Środowisko naturalne
- Szczegóły
- Kategoria: Przegląd polskiej prasy rolniczej
Zgniotek cynobrowy Cucujus cinnaberinus – rozmieszczenie, ekologia i problemy ochrony praz nowe stanowiska w Polsce / Adrian Smolis, Marcin Kadej, Jerzy M. Gutowski, Rafał Ruta, Maciej Matraj
(Chrońmy Przyrodę Ojczystą 2012 nr 5, s.332-346)
Zgniotek cynobrowy to chrząszcz z rodziny zgniotkowatych Cucujidae, objęty ochroną ścisłą i wpisany na Czerwoną listę zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Jest gatunkiem wskaźnikowym dla sieci obszarów Natura 2000, a także jako jedyny przedstawiciel rodzaju, ujęty w kategorii NT (bliski zagrożenia) w światowej czerwonej księdze gatunków zagrożonych, opracowanej przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody. Rodzaj Cucujus liczy 11 gatunków, z czego aż 7 występuje wyłącznie w Azji. Nasz kraj zamieszkuje zgniotek cynobrowy i nominatywny podgatunek zgniotka szkarłatnego, które różnią się od siebie ubarwieniem przedplecza i żuwaczek.
Zgniotek cynobrowy jest gatunkiem występującym w północnej części Hiszpanii, południowej części Włoch, Bośni i Hercegowiny, Serbii i Bułgarii. Najbardziej wysunięte na północ stanowiska odnotowano w Norwegii, Szwecji, Finlandii i Rosji. Duże skupiska tych chrząszczy znajdują się na terenie Niemiec, Austrii, Czech, Słowacji, Słowenii i Polski. Według współczesnych doniesień w naszym kraju chrząszcze te zasiedlają obszar Puszczy Białowieskiej, Gór Świętokrzyskich, Mazur, Niziny Mazowieckiej, Puszczy Sandomierskiej i Pogórza Karpackiego. Z terenu zachodniej Polski brakuje jak dotąd aktualnych danych, mimo że zgniotek cynobrowy sto lat temu był notowany w rejonie Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej, Dolnego Śląska i Sudetów Wschodnich.
Jest to gatunek saproksyliczny, wymagający do rozwoju drzew martwych lub częściowo obumarłych. Często występuje w lasach o charakterze naturalnym, ale zasiedla też drzewostany silnie zniekształcone przez człowieka, a nawet plantacje obcych gatunków, parki miejskie, czy zadrzewienia przydrożne. Rozwój larwalny odbywa się w środowisku podkorowym i zajmuje minimum dwa lata.
Wobec rozproszenia stanowisk zgniotka cynabrowego na znacznej powierzchni kraju oraz wymagań siedliskowych gatunku, skuteczną strategią ochrony może być tworzenie rozproszonych ostoi ksylobiontów na dogodnych siedliskach, zwłaszcza tych nieobjętych ochroną. Dobrym narzędziem ochrony wydaje się także sieć specjalnych obszarów ochrony Natura 2000. Gatunek ten może być taksonem flagowym w zachowaniu i odtwarzaniu chronionych przez UE lasów łęgowych.
Zgniotek szkarłatny jest najszerzej rozmieszczonym przedstawicielem rodzaju, zasiedlającym Palearktykę od środkowej Europy po wschodnie krańce Rosji. W europejskiej części zasięgu notowany jest głównie w lasach iglastych, tylko i wyłącznie o naturalnym charakterze, często w okolicach podgórskich. Na naszym kontynencie jest on znacznie bardziej zagrożony niż zgniotek cynobrowy, bowiem zaliczono go do kategorii zagrożonych (EN), a na terenie państw UE nawet do krytycznie zagrożonych (CR). W Polsce jest objęty ochroną gatunkową, ale stanowiska jego występowania powinny być obejmowane bierną ochroną obszarową. Występuje on na terenie Puszczy Białowieskiej oraz Sudetach Zachodnich i Wschodnich.
Oprac. Joanna Radziewicz
Ochrona nadobnicy alpejskiej Rosalia alpina w Polsce – aktualne problemy i sposoby ich rozwiązania / Jakub Michalcewicz, Michał Ciach
(Chrońmy Przyrodę Ojczystą 2012 nr 5, s.347-357)
Nadobnica alpejska Rosalia alpina (L.) jest gatunkiem chronionym i bardzo rzadkim. W Polskiej czerwonej księdze zwierząt została zaliczona do kategorii EN – bardzo wysokiego ryzyka. Umieszczono ją również w Załączniku II i IV Dyrektywy Siedliskowej i wymaga ochrony czynnej. Troficznie jest związana z bukiem Fagus, choć w literaturze podawane są również inne gatunki roślin żywicielskich jej larw – wiąz górski, jawor i jesion. Obecnie zasięg występowania gatunku w Polsce ogranicza się niemal wyłącznie do Beskidu Niskiego i Bieszczadów.
Nadobnica alpejska zasiedla w Polsce najczęściej stare, martwe lub obumierające ponad 100-letnie, prześwietlone drzewostany bukowe i jodłowo-bukowe, rosnące na stokach o ekspozycji południowej i zachodniej. Trwający 3 lata rozwój larwalny przebiega zarówno w drewnie twardym, jak i miękkim, przy czym materiał lęgowy musi być silnie nasłoneczniony. Zagrożeniem dla tego gatunku jest fragmentaryzacja siedlisk i izolacja populacji oraz pozyskiwanie i składowanie drewna bukowego w okresie letnim w drzewostanach oraz w ich pobliżu. Niebezpieczne jest także zjawisko tzw. drenażu populacji, czyli zwabiania osobników na pozyskane i składowane drewno. Wszelkie działania ochronne powinny skupiać się na utrzymaniu we właściwym stanie siedlisk gatunku. W skali regionalnej i lokalnej należy zapewnić czasoprzestrzenną ciągłość występowania drzewostanów bukowych w starszych klasach wieku. Dodatkowo powierzchnia takich drzewostanów nie powinna ulegać redukcji. Istotne jest również zachowanie w lasach drzew starych, w wieku powyżej 150 lat. Ich rozmieszczenie przestrzenne powinno być uwarunkowane możliwościami dyspersyjnymi nadobnicy alpejskiej. Na obszarach występowania tego gatunku wskazane jest prowadzenie rębni przerębowej. Jednak wszelkie prace leśne na tych terenach powinny być poprzedzone wcześniejszą lustracją drzewostanu pod kątem obecności materiału lęgowego tego chrząszcza. Na siedliskach gdzie brakuje dostatecznej liczby odpowiednich do zasiedlenia nadobnicy alpejskiej drzew, należy aktywnie przygotowywać bazę żerową. Konieczne wydaje się także objęcie ochroną części stanowisk w formie rezerwatów lub ich całkowite wyłączenie z użytkowania gospodarczego.
Ochrona nadobnicy alpejskiej może być realizowana relatywnie małym nakładem środków i co ważne z wykorzystaniem kompromisowych rozwiązań pomiędzy gospodarką leśną, a ochroną przyrody.
Oprac. Joanna Radziewicz
Autoszczepionki bakteryjne – przyszłością w hodowli drobiu? / Jarosław Wilczyński, Krzysztof Bourdo
(Polskie Drobiarstwo 2012 nr 11, s.46-49)
Autoszczepionka to szczepionka wytworzona z bakterii lub wirusów izolowanych z chorych zwierząt występujących w danym gospodarstwie. Patogeny użyte w konstruowaniu autoszczepionki są zgodne antygenowo z drobnoustrojami występującymi w danej fermie i są przeznaczone do uodpornienia zwierząt żyjących w tym konkretnym środowisku.
Za stosowaniem autoszczepionek przemawiają następujące aspekty:
- mają one zastosowanie w przypadku chorób stałych i pojawiających się cyklicznie,
- działają na szczepy mikroorganizmów, na które nie ma szczepionek komercyjnych lub są one niewystarczające,
- składają się w wielu podjednostek antygenowych, dzięki czemu zwiększa się ich skuteczność,
- idealnie nadają się do zwalczania zakażeń mieszanych, gdzie nie ma jednego antybiotyku skutecznego w zwalczaniu wszystkich bakterii,
- są alternatywą dla coraz częściej występującej odporności na szereg substancji antybiotycznych,
- powodują zwiększenie ochrony u potomstwa poprzez przekazywanie pisklętom przeciwciał matczynych wraz z treścią woreczka żółtkowego.
Na podstawie pięcioletnich doświadczeń w stosowaniu autoszczepionek można stwierdzić, że wpływają one na zmniejszenie liczby upadków na fermach, ograniczają ilość podawanych antybiotyków, a także wpływają na lepsze wykorzystanie paszy.
Autoszczepionki mają zastosowanie w celach uodpornienia: stad rodzicielskich indyków, kur, kaczek i gęsi, stad tuczu indyków, kaczek i gęsi oraz kur niosek. Podaje się je podskórnie, śródskórnie lub domięśniowo w dawce 0,5-1,0 ml. Składają się z dwóch podstawowych składników: antygenu i adiuwantu. Ich skład uzupełniają konserwanty i stabilizatory.
Trzeba jednak pamiętać, że stosowanie autoszczepionek nie rozwiąże wszystkich problemów związanych z produkcją drobiarską. Konieczne jest również podawanie zwierzętom dobrej jakości paszy, czystej wody, a także dbałość o właściwą higienę zwierząt i obiektów inwentarskich.
Oprac. Joanna Radziewicz
