Środowisko naturalne
- Szczegóły
- Kategoria: Przegląd polskiej prasy rolniczej
Lasu przybywa / Krzysztof Fronczak
(Przyroda Polska 2014 nr 1, s. 6-7)
Obecnie powierzchnia lasów w Polsce wynosi 9164 tys. ha, co daje lesistość na poziomie 29,3 proc. i ich areał wciąż rośnie. W zielonej statystyce mieścimy się w środku stawki krajów kontynentu. Nasz wskaźnik lesistości jest wprawdzie niższy od średniej europejskiej (to 34 proc. w myśl tychże międzynarodowych standardów), ale już 9,3 mln drzewostanów lokuje Polskę w gronie krajów o największej powierzchni lasów w regionie, po Francji, Niemczech i Ukrainie.
Pod względem zasobów leśnych, przypadających na jednego mieszkańca mamy niski wskaźnik – zaledwie 0,24 ha lasu. Przy czym na statystycznego Fina przypada ponad 4 ha lasu, na Szweda ponad 3 ha i powyżej 2 ha na Norwega.
W strukturze własnościowej dominują w Polsce lasy publiczne, stanowiące 81,2 proc. ich ogółu, z tego 77,3 proc. lasów pozostaje w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe. Ta struktura tylko w minimalnym stopniu zmieniła się od czasów ostatniej wojny. Najwięcej lasów prywatnych mamy w województwach: mazowieckim, małopolskim (po ok. 44 proc.) i lubelskim (ponad 40 proc.), najmniej w lubuskim (niespełna 2 proc.), zachodniopomorskim (ponad 2 proc.) i dolnośląskim (ponad 3 proc.).
Podstawowym gatunkiem lasotwórczym w Polsce jest i pozostanie sosna, która znalazła najkorzystniejsze, w swoim eurazjatyckim zasięgu, warunki klimatyczne oraz siedliskowe i wytworzyła na terenie naszego kraju wiele cennych ekotypów.
Dzięki rozsądnej, trwale zrównoważonej, wielofunkcyjnej gospodarce leśnej, lasy stopniowo nam się starzeją. Obecnie dominują drzewostany w klasach wiekowych III (41-60 lat) i IV (61-80) z udziałem, odpowiednio, 26,4 proc. i 18,7 proc. powierzchni. Drzewostany mające więcej niż 100 lat zajmują w Lasach Państwowych (LP) 12 proc. powierzchni, ale w prywatnych już tylko 2,6 proc.
Systematyczny przyrost powierzchni leśnej w naszym kraju, od czasów powojennych, zawdzięczamy głównie LP. Lasu przybywało za sprawą sztucznego zalesiania gruntów porolnych oraz nieużytków, chociaż od 2001 r. statystyki uwzględniają również formacje roślinne, powstałe na skutek sukcesji naturalnej (samosiewu), oficjalnie uznane za las na podstawie stosownej kwalifikacji gruntu.
Podstawą prac zalesieniowych jest „Krajowy program zwiększania lesistości" (KPZL), przyjęty przez Radę Ministrów w 1995 r., przewidujący wzrost lesistości kraju do 30 proc. w 2020 r. i 33 proc. w 2050 r. Był on odpowiedzią na obserwowany w latach 80. i 90. XX w. spadek tempa zalesień. Od początku obowiązywania tego programu do końca 2012 r. powierzchnia lasów w Polsce wzrosła o niebagatelne 408 tys. ha.
Oprac. Aleksandra Szymańska
Narażone przez ich zrywanie i wykopywanie / Ryszard Kapuściński
(Przyroda Polska 2014 nr 2, s. 4-5)
Wśród gatunków roślin chronionych wymienionych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. 2012 Nr 0, poz. 81) około 30 gatunków jest zagrożonych przez bezpośrednie niszczenie, które polega na ich zrywaniu, bądź wykopywaniu w celu przeniesienia wybranych okazów, np. do przydomowych ogródków.
Liczba ta dotyczy tylko roślin naczyniowych tj. widłaki, skrzypy, paprocie oraz rośliny nago- i okrytozalążkowe. Są to głównie rośliny o dużych walorach dekoracyjnych, estetycznych. Drugą grupę stanowią rośliny o właściwościach leczniczych. Ich pozyskiwanie, szczególnie przez lokalną ludność, jest już pewną tradycją. Jednak długotrwałe, nadmierne użytkowanie stanowisk tych roślin doprowadziło do ich znacznego zagrożenia, co stało się powodem objęcia ich ochroną prawną. Do takich roślin zaliczają się m.in.
- Śnieżyczka przebiśnieg – roślina wysokości do 30 cm, z dwoma liśćmi odziomkowymi, wyrastającymi z kulistawej cebulki. Kwitnie od lutego do kwietnia. Pierwsze kwiaty pojawiają się, gdy jeszcze zalega pokrywa śnieżna. Gatunek typowy dla lasów liściastych. Występuje w Polsce południowej i środkowej. Zagrożeniem dla zachowania jej naturalnych stanowisk jest masowe wykopywanie okazów i przesadzanie ich do ogródków. Gatunek objęty ochroną ścisłą.
Śnieżyca wiosenna - roślina wysokości do 30 cm, z dwoma liśćmi odziomkowymi, wyrastającymi z kulistawej cebulki. Kwitnie w marcu i kwietniu. Rośnie w Sudetach oraz w Bieszczadach. Występuje w lasach łęgowych, liściastych oraz na wilgotnych i mokrych lakach. Należy do roślin szczególnie chętnie zrywanych na sprzedaż oraz przesadzanych do ogródków. Na polskiej „czerwonej liście” zaliczony został do gatunków narażonych na wyginięcie. Gatunek objęty ochroną ścisłą.
Wawrzynek wilczełyko – to krzew dorastający do 1,5 m wysokości. Kwitnie od marca do kwietnia. Kwiaty liliowo-różowe, silnie pachnące, pojawiają się przed rozwojem liści. Owoce mają postać czerwonych, soczystych pestkowców. To roślina lecznicza oraz silnie trująca. Występuje dość często w południowej, wschodniej i północno wschodniej Polsce. Występuje w cienistych lasach i zaroślach. Ze względu na swe walory dekoracyjne jest silnie niszczony przez ścinanie gałązek w okresie kwitnienia oraz przez wykopywanie i przesadzanie do ogródków przydomowych. Gatunek objęty ochroną ścisła.- Barwinek pospolity – to zimozielona krzewinka wysokości 10-20 cm, o pędach w dolnej części zdrewniałych, płożących i zakorzeniających się w węzłach, długości 1 m. Kwitnie od marca do maja. Występuje w rozproszonych stanowiskach prawie na całym niżu. Często uprawiany jako roślina dekoracyjna. Rośnie w lasach liściastych i zaroślach. Gatunek niszczony bezpośrednio, głównie ze względu na swe walory dekoracyjne, wykopywany ze stanowisk naturalnych i przesadzany do parków i ogrodów. Podlega ochronie częściowej.
Oprac. Aleksandra Szymańska
Mszywioły / Marek Miś
(Przyroda Polska 2014 nr 2, s. 20-21)
Nasze środowiska słodkowodne zamieszkują ciekawe zwierzęta bezkręgowe, których wygląd upodabnia je bardziej do roślin niż do zwierząt. Owe roślinopodobne organizmy to mszywioły, które porastają różnego rodzaju podwodne podłoża.
Na świecie znanych jest około 4 tys. gatunków mszywiołów, z czego zaledwie kilkadziesiąt to gatunki słodkowodne. Są to zwierzęta preferujące raczej stosunkowo płytkie wody, choć niektóre gatunki morskie odnajdywane były na głębokości 800 m.
W Polsce, w wodach śródlądowych, żyje 10 gatunków. W porównaniu ze swoimi morskimi krewniakami nasze słodkowodne mszywioły są zwierzętami bardzo niepozornymi. Mszywioły morskie często są bardzo okazałe i kolorowe, osiągając nierzadko wielkość kilku metrów (całe kolonie). Wielkie kolonie mogą liczyć po kilkaset tysięcy i więcej osobników, z których każdy z osobna mierzy zaledwie 1-2 mm. Poszczególne osobniki kryją się w specjalnych jamkach, z których wystają tylko czułki służące do zdobywania pożywienia.
Rodzime mszywioły praktycznie się nie przemieszczają, a jeśli tak, to zaledwie kilka centymetrów w ciągu doby. Preferują wody czyste, unikają nasłonecznienia. Najłatwiej je zauważyć jako swego rodzaju, nieco kosmate, jasnoszare lub blado żółtawe, podłużne, galaretowate w dotyku „mufki”, obejmujące niekiedy na znacznej długości, pędy roślin wodnych. Formę „mufek” otaczających cienkie, podwodne pędy roślin, przybiera jeden z krajowych gatunków – Cristatella mucedo, budująca kolonie wielkości od kilku do 20-30 cm. Mszywioły są obojnakami. Rozmnażają się zarówno płciowo, jak i bezpłciowo.
Gatunek ten jest bardzo starą grupą zwierząt. Ich skamieniałe szczątki odnaleziono w osadach liczących ponad 500 mln lat. Dotąd opisano kilka razy więcej gatunków kopalnych niż gatunków żyjących współcześnie.
Oprac. Aleksandra Szymańska
