślinie flawonoidy poprawiają elastyczność skóry, wygładzają ją i nawilżają. Wpływają również na rozjaśnienie cery. Witaminy występujące w naci i korzeniu wykazują działanie przeciwutleniające poprzez hamowanie procesów wolnorodnikowych, co wzmacnia ochronną warstwę naskórka, zapobiega utracie wody i uelastycznia skórę.
Pietruszka w kuchni
Korzeń pietruszki - razem z marchewką, selerem, porem i natką pietruszki wchodzi w skład włoszczyzny, na bazie której przygotowuje się wywar do zup. Może stanowić dodatek do twarożków, zapiekanek, surówek, a nawet do owoców morza. Jest też składnikiem popularnego masła ziołowego. Można ją spożywać na surowo z dodatkiem rozmaitych dipów lub upiec w piekarniku i podawać w formie frytek lub chipsów.
Oprac. Joanna Radziewicz
Literatura:
- Miśkowiec A.: Pietruszka – warzyw i lek. Panacea 2014 nr 1.
- Pietruszka warzywo – właściwości i wartości odżywcze pietruszki. Dokument dostępny na: ekologia.pl
- Borowiak J.: Pietruszka korzeniowa. Warszawa: Hortpress, 2011.
- Majewska M.: Pietruszka (korzeń) - właściwości lecznicze i odżywcze. Dokument dostępny na: poradnikzdrowie.pl
