Ptaki – miasto – zagrożenia
- Szczegóły
- Kategoria: Ekologia i środowisko
Wbrew powszechnie panującej opinii, w miastach Polski żyje mnóstwo gatunków ptaków, które umilają (bądź nie) życie w wielkomiejskiej przestrzeni. W samej tylko Warszawie jest ich 230, z czego ok. 130 gatunków lęgowych. Ptaki spełniają ważne funkcje sanitarne w mieście odżywiając się resztkami, są też specyficznym wskaźnikiem jakości tamtejszego środowiska. Niestety życie ptaków w mieście wiąże się z licznymi zagrożeniami przed, którymi należy ich chronić.
Wiele gatunków ptaków w Polsce wybiera miasta jako swoje miejsca zamieszkania ze względu na mozaikę różnych siedlisk i dużą dostępność gniazdowania. Tereny wielkomiejskie zapewniają też mniejszą presję ze strony drapieżników, dodatkowe źródła pokarmu oraz łagodniejszy klimat, głównie zimą.
Siedliska, jakie miasto oferuje ptakom to:
- zabudowa śródmiejska, gdzie najliczniej występują gołębie i wróble,
- blokowiska, gdzie występuje wiele odpowiednich miejsc lęgowych dla wróbli, jerzyków, kawek, gołębi i pustułek,
- niska zabudowa, gdzie gnieżdżą się m.in. pokrzewki,
- strefy zabudowy niemieszkalnejoraz tereny ruderalne, gdzie można spotkać kopciuszka, pliszkę siwą, muchołówkę szarą, czy gołębia miejskiego,
- tereny zieleni miejskiej, gdzie wysokie zagęszczenie osiągają sikory, szpak, zięba, dzwoniec, mazurek. Otwarte gniazda na drzewach budują sroki, wrony siwe, sierpówki, grzywacze, kwiczoły, kosy,
- cieki i zbiorniki wodne, gdzie gnieżdżą się łyski, kokoszki, krzyżówki, łabędzie nieme, a czasem trzciniaki czy bączki.
Gatunki ptaków zamieszkujące miasta to: krzyżówka, łabędź niemy, pustułka, łyska, śmieszka, dzięcioł duży, gołąb miejski, grzywacz, sierpówka, jerzyk, kopciuszek, oknówka, kwiczoł, kos, bogatka, modraszka, sroka, gawron, wrona siwa, kawka, sójka, szpak, wróbel, mazurek
Zagrożenia!!!
Na wszystkie ptaki w mieście czyha wiele niebezpieczeństw i bynajmniej nie mowa tu o naturalnych wrogach, ale o tych związanych z działalnością człowieka. Jednym z najczęstszych problemów związanych z ochroną ptaków w mieście są nieprawidłowo przeprowadzane termomodernizacje i remonty budynków, których realizacja odbywa się niejednokrotnie w środku sezonu lęgowego gatunków tu gniazdujących (kawki, pustułki, oknówki, jerzyki, wróble). Obecność rusztowań i ludzi płoszy osobniki dorosłe, które nie mogą nakarmić piskląt. Ptaki mają utrudniony dostęp do gniazda.
Osoba odpowiedzialna za prace remontowe, planując je, powinna w poprzedzającym inwestycję sezonie lęgowym zlecić specjaliście wykonanie ekspertyzy ornitologicznej i ustalenie jakie gatunki i w jakiej liczbie zamieszkują budynek. Na tej podstawie przygotowuje pismo do regionalnej dyrekcji ochrony środowiska (RDOŚ) w sprawie udzielenia zgody na odstępstwa od zakazów wymienionych w ustawie o ochronie przyrody. Często uzyskanie takiej zgody wiąże się z wykonaniem tzw. kompensacji np. poprzez powierzenie skrzynek lęgowych. Prowadzenie prac zagrażających ptakom i ich siedliskom bez zgody RDOŚ jest wykroczeniem.
Również niewłaściwe zarządzanie zielenią miejską (głównie wycinka drzew) może zagrażać ptakom. Drzewa są dla tych zwierząt miejscem zakładania gniazd, źródłem pokarmu oraz schronieniem przed drapieżnikami i niekorzystną aurą. Jeżeli wycinka drzew jest konieczna należy ją dostosować do cyklu życiowego ptaków. Taki obowiązek nakłada na organy zarządzające rozporządzenie ministra środowiska, dotyczące chronionych gatunków zwierząt.
Stawiane masowo przezroczyste ekrany akustyczne, chroniące ludzi przed hałasem ulicznym narażają ptaki na kolizję z nimi. Największą śmiertelność odnotowuje się wiosną i latem, gdy gniazda opuszczają młode ptaki. Naklejanie sylwetek ptaków drapieżnych na ekrany nie sprawdziło się w odstraszaniu ptaków – skuteczniejszą metodą okazało się stosowanie poziomych pasków na całej powierzchni.
Przeszkodę dla ptaków w mieście stanowią też wysokie budynki, czy mosty. Głównym problemem jest ich oświetlenie, które najczęściej jest skierowane do dołu, co powoduje tzw. zanieczyszczenie światłem. W takiej sytuacji ptaki wlatujące do miasta w czasie migracji tracą orientację, mogą latać tak długo, aż padną z wyczerpania.
Źle zaprojektowane i zarządzane zbiorniki wodne nie sprzyjają ptakom. Nowo budowane akweny to wysokie niecki o wysokich, stromych brzegach, co uniemożliwia ptakom korzystanie z wodopoju, oraz utrudnia wyjście na brzeg. Inną kwestią jest organizacja imprez masowych przy zbiornikach wodnych, które mogą płoszyć ptaki.
Ptakom w mieście zagraża człowiek. Zdarzają się przypadki celowego niszczenia gniazd, co dotyczy szczególnie gatunków uciążliwych, hałaśliwych i brudzących. Trzeba jednak mieć na uwadze, że usuwanie niezajętych gniazd jest możliwe tylko od połowy października do końca lutego, natomiast zrzucanie gniazd z jajami stanowi wykroczenie. W przypadku zrzucenia gniazd powodującego śmierć piskląt można mówić również o przestępstwie z ustawy o ochronie zwierząt.
Inne niebezpieczeństwa czyhające na ptaki w mieście to: zaplątywanie ptaków w sznurki, żyłki i połykanie przynęt wędkarskich; zatrucia; postrzał z wiatrówki; transmisja pasożytów i bakterii pomiędzy ptakami w czasie dokarmiania; kolizje z samochodami.
Jak pomóc ptakom?
Wśród najpopularniejszych form pomocy ptakom na terenach miejskich jest stawianie skrzynek lęgowych, z których korzysta kilkanaście gatunków m.in. dziuplaki i półdziuplaki.- Tratewki dla kaczek to sprawdzona forma pomocy w okresie wodzenia przez nie młodych – samica z pisklętami będzie bezpieczna na dryfującej tratewce, niż na brzegu, gdzie zagrażają jej czworonożne drapieżniki.
- Sadzenie drzew i krzewów, aby ptaki miały gdzie zakładać gniazda.
- Tworzenie „minirezerwatów” dla ptaków, gdzie działania człowieka ograniczone są do minimum.
- Tworzenie wodopojów iwłaściwe dokarmianie.
- Organizacja pomocy weterynaryjnej ptakom rannym i chorym.
- Przy obserwowaniu ptaków starać się, aby nie zakłócać ich spokoju.
- Ochrona naturalnego charakteru środowiska w naszym otoczeniu.
- W razie zauważenia zagrożeń dla ptaków zgłaszajmy je do Straży Miejskiej, Policjii służb ochrony przyrody.
Pamiętajmy, że wszystkie żyjące w mieście gatunki ptaków i ich miejsca lęgowe objęte są ochroną prawną, zgodnie z Ustawą o ochrony przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. i Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. Wszelkie działania mające znamiona znęcania się nad ptakami są rozpatrywane jako przestępstwo zgodnie z art. 35 ust. 2 Ustawy o ochronie zwierząt z 21 sierpnia 1997 r.
Oprac. Aleksandra Szymańska
Źródła:
- D. Alderton, Ty i Twoje ptaki, Warszawa 1992
- E. Grzędzicka, Atlas ptaków Polski, Warszawa 2007
- A. Marczewski, Ptaki w mieście, Marki 2014
- Ochrona ptaków w mieście, pr. zbior. pod red. M. Bocheńskiego, Gorzów Wielkopolski 2013
- www.ptasiazyl.zoo.waw.pl/ptaki-wokol-nas
