Choroby i szkodniki roślin

Szczegóły

Kategoria: Przegląd polskiej prasy rolniczej

Ochrona roślin w rolnictwie ekologicznym / Grażyna Dobrzoń

(Wiadomości Rolnicze 2013 nr 10, s. 13)

W uprawie ekologicznej największe znaczenie mają pośrednie metody ochrony roślin i działania zapobiegawcze. Bardzo ważna jest jakość gleby. Rośliny uprawiane na gruncie aktywnym biologicznie i dobrze odżywione uzyskują naturalną odporność na szkodliwe organizmy.

Aby zachować dobrą kondycję upraw wskazane jest racjonalne nawożenie roślin azotem,. W systemie gospodarki ekologicznej wykorzystuje się przede wszystkim nawozy gospodarskie i zielone. Z kolei dobre zaopatrzenie gleby w potas zwiększa odporność na choroby grzybowe i bakteryjne.

Na stan roślin, stopień odporności na choroby i ograniczenie ilości patogenów wpływają także: wybór odpowiedniego stanowiska, zastosowanie zmianowania, właściwy dobór odmian, jakość materiału siewnego, termin siewu, struktura roślinności, głębokość siewu i sadzenia oraz przestrzeganie zasad fitosanitarnych.

Oprac. Joanna Radziewicz

Mali wojownicy i ich arsenał / Joanna Najda

(Sad Nowoczesny 2013 nr 11, s. 12-13)

W integrowanej ochronie roślin ważne są niechemiczne metody, które mogą pomóc w ochronie upraw, np. pułapki, a także mali pomocnicy, jakimi są owady pożyteczne. Praktyczne wykorzystanie organizmów pożytecznych jest jednym z podstawowych założeń integrowanej ochrony roślin. Organizmy te to owady zapylające oraz wrogowie naturalni szkodników, które możemy podzielić na drapieżce i pasożyty (parazytoidy). Drapieżca zabija i zjada osobniki innego gatunku, a pasożyt pobiera pokarm z innego żywego organizmu (żywiciela). Parazytoidami nazywamy pasożyty, których larwy zabijają żywiciela, a dorosłe osobniki żyją wolno, i to właśnie parazytoidy są nam najbardziej potrzebne w sadzie.

Najpopularniejszym i najbardziej poznanym organizmem pożytecznym wprowadzanym do naszych sadów już od wielu lat jest dobroczynek gruszowiec. Samica tego aktywnego drapieżcy może wyssać dziennie blisko 15 osobników dorosłych i młodocianych lub 30 jaj przędziorków. W sprzyjających warunkach pogodowych w ciągu roku rozwija się od dwóch do czterech pokoleń. Wprowadzanie dobroczynka gruszowca zalecane jest w sadach jabłoniowych, gruszowych, wiśniowych, a także na plantacjach porzeczek, malin i agrestu.

Innymi organizmami pożytecznymi, które najczęściej występują w sadach, są:

• Biedronki – żywiące się mszycami, miodówkami, czerwcami, przędziorkami i drobnymi larwami motyli i muchówek;
• Złotook pospolity – żywi się mszycami, miodówkami, małymi gąsienicami motyli;
• Drapieżne pluskwiaki – żywią się mszycami, wciornastkami, przędziorkami, jajami i małymi gąsienicami motyli, larwami muchówek;
• Drapieżne muchówki – żywią się mszycami, czerwcami, miodówkami, wciornastkami;
• Osiec korówkowy, kruszynki i mszycarze – żywią się jajami, larwami, poczwarkami, owadami dorosłymi wielu gatunków szkodliwych motyli, mszycami, kwieciakami, misecznikami i szkodnikami minującymi liście;
• Chrząszcze – zjadają larwy i owady dorosłe wielu szkodliwych motyli, błonkówek, chrząszczy;
• Skorek pospolity – zjada mszyce i drobne owady, i ich jaja.

Oprac. Aleksandra Szymańska

Zgnilizna gumowata – nowe zagrożenie przechowywanych jabłek / Roland Weber

(Sad 2013 nr 10, s. 34-37)

W ostatnich latach w Niemczech i w innych krajach Europy zachodniej podczas przechowywania owoców odnotowano obecność nowej choroby: zgnilizny gumowatej jabłek. Z porażonych owoców wyizolowano grzyb Phacidiopycnis washingtonensis. Zainfekowane jabłka przechowywane w chłodni w normalnej atmosferze zabarwiają się na brązowo lub czarno, natomiast przechowywane w komorze ze zredukowaną zawartością tlenu są wyblakłe.

Z doświadczeń prowadzonych w USA wynika, że infekcja owoców przez zarodniki P. washingtonensis jest możliwa w ostatnich tygodniach przed ich zbiorem. W Europie pierwszy przypadek tej choroby odnotowano w 2007 r. Naukowcy są zdania, że grzyb ten jest w Europie zadomowiony od wielu lat, a nawet dziesięcioleci. Prawdopodobnie był mylony z innymi chorobami. Możliwe również, że nowoczesne metody przechowywania owoców w środowisku z obniżoną zawartością tlenu wzmocniły rozwój zgnilizny gumowatej lub przynajmniej nie zahamowały jej tak, jak innych grzybowych chorób przechowalniczych.

Jeśli chodzi o zwalczanie zgnilizny gumowatej to w Jorku podjęto doświadczenia z zastosowaniem fungicydów przeciwko tej chorobie, jednak na wyniki trzeba jeszcze poczekać. Doświadczenia prowadzone w Danii pokazały z kolei, że bardzo skuteczne w ograniczaniu tej choroby okazało się traktowanie zebranych owoców gorącą wodą.

W Polsce zalecane jest zbadanie występowania tej choroby, bowiem nawet sporadyczna, pojedyncza infekcja może spowodować znaczące straty.

Oprac. Aleksandra Szymańska

Szkodniki mniej znane także potrafią wyrządzić szkody / Agnieszka Ulatowska

(Poradnik Plantatora Buraka Cukrowego 2013 nr 4, s.36-38)

Wiele gatunków szkodników występujących na plantacjach buraka cukrowego, ze względu na małą liczebność, niekorzystne warunki środowiska czy wysoką skuteczność wrogów naturalnych pozostaje niezauważona. Jednak w sprzyjających warunkach, mogą stanowić poważne zagrożenie dla upraw szczególnie, gdy nie ma zarejestrowanych preparatów do ich chemicznego zwalczania.

Do tego typu szkodników można zaliczyć lenia marcowego. Stadium szkodliwym są larwy, które wiosną przystępują do żerowania. W pierwszej lub drugiej dekadzie maja następuje wylot osobników dorosłych. Pod koniec wiosny samice składają jaja do gleby. Larwy są odporne na zimno, ale bardzo wrażliwe na przesuszenie gleby. Uszkadzają system korzeniowy siewek, zaburzając ich prawidłowe funkcjonowanie. Silnie zaatakowane rośliny obumierają.

Szkodliwość koziołek jest zbliżona do leni. Zimujące w glebie larwy, wiosną uszkadzają system korzeniowy siewek. Owady występują szczególnie licznie na glebach wilgotnych, podmokłych i torfowych oraz w pobliżu zbiorników wodnych.

Tarczyki mgławy i złotosmugi to chrząszcze z rodziny stonkowatych, które zasiedlają najczęściej zachwaszczone pola. Większe uszkodzenia obserwuje się na pasach brzeżnych plantacji. Na burakach żerują zarówno larwy, jak i osobniki dorosłe, powodując w liściach liczne, początkowo drobne dziurki. Duże nasilenie szkodnika prowadzi do powstawania gołożerów. Rozwojowi tarczyków sprzyja ciepła i sucha pogoda oraz duże zachwaszczenie plantacji.

Przędziorek chmielowiec, który jest typowym agrofagiem szklarniowym i sadowniczym coraz częściej pojawia się także na otwartych polach, zasiedlając ich obrzeża. Zarówno larwy, jak i osobniki dorosłe wysysają sok z tkanek liści i ogonków liściowych, co powoduje powstawanie bladoróżowych, żółtych i na koniec brązowych plam.

W najbliższych latach szkodliwość leni, tarczyków i koziułek nie powinien wzrosnąć na tyle, aby nabrały znaczenia gospodarczego. Pozostaje mieć nadzieję, że w tym czasie producenci środków ochrony roślin wprowadzą na rynek odpowiednie akarycydy, rozwiązując tym samym problem ochrony buraka cukrowego przed inwazją tych szkodników.

Oprac. Joanna Radziewicz

Wady i uszkodzenia bulw ziemniaka wywołane różnymi czynnikami / Agnieszka Hara-Skrzypiec

(Ziemniak Polski 2013 n4 4, s.30-35)

Najczęstszą przyczyną powstawania bulw z wadami są choroby ściśle związane z  sezonem wegetacyjnym (zaraza ziemniaka, mokra zgnilizna bakteryjna, alternarioza) oraz te uwidaczniające się podczas przechowywania (sucha zgnilizna, parch srebrzysty). Oprócz tego pewne defekty mogą być związane ze złą agrotechniką i niekorzystnymi warunkami glebowymi i klimatycznymi w okresie wegetacji (deformacje, uszkodzenia mechaniczne, zazielenienia, spękania, zdrobnienie bulw, rdzawa plamistość, pustowatość miąższu).

Wśród wad o podłożu fizjologicznym nasilonych wadami klimatycznymi i/lub nieodpowiednią agrotechniką wymienia się:

• Zielenienie – jest wynikiem akumulacji chlorofilu pod wpływem światła. Wada początkowo jest widoczna na skórce, a z czasem przenika do miąższu. Bulwy mogą zielenieć już w czasie wegetacji, a także podczas przechowywania.
• Dzieciuchowatość – występuje na ogół na glebach lekkich, przepuszczalnych, na których w warunkach długotrwałej suszy bulwy przedwcześnie dojrzewają.
• Zmiany typu „hellow heart” – objawiają się w postaci otworów w centralnej części bulwy, które są wynikiem bardzo szybkiego wzrostu tkanki.
• Zmiany typu „blakheart” – są wynikiem niskiej zawartości tlenu wewnątrz bulw. Mogą powstawać na glebach zalanych wodą bądź w słabo wietrzonych przechowalniach.

Do wad spowodowanych porażeniem przez patogeny zalicza się:

• Mokrą zgniliznę – choroba bakteryjna, która objawia się w postaci wodnistych plam. Jej występowaniu sprzyja uszkodzenie bulw w czasie zbioru lub podczas transportu, jak również porażenie innymi chorobami.
• Czarną nóżkę – choroba bakteryjna, której zwiastunami są czarne zmiany u podstawy pędów i więdnięcie roślin.
• Parch zwykły – choroba bakteryjna, której rozwojowi sprzyjają susze w okresie wiązania bulw, temperatura 13-15⁰C oraz lekkie, piaszczyste, zasadowe gleby. Do zakażenia parchem dochodzi w okresie wegetacji. Bakterie nie rozwijają się w czasie przechowywania.
• Bakterioza pierścieniowa – choroba bakteryjna, której symptomy mogą być widoczne w czasie zbioru, chociaż może się też rozwijać podczas przechowywania.
• Zaraza ziemniaka – choroba grzybowa, objawiająca się nieregularnymi plamami na powierzchni bulw. Do zakażenia może dochodzić w czasie wegetacji, a także w czasie zbioru, sortowania i przechowywania.
• Alternarioza – choroba grzybowa, która objawia się w postaci płytkich szarobrązowych wgłębień.
• Sucha zgnilizna – choroba grzybowa rozwijająca się w okresie przechowywania. Rozwojowi grzyba sprzyja temperatura powyżej 4⁰C i wysoka wilgotność powietrza.
• Rizoktonioza ziemniaka – choroba grzybowa, której efektem jest ospowatość bulw.
• Parch prószysty – choroba grzybowa pojawiająca się na bulwach z upraw na glebach ciężkich, które są dodatkowo wilgotne i źle przewietrzone, szczególnie w latach chłodnych.
• Parch srebrzysty – choroba grzybowa, objawiająca się srebrzystymi zmianami na skórce. Patogen rozwija się głównie w okresie przechowywania bulw, powodując zaburzenia w kiełkowaniu.
• Werticilioza – choroba grzybowa, której symptomami są brązowe przebarwienia na powierzchni bulw.
• Rak ziemniaka – choroba grzybowa, objawiająca się zniekształceniem młodych bulw i powstawaniem kalafiorowatych narośli.
• Wirus Y ziemniaka (PVY) – objawy choroby bywają widoczne na bulwach już w czasie zbioru lub uwidaczniają się po kilku tygodniach przechowywania, szczególnie przy zbyt wysokiej temperaturze.
• Wirus nekrotycznej kędzierzawki tytoniu (TRV) – wywołuje na powierzchni bulw ziemniaka nekrozy w kształcie pierścieni, nieregularne zagłębienia i plamy.
• Wirus mop-top – typowymi objawami choroby są nekrotyczne pierścienie i łuki w miąższu, często widoczne także na skórce.
• Wirus nekrozy tytoniu (TNV) – objawami choroby są rozległe, często spękane nekrozy, które  podczas przechowywania mogą przybierać na sile.
• Wirus liściozwoju ziemniaka (PLRV) – zmiany przybierają postać brązowych przebarwień w miąższu bulwy.
• Wirus wrzecionowatości bulw ziemniaka (PSTV) – infekcji towarzyszy charakterystyczne wydłużenie bulw.

Niektóre uszkodzenia bulw ziemianka są powodowane przez szkodniki, głównie wielożerne larwy, które uszkadzają system korzeniowy, pędy podziemne i bulwy.

Wielkość uszkodzeń mechanicznych zależy od czynników genetycznych, agrotechnicznych oraz mechanizacji zbioru, transportu i obróbki bulw. Można je podzielić na zewnętrzne (zmiażdżenia, pęknięcia, wklęśnięcia, otarcia skórki) i wewnętrzne (ciemna plamistość pouszkodzeniowa, zmiażdżenia oraz wewnętrzne pęknięcia).

Oprac. Joanna Radziewicz

• Poprzedni artykuł