Dwór w Modlnicy – klasycystyczna perełka w sercu Małopolski

Szczegóły
Kategoria: W dworach i dworkach

 Dwór w Modlnicy – klasycystyczna perełka w sercu Małopolski

 

Pierwsze wzmianki historyczne o Modlnicy jako wsi, na przywileju Bolesława Wstydliwego, pochodzą z połowy XIII wieku. Z kolei najstarsze wzmianki o tutejszym dworze pochodzą z 1582 roku, a należał on wówczas do Mikołaja Salomona. Dzisiejszy dwór pochodzi z 1784 roku, kiedy właścicielem tych ziem był Józef Konopka.

image1

 

Modlnica Wielka  pod Krakowem w XIV i XV w. była własnością Czaderów, następnie Jana i Stanisława z rodu Prusów, a od roku 1503 rodziny Salomonów, która znacznie powiększyła majątek. Za czasów Mikołaja Salomona (ok. połowy XVI w.) datuje się budowę renesansowego, drewnianego, piętrowego budynku pełniącego funkcję dworu. W 1582 r. majątek przeszedł w ręce księdza Stanisława Fogelwedera. Przez kolejne stulecie wieś była własnością Kucharskich, Słupskich, Jordana z Zakliczyna, Michała Łętowskiego. Od końca XVIII w. aż do 1945 r. Modlnica znajdowała się w posiadaniu rodziny Konopków herbu Nowina.

Pierwszy i kolejni właściciele dworu z rodu Konopków:

  • od roku 1782 - Józef Nowina-Konopka (1739-1811) ożeniony z Teresą Skotnicką,
  • Tadeusz Konopka (1788-1864) - autor wspomnień i pamiętników od czasów saskich do 1812 r.,
  • Józef II Konopka (1817-1880) - był z zamiłowania przyrodnikiem, etnografem
    i historykiem. Razem z żoną Stefanią mieli 11 córek i 9 synów. Stefania wniosła
    w posagu majątek Mogilany koło Myślenic,
  • Julian Konopka (1814-1899) i jego siostra Antonina Konopczanka (zm. 1905).
    W Modlnicy założył Fabrykę Maszyn Rolniczych. Projektował budynki, nowe wzory pomp, pługów oraz kombajnów. Zaprojektował wodociąg do gorzelni, browaru, dworu i zabudowań wiejskich,
  • Adam Konopka (1876-1932) - był bratankiem Juliana,
  • Adam Konopka (III, 1876-1931) - był szambelanem papieskim,
  • Adam Konopka (IV ur. 1905) - właściciel do 1945 r., myśliwy, bywalec dalekich wypraw łowieckich. Jego trofea do dzisiaj zdobią ściany domu.

image2Józef Konopka podjął się remontu istniejącego dworu, który niebawem spłonął. Z jego inicjatywy podjęto więc budowę nowej siedziby. Budowniczym dworu był Karol Kirszner z Krakowa, majster cechu murarzy i kamieniarzy. W latach 1784-1787 wzniesiono rozłożystą, barokowo-klasycystyczną, parterową budowlę na rzucie prostokąta, z drewnianym gankiem wspartym na słupach, ulokowanym na planie prostokąta. Niedługo potem dwór rozbudowano, dodając od północy trzeci trakt, a od wschodu sień gospodarczą i dziedzińczyk, ogrodzony kamiennym murem z wieżą. W 1926 r. do dworu dobudowano piętrową wieżyczkę z drewnianą latarenką. Obok dworu stoi przebudowany po wojnie dawny lamus.

Otoczenie dworu zostało obsadzone drzewami, tworzącymi park o powierzchni 3,5 hektara. W kolejnych latach, dwór rozbudowywano i przebudowywano do zaistniałych potrzeb administracyjno-gospodarczych. Wiadomo, że jakieś prace przy dworze były prowadzone przed 1895 r. i w latach 20. XX w., ale badacze nie są zgodni co do oceny zakresu przeprowadzonych wówczas prac.

Konopkowie byli znaną rodziną mającą szeroki krąg przyjaciół w środowisku artystów
i intelektualistów. Ich gośćmi byli m.in. malarze Artur Grottger i Stanisław Kamocki, Włodzimierz Tetmajer, Jan Matejko, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Kazimierz Przerwa-Tetmajer. Na zaproszenie Józefa Konopki mieszkał w Modlnicy, od 1871 do 1884 roku, Oskar Kolberg – etnograf i folklorysta, który pracował nad kolejnymi tomami swojego dzieła pt. „Lud”. Liczne wycieczki i bezpośredni kontakt z miejscowym folklorem ułatwiały tę pracę.
 W latach 1871–1875 ukazał się tom „Krakowskie” w czterech częściach. Po śmierci Konopki, Kolberg przeniósł się już na stałe do Krakowa.

image3W okresie międzywojennym dwór był w rozkwicie i w znacznym stopniu wpływał na kulturę Modlnicy. W tym czasie majątkiem władał szambelan Adam Nowina Konopka, ostatni właściciel dworu. Po jego śmierci, w 1931 roku, dwór zaczął podupadać, w związku z brakiem odpowiedniego zarządcy. Po II wojnie światowej, dwór popadał w coraz większą ruinę, aż do roku 1959, kiedy przejął go Uniwersytet Jagielloński. W latach 60. XX wieku, z ramienia Uniwersytetu przystąpiono do odrestaurowania obiektu z przeznaczeniem na „Dom Pracy Twórczej”. Z biegiem lat, zmieniała się jednak funkcja i przeznaczenie dworu. Od 1995 roku, znajduje się tutaj Ośrodek Recepcyjno-Konferencyjny Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Obecny, zewnętrzny wygląd dworu w Modlnicy pochodzi z XIX wieku, z uwzględnieniem zachodzących wówczas prac budowlanych. Wnętrze dworu jest dwutraktowe, na jego osi znajduje się salon i sień wejściowa, po bokach ulokowane są pokoje mieszkalne. Wnętrze dworu, zaaranżowano jako siedzibę szlachecką z czasów XVIII i XIX wieku. Urządzono je stylowymi meblami, oraz obrazami o tematyce historycznej i obyczajowej. Na ścianach salonu, wyeksponowano kolekcje trofeów i XVII wiecznych grafik o tematyce łowieckiej należących i ofiarowanych przez Adama Konopkę, ostatniego właściciela majątku w Modlnicy. Z dawnego oryginalnego wyposażenia dworu zachowały się jedynie trzy kominki. Dwór otoczony jest dużym, zabytkowym parkiem, skomponowanym w stylu włoskim, w którym znajdują się kilkusetletnie drzewa: lipy, wierzby, topole.

Oprac. Aleksandra Szymańska

Źródła:

Submit to FacebookSubmit to Google PlusSubmit to Twitter