Zabawka ludowa – bawi, uczy, wychowuje
- Szczegóły
- Kategoria: Kultura i tradycje ludowe
Dzieci uczą się i poznają świat poprzez zabawę. Zabawki towarzyszą im od momentu narodzin, wpływają na rozwój ich zdolności motorycznych, pobudzają wyobraźnię. Wiele z nich przetrwało wieki, ulegały jedynie pewnym modyfikacjom związanym z warunkami życia i postępem technologicznym. Często ulubionymi zabawkami rodziców bawiły się potem ich dzieci, a nawet wnuki, bo czasem bardzo trudno rozstać się z ukochaną szmacianą lalką czy konikiem na biegunach.
Informacji o najstarszych zabawkach dostarczają badania archeologiczne. Wiąże się to z tradycją umieszczania ich w grobach zmarłych dzieci. Można więc przypuszczać, że już od IX do VII wieku p. n.e. najmłodsi bawili się glinianymi grzechotkami, łyżeczkami, wiaderkami, wykonanymi z brązu siekierkami, nożykami, figurkami zwierząt, czy zastawami do zabawy „w dom”. Wiele z tych przedmiotów mogło pełnić funkcję magiczną, na przykład grzechotki, o których wiadomo, że odpędzają złe moce. Znalezione w grobach zabawki dostarczają też pewnej wiedzy o popularnych wówczas sposobach zabawy. Dzieci chętnie naśladowały codzienne prace wykonywane przez dorosłych, bawiły się więc w rolników, pasterzy, łowców, wojowników czy w dom. W tradycji wyraźnie zarysowują się role społeczne. Wykonane z kolorowych gałganków lalki pozostawały domeną dziewczynek, podczas gdy chłopcy wybierali bardziej „męskie” atrybuty – szabelki, karabinki, później samolociki czy samochodziki.
Podstawą wierzeń ludowych o rzece są poglądy na temat wody. Słowianie nazywali wodę „siostrą Boga”, „najstarszą caryczką", bądź „mateczką-wodą". Wiązano ją z pierwiastkiem żeńskim, nazywając ją czasem imionami kobiet. Twierdzono, że jest siedzibą Diabła, zaś księżyc pełni rolę szafarza ziemskich wód. Zgodnie z ludowymi mitami woda istniała jako pierwszy z żywiołów i poprzedziła kreację świata. Nad wodami unosił się niebiański Bóg światła, a Diabeł przebywał w wodach - swej dziedzinie i naturalnym środowisku. W końcu obaj postanowili, by stworzyć świat, a Bóg zwrócił się do wody mówiąc, że na niej „ufunduje" ziemię. Odchodząc do najwyższego nieba po starciu z Diabłem i obrażeniu się na grzesznych ludzi, Bóg zabrał ze sobą część wód, by mógł padać deszcz. Po opadach, braki wody w górnej strefie wszechświata są uzupełniane dzięki tęczy, która ciągnie ją z jezior i rzek. Koncepcje mitologiczne Słowian splotły się z wyobrażeniami biblijnymi, gdzie woda pojawia się jako jeden z pierwszych żywiołów i z Boskiego nakazu rodzi istoty żyjące. Jest ona rozdzielana na wody „dolne" i „górne" kierowane przez Boga. Dzięki swemu objawieniu utrwalonemu w rytuale chrztu, Chrystus dał ludziom wodę żywota wiecznego oraz duchowe oczyszczenie i odrodzenie w prawdzie, po symbolicznym obmyciu grzechu i zmazy.