Papryka – cenne warzywo!

Szczegóły
Kategoria: Wiadomości rolnicze

 

 

Pochodzenie papryki

 

Papryka należy do rodziny roślin psiankowatych (Solanaceae) i wywodzi się z Ameryki Południowej i Środkowej. Nasiona i owoce tej rośliny najprawdopodobniej trafiły do Europy pod koniec XV wieku. Najwcześniej była ona uprawiana w krajach basenu Morza Śródziemnego, następnie zaś w Bułgarii, Rumunii, na Węgrzech, w Czechach i na Słowacji. Do Polski została sprowadzona pod koniec XVII wieku. Początkowo uważano ją za roślinę przyprawową oraz leczniczą i hodowano w ogrodach przyklasztornych i dworskich. Były to odmiany o zdecydowanym, pikantnym smaku, zawierające kapsaicynę, substancję decydującą o ostrości. Dopiero w XX wieku odkryto właściwości odżywcze papryki i zaczęto ją uprawiać jako warzywo. Pojawiły się odmiany o łagodnym, słodkim smaku przystosowane do uprawy gruntowej i pod osłonami. Stopniowo zaczęła się też zwiększać powierzchnia upraw oraz rosnąć spożycie tego cennego warzywa.

 

Początkowo owoce papryki słodkiej dostępne na naszym rodzimym rynku pochodziły głównie z importu z Bułgarii, Rumunii i Węgier, a także z krajowych upraw pod osłonami. Na otwartym polu była uprawiana tylko amatorsko w ogródkach działkowych czy przydomowych. Towarowa uprawa bez osłon rozpoczęła się dopiero kilkanaście lat temu, gdy pojawiły się odmiany bardziej odporne na niekorzystne zmiany środowiskowe. Obecnie warzywo to jest, obok pomidorów i ogórków, trzecią rośliną zajmującą największą powierzchnię uprawy pod osłonami. Wynosi ona około 1200 ha, z czego 75 proc. to plantacje zlokalizowane w rejonach Radomia, gdzie coroczne zbiory kształtują się na poziomie 50 tys. ton. Kolejnym, co do wielkości obszarem uprawy tego warzywa są okolice podkrakowskiej Igołomi.

 

Wartość odżywcza papryki

 

Owoce papryki należą do warzyw o bardzo dużej wartości odżywczej. Są bogatym źródłem witaminy C (50-400 mg w 100 g świeżej masy), prowitaminy A, witamin z grupy B, witaminy E, kwasu foliowego i nikotynowego, kwasów organicznych (jabłkowy, winowy, cytrynowy) i cukrów (glukoza, fruktoza, sacharoza). Zawierają też białko roślinne, sole mineralne (żelazo, fosfor, wapń, magnez, potas), rutynę oraz substancje bakteriobójcze. Swoją barwę zawdzięczają obecności barwników karotenoidowych, w tym m.in. beta-karotenu i beta-kryptoksantyny. Specyficzny paprykowy smak nadaje owocom kapsaicyna, substancja o bardzo ostrym i piekącym smaku. Warto podkreślić, że jedna średnia papryka pokrywa dzienne zapotrzebowanie na selen, witaminy C, E i P i jako jedno z niewielu warzyw, w postaci konserwowej zachowuje 50-80 proc. witamin.

 

Uprawa papryki

 

Papryka jest rośliną jednoroczną, o długim okresie wegetacji, który w zależności od cech odmiany oraz warunków uprawy trwa 150-180 dni. Do prawidłowego wzrostu i rozwoju rośliny potrzebują dość wysokich temperatur powietrza (21-270C), w miarę stabilnej temperatury gleby (około 250C) oraz dużej intensywności promieniowania słonecznego.

System korzeniowy papryki składa się z korzenia palowego, o długości 40-80 cm oraz licznych korzeni bocznych, które rozrastają się w promieniu do 50 cm. Główna masa korzeniowa znajduje się na głębokości 25-30 cm, jednak pojedyncze odnogi mogą sięgać znacznie głębiej. Dlatego wskazana jest głęboka orka przedzimowa, która zapewni nagromadzenie większej ilości wody w glebie oraz wpłynie korzystnie na poprawę jej struktury. Po wysadzeniu rozsady przez okres 2-3 tygodni wilgotność gleby powinna się utrzymywać na poziomie 60-70 proc. stanu pełnego nasycenia gleby wodą.

Pod uprawę papryki przeznacza się grunty żyzne, próchniczne (I i II klasa), szybko nagrzewające się i długo utrzymujące dobre warunki cieplne. Odpowiednie są gleby o odczynie lekko kwaśnym (pH 6,0-6,5). Na lżejszych gruntach dobre plony można uzyskać tylko po zastosowaniu dużych dawek nawozów organicznych oraz odpowiedniemu nawilżeniu roślin. Mając na względzie wymagania środowiskowe tego warzywa można stwierdzić, że w Polsce optymalne warunki klimatyczno-glebowe do uprawy towarowej występują na Lubelszczyźnie, w okolicach Sandomierza, Tarnowa, w Wielkopolsce, na Mazowszu, a także w dolinie środkowej Odry oraz na Pomorzu Zachodnim.

Zapotrzebowanie papryki na składniki pokarmowe jest dość duże. Intensywne ich wykorzystanie rozpoczyna się w początkach kwitnienia, a maksymalne przypada w fazie zawiązywania i dorastania owoców. W uprawie tej rośliny wykorzystuje się zarówno nawożenie organiczne, jak i mineralne. Wykazano, że użycie obornika może przyczynić się do uzyskania większego plonu owoców nawet o 30-40 proc. Zaleca się, aby w pierwszym roku, zwłaszcza na glebach słabszych, uprawiać paprykę po oborniku zastosowanym jesienią w ilości 30-50 ton na hektar. Gleby żyzne wymagają jedynie nawożenia mineralnego, które powinno być prowadzone w oparciu o analizę zasobności gleby. W przypadku trudności z jej wykonaniem możliwe jest nawożenie orientacyjne w ilości: 120-170 kg N/ha, 50-90 kg P/kg, 80-200 kg K/ha. Na plantacjach nawadnianych dawki powinny być większe o 20-25 proc.

Nawozy mineralne rozsiewa się przed uprawą przedplonu albo bezpośrednio przed sadzeniem roślin. Dawkę nawozów fosforowych i potasowych wnosi się do gleby przedwegetacyjnie w całości. Nawozy azotowe stosuje się wiosną przed sadzeniem rozsady (1/3 dawki), a następnie podaje się je pogłównie w 2-3 dawkach, pierwszą 3-4 tygodnie po wysadzeniu rozsady, kolejne w 2 tygodniowych odstępach. Wskazane jest użycie nawozów potasowych bez chlorków, które ujemnie oddziałują na wzrost i rozwój roślin papryki.

W warunkach pogodowych panujących w naszym kraju paprykę można uprawiać wyłącznie z rozsady. Nasiona wysiewa się na 7-8 tygodni przed planowanym terminem sadzenia w gruncie. Już od samego początku siewki powinny być dostatecznie doświetlone. Z 1 grama nasion uzyskuje się około 100 dobrze wykształconych sadzonek. Aby wschody były szybkie i równomierne należy zadbać o odpowiednią temperaturę (22-250C), późnej trzeba ją obniżyć do około 18-200C. Zabieg pikowania przeprowadza się po około 2-3 tygodniach od siewu. Doniczki z roślinami powinny mieć zapewnioną temperaturę 22-250C oraz dobry dostęp do światła. Rozsadę podlewa się często, małymi dawkami wody tak, aby nie dopuścić do zalania korzeni. Gdy rośliny wykazują objawy niedoboru składników pokarmowych można je podlać 0,3-0,5 proc. roztworem saletry potasowej i fosforanu amonowego.

Termin sadzenia do gruntu jest uzależniony od warunków pogodowych. Rośliny, które mają rosnąć bez okryć, sadzi się dopiero na przełomie maja i czerwca, pod tunele niskie oraz czasowe okrycie włókniną – w trzeciej dekadzie maja, zaś w tunelach wysokich szklarniach w szklarniach – w pierwszej połowie maja. Najważniejszym wskaźnikiem jest jednak temperatura gleby, która powinna utrzymywać się na względnie stałym poziomie 13-140C. Dlatego zalecane jest ściółkowanie gleby, które poprawia jej warunki termiczne, wilgotność, a także ogranicza jej zachwaszczenie. Paprykę sadzi się najczęściej w systemie pasowo-rzędowym, w rozstawie 50-60 x 30-40 cm. Na 1 m3 powinny się znajdować przeciętnie 4 rośliny odmian o silniejszym wzroście lub 5-7 roślin słabiej rosnących. Papryka ma duże wymagania wodne, należy ją systematycznie podlewać, nie dopuszczając do przesuszenia gleby, zwłaszcza w okresie kwitnienia i zawiązywania się owoców. Przy niedoborze wody rośliny zrzucają kwiaty, zaś owoce są drobne i niekształtne.

Uprawa papryki pod osłonami jest mniej zawodna, a uzyskane plony są bardziej wyrównane i lepsze jakościowo. W tym przypadku ma 1 m2 powierzchni powinno być posadzonych 5-8 roślin, w zależności od ich pokroju. Tunele należy poddawać regularnemu wietrzeniu i dbać o odpowiednią wilgotność podłoża, które pod folią szybciej przesycha. Pod osłony najlepiej nadają się odmiany samokończące, niewymagające cięcia, podwiązywania i przerzedzania. Odmiany silnie rosnące wymagają cięcia i prowadzenia przy sznurkach, zwłaszcza w okresie owocowania. Bardzo ważnym zabiegiem jest usunięcie kwiatu wyrastającego w pierwszym rozwidleniu, ponieważ z pozostawionej części wyrasta zniekształcony owoc, który hamuje dalszy wzrost rośliny. Po zbiorze pierwszych owoców, z pędu głównego do wysokości pierwszego rozgałęzienia usuwa się dolne liście, aby zapewnić warunki świetlne dorastającym owocom. Na około 40 dni przed planowanym zakończeniem zbiorów likwiduje się kwiaty i ogławia rośliny. Zbieg ten ma na celu przyspieszenie dorastania i dojrzewania pozostałych plonów.

 

Odmiany papryki

 

Największym zainteresowaniem zarówno na rynkach polskich, jak i zagranicznych cieszą się odmiany o owocach czerwonych, typu block. Jednak niezależnie od barwy, wielkości czy kształtu, owoce podlegają ogólnym wymaganiom jakościowym. Oczekuje się, że będą one foremne, z grubym miąższem ścianki, z długą i łatwo odłamującą się szypułką i skórką odporną na spękania. Szczególnie pożądaną cechą jest wczesność dojrzewania, a także odporność na uszkodzenia o fizjologicznej etiologii i przydatność do dłuższego przechowywania.

Ćwierć wieku temu zarejestrowanych było tylko 6 odmian papryki. Dziesięć lat później ich liczba wzrosła do 30, z czego niemal połowę stanowiły zagraniczne odmiany mieszańcowe. W 1999 roku było ich już 70, z czego dwie odmiany mieszańcowe pochodziły z Polski, natomiast w 2009 roku ich liczba spadła do 66, z czego 12 odmian mieszańcowych wyhodowano w naszym kraju. Obecnie do Krajowego Rejestru jest wpisanych 57 odmian papryki. Dla porównania, we Wspólnotowym Katalogu Odmian Roślin Warzywnych figuruje przeszło 1600 odmian Capsicum annuum L., a 2/3 z nich stanowią odmiany mieszańcowe.

Większość odmian pochodzących z krajowego rejestru jest przeznaczona do uprawy pod osłonami, a dość liczne spośród nich także do uprawy w polu. Zdecydowaną przewagę liczebną mają odmiany o czerwonych owocach, na przekroju podłużnym kwadratowe lub prostokątne. Masa owocu handlowego waha się od 100 do 200 gram, zaś grubość miąższu wynosi średnio 6 milimetrów.

 

Choroby i szkodniki papryki

 

Papryka jak wiele innych roślin warzywnych, jest porażana przez różne choroby oraz atakowana przez szkodniki. Dlatego bardzo istotne jest stosowanie wszelkich metod zapobiegających ewentualnym problemom, do których zaliczamy mi.in:

  • zachowanie przerwy w uprawie papryki po sobie w kolejnych okresach wegetacyjnych; wskazane jest także unikanie jej uprawy po ziemniakach, pomidorach i oberżynie,
  • wysiew zaprawionych nasion do czystego podłoża,
  • dbałość o dobrą jakość materiału siewnego,
  • stworzenie roślinom optymalnych warunków wzrostu i rozwoju,
  • prawidłowe podlewanie roślin (najlepiej we wczesnych godzinach rannych),
  • unikanie kaleczenia i obijania owoców w czasie zbioru,
  • zwalczanie mszyc, które mogą być nosicielami chorób wirusowych,
  • niszczenie porażonych liści lub całych roślin, a także resztek po zbiorze innych warzyw.

 

Najczęściej występujące choroby papryki

 

Zgorzel siewek – choroba może porażać roślinę już w okresie wschodów i wtedy kiełki w podłożu brunatnieją i zamierają. U starszych siewek łodyga w dolnej części brązowieje, a następnie ulega zwężeniu i zamiera. Występowanie choroby można wyeliminować lub ograniczyć wysiewając zaprawione nasiona, a także odkażając podłoże do wysiewu i produkcji rozsady.

 

Szara pleśń – na rozwidleniach pędów i na łodygach tuż przy ziemi pojawiają się zbrunatnienia, pokryte szarym, puszystym nalotem. W łodydze zasycha rdzeń, a pąki kwiatowe zamierają i opadają. Choroba poraża także owoce. Jej występowaniu sprzyjają wysoka wilgotność i obniżona temperatura powietrza oraz duże zagęszczenie roślin. W uprawie pod folią zalecane jest częste wietrzenie tuneli oraz obrywanie dolnych liści po pierwszym zbiorze owoców. W razie wystąpienia pierwszych objawów przeprowadza się oprysk odpowiednimi fungicydami.

 

Zgnilizna twardzikowa – źródłem zakażenia tą chorobą jest gleba, w której znajdują się przetrwalniki grzyba. Powoduje ona zamieranie części łodygi i pędów. Na chorych częściach roślin pojawia się biały nalot, a wewnątrz pędów tworzą się czarne przebarwienia. Występowaniu choroby sprzyjają takie same warunki pogodowe, jak w przypadku szarej pleśni Zakażone rośliny należy usunąć i spalić. Pierwsze objawy zwalcza się stosując odpowiednie środki chemiczne. Zaleca się intensywne wietrzenie tuneli, stosowanie płodozmianu oraz nie zraszanie roślin.

 

Sucha zgnilizna wierzchołkowa owoców papryki – jest chorobą fizjologiczną wywoływaną okresowym niedoborem wody i zbyt niską zawartością wapnia w roślinie. Jej charakterystyczne objawy to suche, wgłębione, brązowo-czarne plamy pojawiające się na wierzchołkach owoców w momencie ich intensywnego wzrostu. Ograniczenie występowania choroby można uzyskać opryskując paprykę 1 proc. roztworem saletry wapniowej, a przy nadmiarze azotu 0,7 proc. roztworem chlorku wapnia.

 

Szkodniki papryki

 

Mszyce – najbardziej groźne są dla papryki, którą atakują już w czasie przygotowywania rozsady, ponieważ najchętniej żerują na najmłodszych liściach, wysysając z nich soki. Są to najczęściej występujące szkodniki papryki uprawnej w tunelach nieogrzewanych, gdzie powszechnie występują: mszyca brzoskwiniowa, ogórkowa i smugowa. Do zwalczania tych szkodników przeznaczone są odpowiednie środki ochrony roślin.

Duże szkody wyrządzają też wciornastki (najczęściej tytoniowiec) i przędziorki (szklarniowiec i chmielowiec). Na papryce żerują także larwy miniarek.

 

 

Oprac. Joanna Radziewicz

 

Literatura:

 

  1. Buczkowska, H.: Uprawa papryki w polu. Kraków : "Plantpress", 2005.
  2. Sikora, E.: Pomidor i papryka. Warszawa : "Działkowiec", 2005.
  3. Dobrzańska, J.: Papryka pod szkłem i folią. Wyd. 4 popr. i uzup. Warszawa : PWRiL, 2001.
  4. Lista Opisowa Odmian. Rośliny Warzywne / Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych. Słupia Wielka 2009.
  5. Rosa R.: Paprykowy sukces. Działkowiec 2011 nr 6, s. 56-57.
Submit to FacebookSubmit to Google PlusSubmit to Twitter