Choroby i szkodniki roślin

Szczegóły

Kategoria: Przegląd polskiej prasy rolniczej

Rozkruszki – szkodniki bulw i cebul / Gabriel Łabanowski

(Hasło Ogrodnicze 2013 nr 5, 22-23)

W rzędzie roztoczy ważnymi szkodnikami, szczególnie roślin cebulowych, są rozkruszki. Wśród gatunków występują osobniki, których wydzieliny i resztki chitynowe pancerza wywołują u człowieka objawy alergiczne układu oddechowego oraz schorzenia skóry.

Rozkruszek korzeniowy atakuje głównie bulwy frezji i najczęściej występuje razem z rozkruszkiem narcyzowym. W warunkach polowych może zagrażać uprawom cebuli jadalnej i czosnku. Objawy żerowania w postaci smug i ciemnych plamek z licznymi wgłębieniami są widoczne na korzeniach, które po jakimś czasie zamierają, co z kolei opóźnia wyrastanie liści z bulw, zmniejsza ilość pędów kwiatowych i kwiatów w kłosie. Rozwój poszczególnych osobników rozpoczyna się w temperaturze powyżej 5⁰C i wilgotności powietrza 81-100 proc. Samice składają 60-100 jaj. Rozwój jednego pokolenia trwa, w zależności od warunków, od 9 do 27 dni.

Rozkruszek narcyzowy żeruje na gloriozach, liliach, narcyzach, mieczykach, krokusach i cebuli jadalnej. Rośliny z uszkodzonymi bulwami czy cebulami więdną. Optymalne warunki do rozwoju szkodnika to temperatura 20-30⁰C i wilgotność względna powietrza 94-100 proc. Na cebuli jadalnej samica składa około 50 jaj, natomiast na bulwach lub cebulach roślin ozdobnych 10-15 jaj. Rozwój jednego pokolenia trwa średnio 18 dni.

Rozkruszek drobny pojawia się na cebulach hiacyntów, lilii, tulipanów, narcyzów oraz na bulwach frezji i krokusów. Powszechnie występuje w pieczarkarniach, gdzie żeruje na grzybni i owocnikach, a także rozdrabnia podłoże. Optymalne warunki rozwoju szkodnika to 25⁰C i wilgotność powietrza 85 proc. Samica składa od 32 jaj na powierzchni cebul tulipana do 181 jaj na bulwach frezji.

Rozkruszek szklarniowy występuje w różnych warunkach środowiskowych w polu, w szklarniach, w przechowalniach i w glebie. Zagraża uprawom gerberów, frezji i hipeastrum i ogórka. Samica składa około 450 jaj, a rozwój jednego pokolenia, w zależności od warunków, trwa od 6 do kilkudziesięciu dni.

Podstawowym zabiegiem profilaktycznym przed złożeniem bulw i cebul w przechowalni jest ich dokładne wysuszenie i usunięcie egzemplarzy uszkodzonych i gnijących. Istotne jest również zapewnienie odpowiednich warunków magazynowania. Do zwalczania biologicznego rozkruszków przebywających w podłożu mogą być wykorzystane drapieżne roztocze z rodziny Laelapidae.

Oprac. Joanna Radziewicz

Szpeciele w sadach – jak rozpoznać wroga? / Małgorzata Sekrecja

(Hasło Ogrodnicze 2013 nr 5, s.26,28,30)

Sprzyjające warunki pogodowe, takie jak łagodna zima, wczesna i ciepła wiosna, wysoka temperatura w sezonie wegetacyjnym oraz długi okres bez opadów deszczu powodują duże nagromadzenie szpecieli. Objawy ich żerowania w sadzie są widoczne w postaci odbarwień liści, zawijania się ich brzegów, zahamowania wzrostu pędów i ordzawienia owoców. Niektóre gatunki są także wektorami wirusów.

Aby zapobiec występowaniu szpecieli niezbędne jest przestrzeganie następujących zasad: należy używać sprawdzonego materiału szkółkarskiego, wybierać do nasadzeń odmiany bardziej odporne na żerowanie szkodnika, zwalczanie chemiczne przeprowadzać w oparciu o regularną lustrację, wyłącznie przy użyciu dozwolonych środków i zgodnie z instrukcją na opakowaniu, przestrzegać prawidłowej techniki zabiegu oraz w miarę możliwości stosować preparaty selektywne dla drapieżnych roztoczy.

Podczas ochrony biologicznej niezwykle przydatne mogą być drapieżne roztocze z rodziny dobroczynkowatych (Phytoseiidae) i Stigmaeidae. Ich introdukcji można dokonać poprzez przenoszenie z innych upraw wraz z rozetami kwiatowo-liściowymi lub ściętymi długopędami. Po dokonaniu zabiegu zalecane jest zastosowanie pestycydów selektywnych dla pożytecznych roztoczy.

Oprac. Joanna Radziewicz

Zgnilizna gumowata – nowe zagrożenie / Rolad W.S. Weber

(Hasło Ogrodnicze 2013 nr 5, s.56-58)

Zgnilizna gumowata jabłek jest nową chorobą atakującą uprawy sadownicze w Niemczech i innych krajach Europy. Porażone owoce przebywające w komorach długiego przechowywania są nienaturalnie twarde, blade i woskowate. W warunkach chłodni zwykłej na chorych jabłkach rozwija się początkowo brązowy, a następnie czarny pigment. Innym objawem choroby jest charakterystyczny zapach przypominający woń cydru.

Doświadczenia prowadzone w USA wykazały, że choroba wywołana przez zarodniki P. washingtonensis jest możliwa w ostatnich tygodniach przed zbiorami. Potwierdziły to również obserwacje prowadzone w północnej części Niemiec, gdzie w okresie od połowy września do połowy listopada dojrzałe owoce odmiany ‘Golden Hornet’ są porażane zgnilizną. Po kilku tygodniach formują się na nich piknidia, z których mogą rozsiewać się zarodniki P. washingtonensis. Mumie na ‘Golden Hornet’ oraz niektórych odmianach deserowych pozostają na drzewie przez cały rok, co sprawia, że grzyb może przejść pełen cykl rozwojowy. Rozprzestrzenianie zarodników ma miejsce nawet podczas lekkiego opadu deszczu. Przypuszcza się, że nowoczesne metody przechowywania owoców w środowisku z obniżoną zawartością tlenu wzmocniły rozwój choroby, a na pewno jej nie zahamowały.

Jedną z metod zapobiegania zgniliźnie gumowatej jest ograniczenie lub zakaz nasadzeń odmiany ‘Golden Hornet’. Amerykańscy naukowcy prowadzą badania nad opracowaniem odpowiedniego fungicydu, natomiast doświadczenia duńskie wykazały, że bardzo skuteczne w ograniczaniu choroby jest polewanie zebranych owoców gorącą wodą.

P. washingtonensis w komorach i chłodniach rozprzestrzenia się poprzez wzrost wegetatywny, więc nawet pojedyncza infekcja może spowodować olbrzymie straty.

Oprac. Joanna Radziewicz

Zwójkówki – zwalczanie / Zofia Płuciennik

(Hasło Ogrodnicze 2013 nr 5, s.60,61)

Dla skutecznej ochrony sadów przed zwójkówkami konieczne jest prowadzenie monitoringu populacji. Terminy zwalczania szkodnika muszą być bowiem dostosowane do gatunków najliczniejszych i najgroźniejszych dla danej plantacji.. Bardzo pomocne są w tym przypadku pułapki feromonowe do odławiania samców motyki, chociaż zaleca się także prowadzenie regularnych lustracji pod kątem występowania gąsienic zwojkówki liściowej.

Owady dorosłe zwójki siatkóweczki żerują na dolnej i górnej stronie liści wyjadając naskórek i miękisz. Powodują też uszkodzenia owoców, natomiast sporadyczne atakują zawiązki.

Przed kwitnieniem gąsienice zwójki bukóweczki żerują w luźno sprzędzionych rozetach, pojedynczych listkach złożonych wzdłuż nerwu głównego, w zwiniętym brzegu liścia lub pomiędzy dwoma liśćmi, natomiast latem – na dolnej stronie liścia. Z kolei zimujące gąsienice wyjadają duże otwory w rozwijających się zawiązkach, mogą też uszkadzać owoce.

Wydłubka oczateczka przed kwitnieniem pojawia się w mocno sprzędzionych rozetach liściowych i liściowo-kwiatowych, natomiast latem jest widoczna na dolnej stronie liści. Objawy jej żerowania są widoczne na owocach w postaci niewielkich, licznych otworów, natomiast na zawiązkach mogą powodować sporadyczne kaleczenie naskórka.

Zwójka różóweczka przed kwitnieniem pojawia się na najmłodszych liściach, po kwitnieniu – na luźno sprzędzionych kokonach ze szczytowych liści pędu lub w liściach zwiniętych w rurkę. Powoduje też uszkodzenia zawiązków.

Obecnie, do zwalczania zwojkówek zarejestrowanych jest 5 insektycydów należących do 4 grup chemicznych.

Oprac. Joanna Radziewicz

Monilioza zagraża pestkowym / Agata Broniarek-Niemiec

(Hasło Ogrodnicze 2013 nr 5, s.64-65)

Monilioza (zgnilizna brunatna) jest jedną z najgroźniejszych chorób drzew pestkowych. Sprawcami choroby są dwa grzyby – Monilinia laxa i Monilinia fructigena M. laxa. W sadach wiśniowych choroba powoduje przede wszystkim zamieranie kwiatów i pędów. Do zakażeń dochodzi zarówno podczas niskiej, jak i wysokiej temperatury i dużej wilgotności powietrza. Pierwsze infekcje mają miejsce pod koniec kwietnia, a kolejne na początku maja. Skuteczna ochrona powinna polegać na usuwaniu źródła zakażenia poprzez wycinanie porażonych pędów oraz przeprowadzaniu zabiegów chemicznych w odpowiednich terminach, które powinny być uzależnione od fazy rozwoju kwiatów i warunków atmosferycznych. Pierwszy zabieg najlepiej wykonać w początkowej fazie kwitnienia, a następnie powtórzyć go w pełni kwitnienia.

W sadach śliwowych, brzoskwiniowych, morelowych i czereśniowych porażane są głównie owoce, na których powstają brunatne, szybko powiększające się plamy gnilne, a następnie liczne popielatoszare brodawki. Zainfekowane owoce stanowią źródło zakażeń, dlatego powinny być usuwane. Odmiany śliw i moreli, na których dochodzi do uszkodzenia pędów i kwiatów powinny być opryskiwane w początkowym okresie kwitnienia. Ponadto, na wszystkich odmianach śliw, brzoskwiń, nektaryn i moreli istotne są zabiegi zabezpieczające owoce przed gniciem. Należy je rozpocząć około 3 tygodni po kwitnieniu i powtarzać, co 10-14 dni aż do zbioru owoców, szczególnie w latach z dużą ilością opadów w okresie wzrostu i wybarwiania się owoców.

Prognozowanie pojawienia się brunatnej zgnilizny drzew pestkowych nie jest możliwe, ponieważ jej występowanie jest uzależnione od przebiegu warunków atmosferycznych. Szczególną ostrożność należy zachować w sadach wiśniowych  i morelowych oraz niektórych śliwowych. Ochrona przed chorobą, zwłaszcza odmian wrażliwych, jest konieczna każdego roku.

Oprac. Joanna Radziewicz

Zwalczanie chwastów uciążliwych, dokuczliwych, konkurencyjnych / Adam Paradowski

(Poradnik Plantatora Buraka Cukrowego nr 2/2013, s. 24-26)

Na polach obsianych burakami cukrowymi masowo występuje od 30 do 40 gatunków chwastów dwuliściennych i kilka gatunków jednoliściennych. Nie więcej niż kilkanaście z nich można uznać za takie, które bezwzględnie należy niszczyć. Należą do nich: chwasty rumianowate; komosa biała lub inne gatunki z tego rodzaju; przytulia czepna; szarłat szorstki; rdesty; samosiewy rzepaku i inne z rodzaju kapustowatych; perz właściwy; chwasty prosowate; i inne tj. bodziszek, iglica, podbiał, psianka lub chwasty inwazyjne.

Najczęściej obserwowanym modelem zachwaszczenia na plantacjach buraka cukrowego jest dominacja dwóch lub trzech gatunków uciążliwych oraz kilku gatunków towarzyszących, których liczebność  i konkurencyjność jest zdecydowanie mniejsza. Celem jest zniszczenie oczywiście wszystkich gatunków, ponieważ eliminując tylko gatunki dominujące zwiększa się szanse lepszego rozwoju chwastów z założenia mniej groźnych. Dlatego dobierając herbicydy, należy w pierwszej kolejności sprawdzić, które zwalczają uciążliwe chwasty dominujące, a później jaki jest ich zakres chwastobójczy w stosunku do pozostałych gatunków występujących na plantacji. Chwasty towarzyszące uciążliwym należy zwalczać przy okazji.

Podczas jednego sezonu wegetacyjnego na plantacjach buraka cukrowego można spotkać niezliczoną ilość typów zachwaszczenia. Wśród najbardziej popularnych, rozpatrywanych pod kątem chwastów typowo uciążliwych, należy uwzględnić kilka wariantów, m.in.

1. Komosa biała + przytulia czepna + chwasty rumianowate,
2. Komosa biała + przytulia czepna + samosiewy rzepaku i/lub szarłat szorstki,
3. Komosa biała + chwasty rumianowate + szarłat szorstki,
4. Komosa biała + samosiewy rzepaku + szarłat szorstki,
5. Przytulica czepna + samosiewy rzepaku + szarłat szorstki,
6. Przytulica czepna + chwasty rumianowate + samosiewy rzepaku i/lub szarłat szorstki,
7. Chwasty rumianowate + samosiewy rzepaku + szarłat szorstki,
8. Chwasty dwuliścienne + chwasty jednoliścienne.

Oprac. Aleksandra Szymańska

Choroby i szkodniki buraka cukrowego – niebezpieczne na starcie / Jacek Piszczek, Agnieszka Ulatowska

(Poradnik Plantatora Buraka Cukrowego nr 2/2013, s. 28-33)

Od kilku lat na plantacjach buraka cukrowego nie obserwuje się większego nasilenia chorób zgorzeli siewek, a jeżeli występują, to sporadycznie. Co nie oznacza, że można całkowicie wykluczyć zagrożenia               i zaniechać działań podejmowanych dla ich ograniczenia.

W warunkach Polski występują dwa rodzaje zgorzeli: przed – i powschodowa. Tę pierwszą powodują glonowce z rodzaju Pythium. Patogeny te, porażają kiełki i rośliny w stadium liścieni. Chore rośliny czernieją, a toksyny produkowane przez te organizmy powodują ich szybkie zasychanie. Stąd zgorzel przedwschodową jest stosunkowo trudno zaobserwować. Z kolei najczęstszym sprawcą powschodowej zgorzeli jest Aphanomyces cochlioides – organizm także należący do glonowców. Atakuje siewki od fazy liścieni aż do momentu pękania kory pierwotnej korzeni. Podstawowym sposobem ograniczania chorób zgorzeli siewek jest zaprawianie nasion fungicydami.

Przed fazą zakrywania międzyrzędzi na burakach mogą wystąpić też objawy bakteryjnej plamistości liści, wywoływanej przez bakterię Pseudomonas syringae var. aptata. Na porażonych przez nią roślinach początkowo pojawiają się nekrozy na brzegu blaszki liściowej. W miarę rozwoju choroby objawy postępują w głąb, wzdłuż wiązek przewodzących.

Szkodniki

• Szkodnikami, z którymi na początku sezonu może pojawić się problem, są pędraki, drutowce i rolnice. Występują też chrząszcze ryjkowcowate, które uszkadzają przede wszystkim blaszki liściowe. Z kolei o obecności pchełki burakowej świadczą wyżerki wielkości do 1 mm, które można obserwować już na liścieniach.
• Zbieżnie do terminu kwitnienia czereśni i jabłoni na plantacjach pojawiają się muchówki i śmietki ćwiklanki w celu złożenia jaj. Nie one są jednak stadium szkodliwym, lecz larwy, które po wylęgu wgryzają się do liści i wyjadają miękisz.
• Od drugiej połowy maja naloty na plantacje rozpoczynają mszyce, które w okresach bezdeszczowych zaburzają gospodarkę wodną roślin, co prowadzi do ich więdnięcia.
• Na północy kraju szkody na plantacjach buraka powoduje drobnica burakowa. Stadium szkodliwym są chrząszcze, których żer na szyjce korzeniowej oraz hipokotylu powoduje powstawanie czarno obrzeżonych wyżerek.

Metody ochrony buraka cukrowego przed szkodnikami dzielą się na dwie grupy – nie chemiczną i chemiczną. Ta pierwsza nie upoważnia do zastosowania insektycydów, zaś przy drugiej wskazany jest zabieg chemiczny.

Oprac. Aleksandra Szymańska

• Poprzedni artykuł